In 1973, tijdens een persconferentie, sprak de toenmalige president van Frankrijk, Georges Pompidou, nog net niet van uitdrijving, maar zag hij wel in een ‘herverdeling’ van de geïmmigreerde gastarbeiders uit de Maghreb de beste manier om racisme te voorkomen, dat totnogtoe als onbestaande werd beschouwd. (1)

Het keerpunt kwam onder het bewind van Valéry Giscard d’Estaing, president van 1974 tot 1981, die als eerste een staatssecretariaat oprichtte dat verantwoordelijk zou zijn voor immigratie. Een beleid met initieel humane ambities (o.a. gezinshereniging) maakte echter snel plaats voor uitwijzing van migranten, later zelfs gedwongen uitwijzing naarmate de economische crisis in de jaren zeventig opflakkerde en de werkloosheid de hoogte inschoot. (2)

Het is ook op dat moment dat Jean-Marie Le Pen, die een vuile rol speelde tijdens de Algerijnse oorlog, actief werd in de politiek en zijn OPA (Offre publique d’aliénation) lanceerde, dat wat betreft Algerije, de volgende obsessie vertolkte: “Ze hebben de onafhankelijkheid zelf gewild” (Ils ont voulu l’indépendance …) (3)

“Colombey-les-Deux-Mosquées!”

Het politieke klimaat kende echter een verschuiving op 10 december 1989. Het is dat keerpunt dat Stéphane Hessel (1917) beschrijft in zijn autobiografie ‘Danse avec le siècle‘ (Edition du Seuil, 1997): “De presidentsverkiezingen van 1988 werden gekenmerkt door een verontrustende stijging van de stemmen voor het Front National. Immigranten, onder wie al de niet-blanke bevolkingsgroepen van de arme banlieues begrepen worden, werden het slachtoffer van de xenofobie die zelfs tot in het linkse discours voelbaar was.”

“Rocard [nvdr: toenmalig leidend politicus van de Parti Socialiste] had zich in zijn laconisme gevaarlijk uitgedrukt: ‘We kunnen niet het leed van de hele wereld op onze schouders nemen’.”

Stéphane Hessel gaat verder: “President François Mitterrand had zelfs vluchtig gewag gemaakt van een ‘tolerantiegrens’, die niet zou mogen worden overschreden door de aanwezigheid van immigranten in de Franse samenleving. Nochtans had de president het nooit nagelaten om publiekelijk elke vorm van racisme en elke inbreuk op de rechten van de mens aan de kaak te stellen.”

“In het kader van de ceremonies ter gelegenheid van de tweehonderdste verjaardag van de Franse Revolutie, hoorde ik tijdens een colloquium gewijd aan de erfenis van 1789 in de Grote Aula van de Sorbonne, hoe hij de Fransen kenmerkte als een volk samengesteld uit Kelten, Romeinen, Germanen Italianen, en, zo concludeerde hij na een korte pauze, Arabieren. Op die dag, zoals zo vaak, bewonderde ik hem voor zijn welbespraaktheid.”

De eerlijkheid gebiedt echter te verduidelijken dat François Mitterrand de term ‘tolerantiegrens’, die hij op 10 december 1989 gebruikt had op televisie, op een onhandige wijze had ontleend aan journaliste Christine Ockrent. (4)

Het hek was echter van de dam. In 1991 voelde iedereen zich geteisterd door “het lawaai en de stank van immigranten”, zoals Jacques Chirac het destijds formuleerde. (5) De verklaring van Chirac, een sinistere herinnering, uitgesproken tijdens een niet al te republikeins buffet, werd online gezet door een aantal fascisten.

Giscard d’Estaing rustte niet op zijn lauweren. Enkele weken later hangt ook hij aan de alarmbel: immigratie is plotseling ‘invasie’ geworden. (6) Er worden steeds sterkere uitdrukkingen gebruikt. Het racistische discours treedt steeds meer naar voren in de media en de politiek. Maar in de stille machtskringen kwam de angst al sinds de Algerijnse nederlaag van 1962 tot uiting.

Zo vertrouwde de eminente generaal Charles de Gaulle het volgende toe aan Alain Peyrefitte: “Het is goed dat er Fransen met een gele, zwarte of bruine huidskleur zijn. Zij tonen aan dat Frankrijk open staat voor alle rassen en dat het land universele ambities nastreeft. Maar dit geldt alleen op voorwaarde dat ze een kleine minderheid blijven!”

