Op 28 februari 2022 fuseerde de coöperatieve winkelketen Färm met Biotope (de nieuwe naam van het vroegere Dobridos). Een naam die je niets zegt? Toch is het de groep die de gespecialiseerde biologische voedingsmarkt in België en Nederland domineert.

Biotope zit achter verschillende winkelketens (Ekoplaza, Marqt en Origin’O) en vooral achter de twee belangrijkste biologische groothandels in de Benelux: Udea en Biofresh. Tegelijkertijd nam Färm Biostory over, waardoor het kon groeien van 18 naar 23 winkels.

In een brief stelden de voorzitter van de raad van bestuur en de directeur van Färm hun medewerkers gerust: “Tijdens alle bijeenkomsten over de fusie die we hadden met de families achter de Biotope-groep, hebben we er voortdurend op toegezien dat onze waarden en onze projecten in overeenstemming bleven. De besprekingen hebben uiteindelijk zonder enige dwang en heel organisch tot deze fusie geleid.”

Färm zal zich verder uitbreiden in Brussel en Wallonië, terwijl het Ekoplaza-netwerk in Vlaanderen zal groeien. “Een prachtige toenadering”, houden de leiders vol.

Medeoprichter Olivier Van Cauwelaert verlaat Färm

Echter, de fusie tussen Färm en Biotope is blijkbaar niet zo “organisch” verlopen. Medeoprichter Olivier Van Cauwelaert (van het bedrijf Scale Up) meent dat Färm met deze fusie zijn ziel heeft verloren en daarom trekt hij zijn kapitaal terug, zo vernam Tchak! uit verschillende bronnen.

Foto: boerenforum.wordpress.com

Ook Finance&Invest Brussels koos eieren voor zijn geld, maar eerder omdat ze er blijkbaar geen belang bij hebben om in Nederland te investeren, aldus diezelfde bronnen.

Alexis Descampe, algemeen directeur van Färm, verwachtte dat deze fusie voor opschudding zou zorgen. Daarover zegt hij het volgende. “Ons doel is om de onafhankelijke biologische markt [de grootdistributie, n.v.d.r.] te consolideren zonder te vervallen in het zoeken naar de laagste prijs ten koste van kwaliteit in de brede zin.”

“We hebben immers altijd geprobeerd om de onafhankelijke biologische spelers samen te brengen. We willen onze aankopen meer centraliseren om enerzijds tegen een goede prijs te kunnen inkopen, maar vooral om die producten te kunnen kiezen die we in onze schappen willen hebben zonder daarbij afhankelijk te zijn van een groothandel.”

“Door lid te worden van een logistiek platform zoals Biofresh, kunnen we de producten, die ook voldoen aan ons waardencharter, aanbieden in onze winkels. Het is een wisselwerking die in twee richtingen werkt.”

Op de vraag of de fusie er gekomen is door de omzetdaling van de afgelopen maanden, zowel bij Färm als in veel andere biologische winkels, is het antwoord: “Neen, we praatten er al een jaar over. De vergelijking gaat dus niet op, maar het komt wel op het juiste moment”, vindt de CEO. “Het feit dat de markt aan het krimpen is, is een extra signaal dat we moeten samenwerken om een geloofwaardig alternatief voor de grootdistributie te zijn.”

Dezelfde tekortkomingen als de klassieke supermarkt?

Geloofwaardig voor wie en voor wat? Loopt Färm, door te willen concurreren met groothandel en supermarkten, niet het risico dezelfde fouten te maken als wat ze juist aan de kaak stelt? Zeker wanneer ze, zoals ze zelf zegt, enkel niet beursgenoteerde bio-producten op de markt brengt en daarbij dan toch de meest authentieke agro-ecologische landbouwbedrijven marginaliseert ten gunste van de meer industriële bio-bedrijven, door mee te werken aan prijsdruk op producenten die uiteindelijk hun normen nog meer zullen uniformeren en waarbij de prijzen naar beneden worden bijgesteld.

We verwezen reeds naar deze risico’s in ons onderzoek van de biologische markt dat gepubliceerd werd in nummer 4 van Tchak (december 2020). In dit onderzoek hebben we met name gekeken naar de handelspraktijken van Färm. Het is een keten die zich meer dan de meeste concurrenten inzet voor de transitie naar duurzame voeding en die investeert in nieuwe lokale winkels.

Het is echter ook een keten waarvan de waarden niet samengaan met een expansie-ambitie, die leidt tot concurrentie van lokale producenten en boeren met meer industriële, vaak niet lokale bedrijven. Deze praktijk is niet bevorderlijk voor eerlijke handel, in tegenstelling tot wat hun discours suggereert.

