Met oud en nieuw stuurde hij zoals gebruikelijk zijn beste wensen. Dit jaar was dat een klein overzichtje van wat hij het afgelopen jaar zo allemaal gedaan had: hij was hoogleraar aan het Instituut voor Hogere Nationale Studies in Quito, Ecuador (zowat de locale E.N.A.), hij was vier keer in Brazilië, in de Senaat en bij de landloze boeren, hij was in China en Dakar (en omdat hij eerder in Syrië was mocht hij het Amerikaanse luchtruim niet in …), ging langs Cuba en vierde kerst in Managua, Nicaragua. Hij droeg in Bogota, Colombia bij tot de oplossing van een academisch geschil, doceerde drie weken in Mexico …

Geen wonder dat velen dachten dat Houtart onsterfelijk was. We bereidden ons voor op zijn honderdste verjaardag. En terecht schreef iemand vanochtend: het kan niet anders dan dat hij is gestorven van uitputting. Toen hij maandagavond in zijn schommelstoel ging zitten, na een discussie over de volkenmoord op de Tamil in Sri Lanka, moet het een van de zeldzame keren zijn geweest dat hij even uitrustte. Hij stierf zacht in zijn slaap.

Houtart werd geboren in 1924, als oudste van veertien kinderen, als kleinzoon van Graaf Henry Carton de Wiart. Hij was zich bewust van zijn grote voorrecht en zei herhaaldelijk dat mocht hij in een klein dorp in India, Mali of Nicaragua zijn geboren, hij niet de weg zou hebben bewandeld die hij volgde. Het maakte hem nederig en bescheiden.

Hij zat in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog, werd priester gewijd in 1949, werd hoogleraar godsdienstsociologie aan de Université Catholique de Louvain, werkte mee aan het Tweede Vatikaans Concilie, was lid van het Permanent Volkerentribunal, lid van de VN-Commissie (Stiglitz) voor de hervorming van het internationaal financieel systeem, oprichter van de NGO CETRI (Centre Tricontinental), mede-oprichter van het Wereld Sociaal Forum, van het Forum voor Alternatieven, lid van het Netwerk voor de Verdediging van de Mensheid (opgericht door Hugo Chavez), kind aan huis bij Fidel Castro en Daniel Ortega …

Te veel om op te noemen, het is maar een kleine samenvatting. In 2010 kreeg hij in Gent de Prijs voor de Democratie.

Getuigenissen en boodschappen van medeleven komen momenteel van over de hele wereld binnen. Houtart was vooral een inspiratiebron voor velen, zijn enthousiasme en zijn engagement werkten aanstekelijk, hij was een onvermoeibaar verdediger van alle ‘verworpenen der aarde’, gedreven door zijn bevrijdingstheologie en zijn marxisme. Nooit eerder, zo schreef iemand, heb ik een menselijker mens gekend dan François Houtart. Altijd klaar om te luisteren, te spreken, te motiveren.

Houtart werd wel eens een ‘paus van de andersmondialiseringsbeweging’ genoemd. Maar hij was geen paus. Hij was vooral een onvermoeibaar werker met inspirerende teksten, zoals zijn jongste programma voor een ‘Gemeenschappelijk Goed voor de Mensheid’. Ik ken niemand van zijn leeftijd die tot zijn laatste dag zo open stond voor nieuwe en vernieuwende ideeën.

Geen paus, en ook geen held. Toen hij in 2011 werd voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede brak het schandaal los dat hem naar Ecuador deed verhuizen. Het doet niets af van zijn onmetelijke verdiensten voor alle progressieve bewegingen, overal ter wereld. Het toont wel de ambiguïteit van ons mens-zijn aan, zoals ik toen schreef. Mensen zijn wie ze zijn en doen wat ze kunnen, sommigen verdedigen de zwakken, anderen privilegiëren de rijken.

Houtart had zijn keuze gemaakt en bleef er consequent zijn hele leven achter staan. We zullen hem erg missen, maar tegelijk zal hij blijven inspireren.

En weet je waar ik soms van droomde, de jongste tijd? Dat hij op televisie met Etienne Vermeersch in debat kon gaan over de islam…

Francine Mestrum

Lid Raad van Bestuur CETRI