Bestuurder en reizigers aan hun lot overgelaten

Op woensdag 16 oktober rijdt een regionale trein (TER) in de Franse Ardennen een bijzonder wegkonvooi aan dat vast kwam te zitten op een overweg. De impact en de schade zijn enorm. Bovenstaande foto spreekt voor zich. In de trein zitten 70 reizigers en een bestuurder, maar geen treinbegeleider.

De bestuurder krijgt een schok en is lichtgewond, maar beseft dat hij een tweede ongeval moet voorkomen. Inderdaad, een goederentrein rijdt op dat moment richting de plaats van het ongeval. Omdat zijn radio beschadigd werd, moet hij de trein verlaten om een fakkel en kabel te plaatsen. De reizigers bevinden zich op dat moment alleen in het stel en zijn in paniek. Onder hen bevinden zich 11 lichtgewonden waarvan 2 zwangere vrouwen.

Wat had een treinbegeleider kunnen doen?

Als treinbegeleider kan ik me inleven in de situatie, want hiervoor zijn we precies opgeleid. Bij een treinongeval neemt de begeleider onmiddellijk contact op met de bestuurder om hem bij te staan bij het voorkomen van een tweede ongeval. Daarna kan hij (of idealiter twee treinbegeleiders op grote treinen) zich ontfermen over de reizigers en het contactpunt zijn voor de veiligheidsdiensten en de reizigersdispatching.

Hier stond de geschokte en gewonde bestuurder er alleen voor en werden de reizigers aan hun lot overgelaten. Bovendien werd nipt een tweede ongeval vermeden, een situatie die anders had kunnen uitdraaien indien de bestuurder bijvoorbeeld bewusteloos was geweest na de botsing.

Recht op terugtrekking

Na het vernemen van de omstandigheden van het ongeval, reageerden de spoormensen uit het hele land woedend. Het “droit de retrait” of “recht op terugtrekking” werd ingeroepen door het rijdend personeel.

Dit Frans arbeidsrecht houdt in dat een werknemer die goede redenen heeft om te denken dat hij in een situatie wordt geplaatst die een zwaar en imminent gevaar kan vormen voor zijn leven of gezondheid, zich kan terugtrekken van zijn werkpost zonder sanctie of gevolgen voor zijn loon.

De beweging werd massaal opgevolgd met als gevolg dat veel treinen niet uitreden op vrijdag 18 oktober: 45% van de regionale treinen, 33% van de Transiliens in de Parijse regio, de helft van de IC-treinen en een aantal TGVs.

Zowel de SNCF-directie als de Franse regering reageerden vijandig. Ze beschouwen de terugtrekking als een “illegale staking” en van medeleven met de treinbestuurder en het personeel was geen sprake.

Vakbonden eisen een begeleider op elke trein

De vier vakbonden CGT, CFDT (zusterorganisaties van respectievelijk ACOD-ABVV en ACV), Unsa en Sud steunen de terugtrekking. Ze vinden het voor de veiligheid “crimineel” dat vandaag driekwart van de regionale treinen zonder treinbegeleider rijdt en eisen een begeleider op elke trein.

Over het verstoord treinverkeer door de terugtrekking zegt CGT-voorzitter Philippe Martinez: “De reizigers zijn in gevaar. Het spoorwegpersoneel doet dit voor hen”.

De vakbonden pikken de uitlatingen van de regering niet want voor hen is deze verantwoordelijk voor de afbraak van de SNCF. Ze roepen alvast op om verder actie te voeren om de veiligheid van het treinverkeer en de arbeidsvoorwaarden te verbeteren met een staking op 5 december.

Mijn treinbegeleider, mijn veiligheid

Het laten rijden van treinen zonder begeleider is een zorgwekkende evolutie in verschillende Europese landen. Het is een onverantwoordbare achteruitgang van de veiligheid en dienstverlening.

De enige motivatie is budgettair: het snoeien in de middelen van overheidsbedrijven of het maken van winst in het geval van private operatoren. Voor de European Transport Workers’ Federation (ETF) is actie voor het behoud van treinbegeleidingspersoneel een belangrijke campagne.

In België zijn er verschillende pogingen geweest om de “one man car” bespreekbaar te maken bij de NMBS, maar die botsten telkens op het verzet van de publieke opinie. Het spoorwegpersoneel voerde inderdaad een succesvolle sensibiliseringsactie en wist de reizigers te overtuigen van het openbare nut van de treinbegeleider.

De treinbegeleider is inderdaad veel meer dan een kaartjesknipper. Hij is er in eerste instantie voor de veiligheid van de rit en van de reizigers: het geven van de vertrekken, assistentie aan personen met beperkte mobiliteit, toezien op perronbeperkingen, de klaarmaking van de trein, het voorkomen van een tweede ongeval, de veiligheid in de trein, enzovoort. Ook draagt hij bij aan de regelmaat van de rit en geeft hij voortdurend informatie aan de reizigers, via aankondigingen of persoonlijk. In die zin is de term “controleur” bij de SNCF slecht gekozen en is die van treinbegeleider veel juister.

Meer spoorwegpersoneel voor een sterke openbare dienst

Om een kwaliteitsvolle dienstverlening te kunnen leveren, heb je middelen en personeel nodig. Het project “one man car” is dan misschien wel van de baan bij ons, maar we stellen echter een enorme afbouw vast van het spoorwegpersoneel. Op 15 jaar tijd daalde het aantal spoormensen van 40.000 naar 30.000.

De Belgische spoorwegen hebben nood aan bemande en bevrouwde stations en loketten, aan techniekers, aan een tweede treinbegeleider op grote treinen en probleemlijnen, aan veiligheidspersoneel,… Want een sterk openbaar spoor is het beste sociale en ecologische antwoord op het mobiliteitsvraagstuk.