De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Trappisten Abdij te Orval.

Gaan sceptische wijsgeren als M. Boudry ooit de wijsheid van Religie vatten?

maandag 8 juni 2020 22:02
Spread the love
Een belangrijke vraag is vandaag, in een wereld die volkomen lijkt gedragen te worden door kennis en techniek, of wij nog religie aan boord moeten houden. Zijn wij er soms mee gered, met religieuze visie, gebed, verhalen, wanneer wij de dagelijkse drukke strijd moeten verlaten en aan de kant van de tijdsstroom aanspoelen? Kan welvaart, die grote verworvenheid van de driedubbele vuist die gevlochten is met wetenschap, techniek en kapitaal, de mens echt redden? Een belangrijke vraag is hierbij of wij als geciviliseerde mensen van vandaag nog voldoende in staat zullen zijn om de rijkdom die in de oudste verhalen en in gebed (en meditatie) en in praktijken als dans,  voortdurend stappen, wandelen, en in geregelde omgang met onze vrienden de dieren dieper en dieper verborgen ligt, nog naar boven te halen en vruchten te laten dragen.
De vraag is acuut, want iedereen zal moeten toegeven dat onze wetenschap en ook onze maatschappij met de huidige gewoonten, er niet in slaagt de hogere aantallen mensen met psychische pijn en allerlei pathologie terug te dringen. (Kinder) psychiatrie is een wereld met tergend lange wachttijden voor wie hulp zoekt. Verslavingen blijven een krachtig monster dat velen bij de keel heeft. Ook juist zeer succesvolle en ‘rijke’ mensen. De medemensen vinden de laatste jaren zelfs gewoon de slaap niet meer. Dit terrein bestrijk ik als denker en schrijver al meer dan dertig jaar. Soms maak ik mij de illusie dat de toestand veel beter zou zijn geworden intussen, indien mijn analyse en teksten een grotere zichtbaarheid hadden gekregen.
Ook over religie heb ik gedacht, geschreven en mijn sporen als opiniemaker verdiend. In het inhoudelijk sterke blad voor denkende gelovigen, Tertio, heb ik bijvoorbeeld een opgemerkt verslag gebracht van een congres over het thema van geloof & wetenschap, waar een Jan Vander Veken sprak over Godsbeelden en Johan Braeckman over waardeloze vormen en redeneringen in hetzelfde domein. Mijn conclusie, ook juist gezocht vanuit besef van het belang van oplossingen na langdurig persoonlijk werk met mensen met ernstige mentale problemen en last, was  dat wetenschap en geloof beide ons kunnen helpen. “Wetenschap kan het geloof uitzuiveren” schreef de eindredacteur boven mijn stukje. In christelijke middens is mijn naam bekend als een gedreven pleitbezorger voor vernieuwing. Voor het verbeteren van het geloof door er de bevindingen van de hedendaagse wetenschappen, zoals ecologie, anatomie, seksuologie, psychologie en ethologie in te verwerken. Deze wetenschappen moeten geïntroduceerd in de religieuze wetenschappen en in het dogma, als hulpwetenschappen voor de Theologie. In die rol heb ik als gesprekspartner opgetreden in dialoog met drie aartsbisschoppen, waarvan twee kardinalen.
Kritiek op mensen die religieuze teksten en voorschriften te absoluut nemen is en blijft terecht. Er bestaan goedgelovige, lichtgelovige mensen.
Maar de religieuze geschiften en de levenshoudingen die erin geprezen worden, blijven van grote betekenis en waarde. Dat is niet anders dan in het geval van de wereldbeelden en levensbeschouwing van de Lakota indianen, die we redelijk goed kennen door het te boek gestelde getuigenis van de laatste medicijnman, Black Elk. Religie blijft een bron van goede inspiratie,   zoals verstandige mensen nog altijd antieke Griekse tragedies lezen, zoals Oidipous Rex van Sophocles. Of zoals de schrijver M. Vargas Llosa ons als luisteraar in de aula destijds voorhield dat romans lezen je zelfs een betere minnaar kan maken.
Ik heb van een voortrekker van het sceptische atheïsme als Maarten Boudry menig essay gelezen, meestal met plezier en met nieuwe inspiratie tot gevolg, maar ook met ergernis en teleurstelling.
Laat mij het over de waarde hebben van religie vanuit het format van het persoonlijk getuigenis, dat is vaak een krachtige manier.