Het beheer voldoet evenmin aan de normen van de Nationale Raad voor de Coöperatie, omdat het te veel zeggenschap geeft aan investeerders, zonder hen te beletten een speculatief doel na te streven.

Biofresh biedt belachelijke prijzen aan de producenten

Als onderdeel van dit onderzoek analyseerden we ook enkele groothandels, waaronder Biofresh, de belangrijkste speler in België. Biofresh levert zowel aan winkelketens als aan kleine onafhankelijke verkooppunten en tevens ook aan heel wat Vlaamse thuisverkopende bioboeren, zonder enige afname bij de boeren in return.

Om voldoende afzet van populaire producten te kunnen garanderen, merkten we al dat Biofresh eerder industriële bedrijven toelaat, die zich efficiënter organiseren, dan dat ze de meer authentieke agro-ecologische producenten helpt om zich te verenigen.

Bij groenten bijvoorbeeld, zijn de prijzen die Biofresh biedt aan kleine en zelfs middelgrote tuinders belachelijk laag. Resultaat: de groenten zijn voornamelijk afkomstig van grote producenten die minder ecologisch werken en weinig geven om de arbeidsomstandigheden van hun personeel.

Dit zijn dezelfde grote producenten die ook aan supermarkten leveren, en dit terwijl Färm opschept over zijn strijd tegen de ‘conventionalisering’ van de biologische landbouw!

“Voor tuinders bestaat er geen ideale bedrijfsomvang”, antwoordt Alexis Descampe. “Natuurlijk gaat Biofresh geen groenten verkopen van een kleine tuinder. Maar elke Färm-winkel zal directe relaties met producenten kunnen blijven aangaan. En dan is Färm niet monopolistisch. Als sommigen dankzij ons de supermarkt verlaten en vervolgens een Voedselteam of boerderijwinkel ontdekken, is dat geweldig!”

“Färm en Biofresh hebben helemaal niet dezelfde praktijken”

Dit argument overtuigt niet iedereen. “Tot nu toe heb ik Färm altijd gesteund, ondanks de kritiek. Bio heeft problemen en ik begrijp dat er moet samengewerkt worden om impact te hebben. Als ze willen concurreren met grote retailers, moeten ze compromissen sluiten om concurrentiële prijzen te kunnen bieden”, vertellen ze ons.

“Maar daar begrijp ik niets van”, merkt een kleine leverancier op. “Biofresh en vooral Udea zijn enorme spelers die bio verder uithollen. Waarom kiezen ze voor deze spelers?” Een andere leverancier is het hiermee eens: “Färm en Biofresh hebben helemaal niet dezelfde praktijken, vooral niet op het gebied van prijsonderhandelingen. Ik deel de uitleg over hun zogenaamde vergelijkbare waarden niet.”

“En gezien de respectievelijke grootte van deze twee spelers, zou ik meer spreken van een overname dan van een fusie”, vult deze gesprekspartner aan. Die betreurt dat het “nog een stap is in de richting van de uitholling van de biologische sector. Hij betreurt tevens dat de grote speler in het Belgische biologische landschap in handen komt van de Nederlanders. Een beetje zoals toen Ahold Delhaize overnam …”

De professionele klanten van Färm vragen zich ook af wat er gaat gebeuren met het inkoopcentrum dat de coöperatie in 2020 heeft opgericht, met name om directe commerciële uitwisselingen mogelijk te maken.

Alexis Descampe legt uit dat er nog geen beslissing is genomen, maar stelt de toekomst ervan in vraag als Biofresh het logistieke basisplatform wordt. “Afnemers zijn nu al terughoudend om via de centrale aan te kopen als ze dezelfde producten via Biofresh goedkoper kunnen krijgen”, constateert een leverancier.

De CEO relativeert liever de gevolgen van de fusie: “Biofresh heeft een omzet van 80 miljoen euro. Bij grote retail-distributieplatforms hebben we het over miljarden. Je moet kritisch blijven, maar ook niet vergeten waarmee je jezelf vergelijkt.”

Sterker nog, spelers op de gespecialiseerde biologische markt blijven dwergen naast de grootdistributie. Maar anno 2020 vertegenwoordigde de hele Biotope-groep toch een omzet van bijna 400 miljoen euro.

Dat is voldoende om een belangrijke bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van de biologische landbouw. Jammer genoeg droegen ze ook bij tot meer en grotere ongelijke machtsverhoudingen met hun boeren, boerinnen en landwerkers.

Färm se lie au bio industriel : pas de quoi rassurer les producteurs werd vertaald door Boerenforum.