“Anders zou Frankrijk Frankrijk niet meer zijn. We zijn ten slotte voor alles een Europees volk van het blanke ras, met Latijnse en Griekse wortels, en met een christelijke religie.” […]

“Denkt u dat Frankrijk in staat is tien miljoen moslims op te nemen, die morgen misschien al met twintig miljoen zullen zijn, en overmorgen misschien met veertig miljoen? Als we integratie toestaan, als alle Arabieren en Berbers van Algerije beschouwd zouden worden als Fransen, hoe zouden we hen dan verhinderen zich te komen vestigen in onze grote steden als de levensstandaard in het moederland zoveel hoger is?”

“Mijn dorp zou niet meer Colombey-les-Deux-Eglises heten, maar Colombey-les-deux-Mosquées!” (7) (nvdr: Colombey-les-Deux-Eglises is het dorp in de Haute-Marne waar De Gaulle zich terugtrok na zijn presidentschap en waar hij in 1970 overleed.)

“O verwoestende nacht! O beangstigende nacht!”

De nieuwigheid aan het begin de 21ste eeuw bestond erin luid en duidelijk te verspreiden wat vijftig jaar voordien slechts binnen vier muren bleef.

Het verdrongen complex is terug van weg geweest. Haleluja! “We zijn erg verward en heel geschokt”, klaagde Philippe de Villiers (nvdr: de rechtse aristocratische leider van de partij Mouvement pour la France, lid van het Europees parlement en berucht voor zijn anti-islamuitspraken in de Franse pers) naar aanleiding van de vechtpartijen anno 2007 in het Parijse Gare du Nord. Zal de koloniale oorlog, eeuwig voortdurend in de geesten van sommigen, terug uitbreken op het terrein? (8)

De oude reflexen komen terug. Een optocht van Algerijnen die het hadden aangedurfd de vlag van het FLN (Front de Libération Nationale) te hijsen, zouden de bloedige gebeurtenissen van 17 oktober 1961 uitgelokt hebben. (9) Hoe moet men dan reageren op de Marseillaise, gescandeerd in het Stade de France – ‘o nuit désastreuse! o nuit effroyable‘ – op 14 oktober 2008? (10)

Catastrofes winnen de harten. Door aan afgrijselijke dingen te denken, worden ze ook vaak realiteit. Zo luidt de onthutsende boodschap van een land dat in het defensief is gegaan en daarbij handig gebruik maakt van het angstbeeld van een wraakzuchtige vijand.

Die ‘andere’, die voortaan zijn verhaal vertelt, zoals die opduikt in de meest negatieve racistische prognoses van Charles de Gaulle. Hij had zich niet Colombey-Les-Deux-Satellites voorgesteld: een documentaire van Al-Jazeera over de Algerijnse oorlog.

Antoine Perraud

(Bron: Médiapart)

(vertaling uit het Frans door Tom Serpieters)

Voetnoten:

(1) http://www.ina.fr/politique/presidents-de-la-republique/video/I00000107/pompidou-et-racisme.fr.html

(2) Synthèse de Patrick Weil sur l’immigration: http://clioweb.free.fr/dossiers/immigres/weil.htm

(3) Le point de vue de Le Pen sur la colonisation: http://www.youtube.com/watch?v=ZL1IAEPb6to&feature=player_embedded

(4) http://www.dailymotion.com/video/x1ye3b_mitterrand-immigration_news

(5) http://www.dailymotion.com/video/xfkio_jacques-chirac-le-bruit-lodeur-veri_events

(6) http://www.dailymotion.com/video/x6vvv3_1991-giscard-et-linvasion-migratoir_news – cf nombreuses réactions de la classe politique à la déclaration de Giscard d’Estaing sur cette vidéo de 12 mn environ

(7) De Gaulle et Zemmour sur immigration et identité: http://www.dailymotion.com/video/x48luf_de-gaulle-et-zemmour-sur-immigratio_politics – Emission “Ca se dispute” avec Victor Robert, Nicolas Domenach et Eric Zemmour sur Télé, 13 Mars 2007.

(8) http://www.dailymotion.com/video/x1l0dl_insultes-racistes-a-la-gare-du-nord_politics – Interview de Philippe de Villiers sur C+ le 30 mars 2007, au grand journal.

(9) http://17octobre1961.free.fr/pages/association.htm

(10) http://www.youtube.com/watch ?v=EAgMViJlQ1U&feature=player_embedded