Sceptici maken een scherp onderscheid tussen teksten over de realiteit en andere. Dat mag, ik ben er ook achter gekomen dat je de bijbelteksten op vele manieren kunt lezen, ook zodanig dat de winst voor jou persoonlijk leven en voor de maatschappij klein is, of zelfs verandert in verlies. De aanvallen op religieuze teksten als “illusies”, of op de sagen van nomadische volkeren die eraan ten grondslag liggen, zijn voor wat sommige onkritische, al te goedgelovige medemensen terecht.
Persoonlijk haal ik inspiratie en bouw ik aan mijn geestkracht door een psalm als nummer 23 te lezen en te herlezen. Ik voelde mij tot die korte tekst meteen aangetrokken, ook als Natuurliefhebber en kenner van de fauna en het buitenleven.
Als er staat ” JHWH-God, uw stok en uw scepter geven mij moed”, dan wordt ik eraan herinnerd dat het tijd is dat ik nog eens een wat langere wandeling moet gaan maken in ‘Bijbels’ desolate landschappen. Als er staat ‘u bent mijn herder, u laat mij rusten in groene weiden”, dan besef ik dat mijn leven en werk mij al te lang weggehouden hebben van de groene open ruimte en ook van de heilzame intense interactie met (grote zoog) dieren.
“U zalft mijn hoofd met olie, mijn beker vloeit over”, herinnert mij aan het belang van goede maaltijden, en dat ik dankbaar mag zijn dat ik elke dag te eten heb. Het effect van goed eten is in de psychiatrie bekend, de gasten komen meestal gretig op het geluid van de bel om aan te schuiven: er bestaat zoiets als gastronomische aromatherapie. En die regel, afkomstig van zeer sober en zonder technologie opererende nomaden van meer dan tweeduizend jaar terug, doet mij beseffen dat mijn huid, spiergroepen en mijn geest en ‘hart’ nog eens een massage verdienen.
Zelfs het magnifieke boek met grote foto’s van allerlei rassen van koeien dat ik onlangs kon inkijken, en de schets van de religies van drieduizend jaar geleden die de koe als inspirerend ervoeren, de stier ook, en dan stilstonden bij de oerkracht van deze beesten, bij hun vitaliteit en vruchtbaarheid, bij hun charme kortom en hun ontzagwekkend karakter, vormde inspiratie voor mijn wereldbeeld en mensbeeld.
De boodschap van de evangelies, van het leven van Jezus en de teksten van het eerste testament van de oude Joden kan ik samenvatten als volgt: “Ga vooral vaak van je eigen pad af om medemensen in nood bij te staan. Zoek de moeder zonder man en de terneergeslagen, gewonde mens op! (vgl. Jes, 1,17, Jacobus 1 27). Bied hen een luisterend oor en vriendelijke aanwezigheid en materiële steun. Dan zal God je belonen en overladen met een vorm van rijkdom en gezondheid”. Dat is mijn geloof en dat heb ik in de long run steeds opnieuw mogen meemaken. Deze houding en gewoonte kan vandaag zelfs helpen om niet altijd op een professionele therapeut beroep te moeten doen. Dat heeft Rik Torfs op 24 mei in een column in Het Laatste Nieuws nog kernachtig aangetoond. Als je zelf in een dipje zit, of even de zin van jouw bestaan niet meer ziet, ga dan iemand in het ziekenhuis bezoeken of een ouderling. Je zal er met hernieuwde kracht buitengaan. Dit is misschien mystiek, maar dat dappere altruïstische handelen laat telkens weer het leven de dood overwinnen! Met behulp van de weg van de Liefde, inderdaad.
Ik vrees dat een Boudry geen waardering kan opbrengen voor een ander bekend religieus genre, het gebed. Maar is het niet waarschijnlijk dat dit “taalspel”, naast dit van de feitelijke beschrijving of de grap of het sprookje, een eigen werkzaamheid heeft? Is er doorheen de miljoenen jaren menselijke evolutie niet een soort ingebakken app in onze geest die daar goed en graag mee werkt? Moet het perse “realiteit” zijn wat er in een psalm staat, die kruising tussen lied en gebed? “JHWH-God zal altijd de man die zich inzet voor de rechtvaardigheid redden!” Natuurlijk is dit geen wetenschappelijke uitspraak op basis van studie van de geschiedenis. Maar het herlezen op lastige momenten biedt mij troost en brengt mijn strijdlust meestal snel terug op peil. Boudry schreef een boek over illusies, ik heb het nog niet bestudeerd, maar hij keurt er bepaalde vormen van godstaal mee af. Ik hoop dat hij vroeg of laat de onmisbare kracht van illusies als de psalmen bevat. Dat de mens niet zonder “illusies” kan. Bijvoorbeeld als rustpunt, als bron van sereniteit in deze chaotische tijden, toch niet arm aan grote en kleine uitdagingen en last.
S. Hublou
Voormalig godsdienstleraar, gewezen freelance redacteur voor Tertio

Koebeest

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!