De terreur van het antiterrorisme 2
Een week geleden verscheen in de Nouvel Observateur een Vrije Tribune, ondertekend door 38 prominente figuren, joods of van joodse afkomst, waaronder bijvoorbeeld Dominique Vidal en Eric Hazan, en ook Belgische zoals Fabienne Brion en Henri Goldman. (1) Zij kanten zich tegen de sfeer van verdenking en bestraffing, van arrestaties en verhoren, waar moslimkinderen sinds de moord op Paty mee te maken krijgen. De Minister van Onderwijs, Blanquer, verwacht dat leerkrachten problemen rond de “laïciteit” signaleren, en dat geeft dan al gauw aanleiding tot polititionele en juridische interventie. Is er bij dit kind “apologie van het terrorisme” vast te stellen?
Daartegenover herinnert het opiniestuk eraan dat kinderen niet verdacht, maar beschermd moeten worden. En dat het niet opgaat dat moslimkinderen speciaal geviseerd worden, net zoals joodse kinderen in de vorige eeuw. Naar kinderen moet geluisterd worden en ze moeten begeleid worden, en dat is iets anders dan aan hogerhand doorgeven dat ze verdachte dingen zeggen. “We moeten vaststellen dat het viseren van moslimkinderen een onderdeel is van een algemenere politiek van stigmatisering van de moslimgemeenschappen als een ‘ongewenste groep’, zelfs als een binnenlandse vijand. De gedeeltelijk geslaagde poging om de school en het onderwijzend personeel te mobiliseren voor deze politieke onderneming is hoogst verontrustend. Zij wijst op het taaie voortleven van de afwijzing van de moslims, die meer een meer als een vage culturele code het geheel van de burgerlijke samenleving doortrekt.”
“Apologie – verdediging – van het terrorisme” is een hoogst problematisch begrip. Het hoeft helemaal niet te betekenen dat je zelf terroristisch actief bent of plannen hebt in die richting. Het volstaat dat je het niet erg vindt dat iemand vermoord is of dat je een aanslag niet afkeurt. Het is een opiniedelict, een hachelijke categorie in het recht. Je kan worden veroordeeld, niet om wat je doet of van plan bent te doen, maar om een foute appreciatie van wat anderen doen. Verkeerde ideeën dus. Niet afwijzend of niet afwijzend genoeg reageren op terroristische zaken. Dat is algemeen voorkomend en alledaags: “Waarom kunnen ze niet eens een aanslag plegen op die Donald Trump?”
Wat als zo’n zware beschuldiging als “apologie van het terrorisme” ingebracht wordt tegen minderjarigen, zelfs tegen kinderen uit de basisschool? Je kan niet verwachten dat die begrijpen wat zoiets juridisch inhoudt, en weten wat je zeker niet mag beweren. Ze kunnen ook makkelijk iets zeggen wat ze ergens gehoord hebben, op de televisie, op straat, of thuis. (Dat laatste fascineert dan weer de veiligheidsdiensten: een kind dat verdachte dingen zegt, dat kan een aanwijzing zijn voor een “geradicaliseerd” thuismilieu. De politie erop af! Zie “De terreur van het antiterrorisme”, aflevering 1:
https://www.dewereldmorgen.be/artikel//frankrijk-de-ter…t-antiterrorisme/ )
Het dagblad Médiapart onderzocht een geval van beschuldiging aan het adres van een 14-jarige, hij krijgt de schuilnaam Khalid. Hij is op zijn college geschorst op 2 november. Wat is er gebeurd? Op die dag wordt de van bovenaf opgelegde huldiging van Samuel Paty gehouden, met een minuut stilte en een voor te lezen tekst. Voorafgaand aan de plechtigheid is er een kringgesprek over het onderwerp. Informeel, iedereen zit in de turnzaal, op matten op de grond, in een halve cirkel. Khalid, afkomstig uit Afghanistan en nog maar enkele weken op de school, zegt dat Paty “niet het recht had” om die karikaturen op school te tonen, dat hij dat niet had moeten doen. Hij voegt daaraan toe dat hij de vermoedelijke moordenaar “kent” (maar hij geeft een verkeerde nationaliteit aan, namelijk Syrische i.p.v. Tsjetsjeense). Zijn medeleerlingen vragen of hij de aanslag dan goedkeurt? Hij zegt “ja”. Als de leerkracht aan de twee andere moslimkinderen in de groep hun mening vraagt, zeggen die dat ze het niet eens zijn met Khalid.
Dan wordt de kwestie geactualiseerd: wat als hun lerares die afbeeldingen zou tonen? “Ik zou een filmpje maken en dat op Instagram zetten,”zegt Khalid. Twee leerlingen worden bang en lopen weg, ze komen bij de directrice terecht en vertellen wat er gezegd is. En dan gaat alles crescendo: de zaak wordt aan hogerhand gemeld, die deelt alles mee aan justitie, een paar uur later staat de politie op het college. De directrice legt de zaak uit, zei beweert dat Khalid zou hebben gezegd: “Ik ken de aanvaller, en ik zou hem (Paty) ook gedood hebben.” Maar de leerkracht die het groepsgesprek leidde, herinnert zich niet zo’n zinnetje gehoord te hebben. Zij was ook niet verontrust.
Er wordt meteen een cel voor psychologische hulpverlening op het college georganiseerd. Er zijn ook al ouders die verontrust zijn, die hun kind willen weghalen van de school. Een paar uur na het gesprek in de turnzaal staat de politie bij Khalid thuis. Ze doorzoekt de woning, neemt Khalids smartphone in beslag en arresteert hem. Hij wordt 48 u vastgehouden en dan voorgeleid bij een onderzoeksrechter.
De dag daarna wordt de vader van Khalid ondervraagd, onder meer over “de waarden van de republiek” en zijn religieus leven. Hij neemt zijn zoon mee naar de moskee, ja. Maar die verstaat daar niks, want alles is in het Arabisch, en Khalid kent alleen maar Pasjtoen en een beetje Engels. Nee, hij keurt de woorden van zijn zoon niet goed. Voor hem zijn leerkrachten zoals ouders, ze moeten met respect bejegend worden.
Ondertussen worden ook de medeleerlingen en de leerkrachten op school ondervraagd. Het blijkt dat Khalid nog maar weinig Frans kent en dat het helemaal niet zeker is dat hij de vraag die hem gesteld werd (of hij ook zoiets zou doen?) wel juist begrepen heeft. De lerares die het gesprek in de turnzaal leidde, denkt dat hij met de woorden “ik ken de dader” alleen maar bedoelde dat hij er over gehoord had. Als Khalid zelf ondervraagd wordt met de hulp van een tolk, ontkent hij alles.
Op de smartphone vinden de speurders een stukje TikTok met een imam en een foto van Macron die met rode strepen doorgehaald is. Maar alle woorden zijn in het Arabisch, dat Khalid niet verstaat. Er is een foto van een vroegere medeleerling van Khalid die een keukenmesje vasthoudt.
De kinderrechteres opent een onderzoek naar Khalid. De juridische jeugdbescherming zal hem nu volgen en allerlei experts, zoals psychologen en psychiaters zullen hem doorlichten, zijn thuissituatie uitvlooien enz. Hij moet terug naar school, maar naar een andere. De rector van de school verzekert aan Médiapart dat zulke gevallen doorgaans uitlopen op educatieve maatregelen, niet op repressieve.
