Een seksuele uitnodiging die er geen is

Griet Vandermassen, woensdag 19 januari 2022 om 3.25 uur

“Mannen interpreteren vriendelijkheid sneller als flirtgedrag dan vrouwen. ”

Glimlachen en de klant in de ogen kijken, het klinkt als een onschuldige opdracht. De werkneemsters van Safeway ervaarden het anders. In 1998 dienden ze met twaalf een klacht in tegen de Amerikaanse super­marktketen, omdat mannelijke klanten die opgelegde vriendelijkheid interpreteerden als flirten. De vrouwen kregen geregeld te maken met seksuele commentaren en voorstel­len, handtastelijkheden en zelfs stalking.

Het verhaal illustreert een frappant, maar goed gedocumenteerd, gege­ven dat meestal ontbreekt in verklaringen van seksuele agressie: de veel grotere mannelijke dan vrouwelijke neiging om een seksuele invitatie te zien waar er geen is. Sommige van mijn feministische critici noemen­ dat een verzinsel waarmee ik de verantwoordelijkheid voor een aanranding bij het slachtoffer leg. Misschien stelt het ze gerust dat het fenomeen blootgelegd is door een feministische psychologe, die haar hele loopbaan gewijd heeft aan onderzoek naar de oorzaken en preventie van seksueel geweld tegen­ vrouwen.

Het was de eerste academische publicatie van Antonia Abbey, in 1982. Schatten mannen de vriendelijkheid van vrouwen verkeerd in, vroeg ze zich af. Haar onderzoek vloeide voort uit de ervaringen van enke­le vriendinnen. Zij waren te vaak in een ongemakkelijk scenario beland, waarbij een kerel hun ami­cale toogbabbel interpreteerde als seksuele interesse.

Zet programma’s op voor jongens om verbale en non-verbale signalen beter te leren ontcijferen

Abbey zette een experiment op. Een man en een vrouw praten telkens kort met elkaar, terwijl een andere man en vrouw hen stiekem observeren. Beide mannen ontwaarden bij de vrouw in het gesprek meer verleidings­gedrag dan beide vrouwen. De mannelijke spreker voelde zich ook meer aangetrokken tot de vrouw dan omgekeerd. Je kunt denken dat mannen interesse bespeuren omdat dat hun ego streelt, schrijft Abbey. Maar als ook de observator haar als uitnodigend ziet, suggereert dat een algemene mannelijke bias, een vertekende invulling van vrouwelijk­ gedrag.

Haar vervolgonderzoek toonde onder meer aan dat mannen gefotografeerde vrouwen in gesprek met een man ook als meer seksueel geïnteresseerd beoordelen dan vrouwen, en dat in het dagelijks leven meer vrouwen dan mannen rapporteren dat de andere partij hun interesse overschatte. Dat fenomeen is intussen breed gedocumenteerd. In Noorwegen, dat sterk inzet op gender­gelijkheid, blijkt het even hard­nekkig. Niet alle studies vinden het effect, wellicht omdat er – gelukkig – ook veel verschil bestaat tussen mannen. En tussen vrouwen. Onderzoek naar de rol van persoonlijkheid en andere variabelen vindt een gerichtheid op losse seks als belangrijke voorspeller van die bias. Dat geldt voor beide geslachten: promiscue inge­stelde vrouwen ontwaren eveneens sneller flirtgedrag in een potentiële partner. Alleen zijn meer mannen uit op losse seks en is het effect bij hen groter. Het duikt daarnaast sterker op bij mannen die zichzelf een hele pief vinden en dus verwachten te scoren, en naarmate de vrouw in kwestie knapper is.

Die verwrongen perceptie is erg functioneel. Wie oprecht meent interesse te bespeuren, zet door, toch als promiscue ingestelde man. Macht zwengelt dat mechanisme extra aan, want door macht zie je anderen meer als middel. Neem daarbij dat mannelijke macht erotiseert, en je komt al snel tot flagrant grensoverschrijdend gedrag zonder schuldbesef. Als je het gewend bent om je zin te krijgen en sommige vrouwen spontaan in je bed springen, moet dat met de anderen ook lukken. Er wachten ons nog #MeToo-schandalen rond machtige mannen.

• ‘Hij was de fucking zwager van John de Mol, de baas van alles’

Maar een verkrachter beseft toch dat hij over de schreef gaat? Als je, zoals Jeroen Rietberger van The voice of Holland zou gedaan hebben, dreigementen hanteert, weet je verdomd goed waarmee je bezig bent. Maar dat is niet altijd zo. Seksuele opwinding is een krachtige motivator. Ze verlaagt de drempel voor dwang, omdat ze de perceptie van kosten en baten verandert. De toegebrachte schade lijkt minder belangrijk, de seksuele beloning boven­matig aantrekkelijk. Daarnaast projecteren mannen, en niet vrouwen, hun opwinding op de ander. Ze lijkt seksueel enthousiaster dan ze is. Alcohol versterkt die cognitieve vertekeningen en kan je blind of onverschillig maken voor de weerstand van je slachtoffer, ontdekte Abbey­. Dat geldt met name voor mannen die vrouwen vooral als seksu­eel object zien.

Uiteraard kan seksuele mis­perceptie nooit een excuus zijn voor grensoverschrijdend gedrag. Maar als we weten dat ze vaak een rol speelt, kunnen we op preventie inzet­ten. Ontwikkel educatief materiaal voor jongeren, met foto’s van interacties tussen de seksen, zegt Abbey­. Als jongens merken dat meisjes die anders interpreteren, krijgen ze meer voeling met het vrouwelijke perspectief. Zet programma’s op voor jongens om verbale en non-verbale signalen beter te leren ontcijferen. De misperceptiebias maakt het bovendien nog crucialer om jongeren te leren communiceren over (een gebrek aan) instemming.

Seksueel verschil ontkennen kan nefast zijn voor vrouwen. Gelukkig dragen niet alle feministische onderzoekers ideologische oogkleppen.

Griet Vandermassen is filosofe en auteur. Haar column verschijnt tweewekelijks op woensdag.

Reacties

Stef:  Pertinent geschreven en wat mij betreft, overtuigend. Zeker als je de gevonden feiten en gedrag tegen het licht houdt van de Evolutie: het komt Moeder Natuur zeer goed uit dat mannen zeer gedreven zijn in toenadering, flirten en seksuele contacten. De hoofdbekommernis van die Goddelijke Kracht (in de zin dat zij alles overstijgt en Leven geeft) is immers: zorgen dat het leven, in dit geval de soort Mens, niet uitsterft. Dat gevaar is maar al te reëel, over de miljoenen jaren heen. Ik moet ook denken aan het boek van Dirk Draulans dat als titel draagt: “Het succes van slechte seks”. Vanuit het standpunt van het voortbestaan van de soort is het gemak en de integriteit van de vrouwtjesdieren van bijkomstig belang. Moeder Natuur zit niet verlegen om meer moeders zonder man. In the long run zou het veel erger zijn wanneer mannen niet ondernemend meer zijn en weinig kinderen meer verwekken. De Natuur is als het virus: niet humaan. Natuurlijk mogen wij medemensen wel aansturen op meer tact.

Rudy .:

Ms. Vandermassen brengt zuurstof door te proberen nuance te injecteren in thema’s die zeer gepolariseerd zijn. Die vaak opzettelijk gepolariseerd gehouden worden, omdat deze toestand als batig beschouwd wordt. Enerzijds omdat hij toelaat de andere als moreel verwerpelijk af te schilderen: wie het oneens is, is niet gewoon fout maar een combinatie van dom en doortrapt. Anderzijds omdat het de spreker, roeper, bruller ontslaat van de noodzaak zijn/haar/hun versie te staven met feiten. Om terug te keren naar het stukje hierboven, verwijs ik naar een bijdrage van Maxim Februari (17/01/18), occasioneel columnist van deze krant. Daarin beschreef hij hoe hij, als onderdeel van zijn v-m transitie mannelijke hormonen toegediend had gekregen en hoe zijn fysiologische, maar vooral psychologische reactie daarop was. Een volkomen onderschatte gevoeligheid voor vrouwelijke aantrekkelijkheid en, zoals ms. Vandermassen ook aangeeft, een totaal andere interpretatie van ‘signalen’. Goed om weten, toch?

Stefaan .:

Een degelijk gestoffeerde en verifieerbare stelling van mevrouw Vandermassen. Volgens Ciska Hoet van Rosas (in de Morgen) steekt zij steeds haar riedeltje af. Een mens vraagt zich met welk woord dan de talloze niet verifieerbare beweringen van een mevrouw Hoet moeten aangeduid worden…

Willy .:

Zeer interessante column. Iets dat Bart De Pauw ook had moeten weten. Ik kan er nog iets aan toevoegen: een flirtgedrag komt helemaal anders over bij een vrouw als dat gebeurt in aanwezigheid of afwezigheid van derden. Bij afwezigheid: is de vrouw open voor nadere kennismaking dan kan dat zeer aangenaam voor haar zijn. Heeft de vrouw geen zin, dan ziet ze dat rap aan als onbetamelijk gedrag, of zelfs als begin van poging tot aanranding. Dating gebeurt daarom meestal in een openbare ruimte zoals café of restaurant.

Jan .:

Zoals steeds een goed stuk. Het maakt het belang van nurture tegelijk ongelooflijk belangrijk (uiteraard moeten vrouwen zo veel als mogelijk volkomen veilig zijn in hun omgang met mannen en dat verbetert als de opvoeding van die mannen verbetert) en tegelijk relativeert het dit ook (je kan de natuur nooit helemaal en bij iedereen uitschakelen en dus zullen er altijd zaken gebeuren die we als maatschappij echt niet willen, maar die ondanks alle nurture toch zullen gebeuren).