122.000 mondmaskers
Het enige moment waarop je iets over de gevangenissen hoorde was toen de gedetineerden 122.000 mondmaskers stikten en daarvoor een bedanking kregen van de koning. Ook de revoltes tijdens de eerste weken van de pandemie kwamen in het nieuws. Gevangenen schreeuwden om aandacht voor de dramatische sanitaire condities, het gebrek aan dokters, medisch en sanitair materiaal en de onmogelijkheid om de sanitaire maatregelen toe te passen in de warenhuizen die de moderne gevangenissen geworden zijn.
Het antwoord was een harde repressie en een lockdown: isolement en het afschaffen van alle collectieve activiteiten. En vooral het afschaffen van ieder contact met de families en de buitenwereld. Iets wat op sommige plaatsen werd vervangen door videocontact. Een systeem waar sommigen al van dromen om het ook na de crisis te veralgemenen en zo het aantal fysieke bezoeken te verminderen. Na twaalf weken kwam het bezoekrecht terug, maar beperkt in aantal personen, met plexiglas tussen het bezoek en de gedetineerde, en beperkt in tijd, waardoor sommige families het opgaven om nog de verplaatsing te doen.
Maar verder heerst er al maanden een oorverdovende stilte. Zowel buiten als binnen, want de gedetineerden vernamen ook niets over de toestand in hun eigen gevangenis. De kern van de zaak is dat er in België weinig of niets nieuws is uitgeprobeerd inzake justitie: alles moest vooral hetzelfde blijven.
Een radicale halvering van het aantal gedetineerden, met vrijlating van oude en zieke gedetineerden, van diegenen die geen gevaar vormen voor zichzelf of anderen, het stopzetten van de bouw van nieuwe gevangenissen, is zelfs niet overwogen.
Families betalen de prijs
Deze gezondheidscrisis, waarbij iedereen in de maatschappij de soms dramatische gevolgen van het isolement heeft aangevoeld, is niet aangegrepen als een kans om de gevangenis als instituut in vraag te stellen. Net zoals dat ook zou moeten gebeuren met de rust- en verzorgingstehuizen waar oude en zieke mensen in worden gestockeerd.
Ik heb niets tegen de mooie foto van Koen Geens op zijn sofa met zijn kleinkinderen die je kan bekijken op zijn website https://www.koengeens.be/magazine-geens. En evenmin tegen zijn manier om bij de publieke opinie vooral over te komen als een (groot)vader. Maar het stuit tegen de borst, als je weet dat gevangenen al maandenlang wel door gevangenispersoneel mogen aangeraakt worden, (personeel dat toch na elke shift naar huis of naar ik weet niet waar trekt), maar hun eigen kinderen of hun partner niet mogen aanraken. De families betalen de prijs. Ik weet niet of men een idee heeft over de gevolgen van een dergelijk beleid, over hoeveel radicalisme en woede men opstapelt in deze crisis waarvan het einde nog niet in zicht is.
Nu een tweede golf van het virus er aankomt, zegt de woordvoerster voor het Belgische gevangeniswezen dat, ik citeer, “de regels van de vrije samenleving inzake het dragen van de mondmaskers ook zullen doorgetrokken worden naar de gevangenissen”. Deze verklaring is een primeur. Zullen vanaf nu ook de andere regels van “de vrije samenleving” naar de gevangenissen worden doorgetrokken? Zoals het recht op een minimumloon, een sociale bescherming, een recht op organisatie?
Willekeur en machtsmisbruik
Een gevangenis is een plaats van geweld waar het recht van de sterkste heerst. Waarmee ik niet alle goedbedoelende directies of gevangenispersoneel op eenzelfde hoop wil gooien. Maar willekeur en machtsmisbruik door directies, gevangenispersoneel of vakbonden zijn wel schering en inslag in de gevangenissen, veroorzaakt en aangemoedigd door het gevangenisconcept zelf.
Zo doen vrouwen en moeders van gevangenen beelden en getuigenissen circuleren over personeelsleden in de gevangenis die het dragen van een masker aan hun laars lappen, over gevangenen die gefouilleerd en betast worden door personeel zonder handschoenen, terwijl de minste aanraking tussen gevangenen en hun familielid gesanctioneerd wordt met bezoekverbod en quarantaine.
Toen een vrouw op bezoek tegen een personeelslid zei dat dieren beter behandeld werden dan de gevangenen, kreeg ze als antwoord: “ja, maar dieren hebben niets misdaan, en zij hier wel”. Misschien zegt de man op een brutale manier wel wat er in het algemeen over misdaad en straf gedacht wordt: de gevangenen krijgen niet meer dan wat ze verdienen.
Wie echt bekommerd is over het bestrijden van delinquentie en misdaad, beseft dat wraak een slechte raadgever is om probleemsituaties recht te trekken en te herstellen. Misschien brengt deze coronacrisis het inzicht dat iemand opsluiten in een kooi van 9 m², alleen of met enkele onbekenden, afgesloten van elk menselijk contact die naam waardig, geen oplossing brengt voor problemen die in een meerderheid van de gevallen te maken hebben met sociale achterstelling en fysische en psychische gezondheid.
Lees ook:
