Een biopic over Tupac Shakur

Na Eminem (8 Mile uit 2002), 50 Cent (Get Rich or Die Tryin’ uit 2005) en The Notorious B.I.G. (Notorious uit 2009), kreeg ook rapper Tupac Shakur zijn biografische film. Meteen springen enkele verschillen in het oog. Terwijl Eminem en 50 Cent zelf de hoofdrol speelden in hun eigen biopic, kon Tupac – nochtans een getalenteerd acteur – deze rol niet opnemen omdat hij reeds in 1996 op 26-jarige leeftijd werd vermoord. De rol werd vertolkt door lookalike en nieuwkomer in Hollywood Demetrius Shipp Jr en de regie kwam in handen van Benny Boom, die vooral een historiek heeft van muziekclips. Een fundamenteler verschil betreft de verhaallijn, wat alles te maken heeft met het meer politieke profiel van Tupac. Terwijl Eminem, 50 Cent en The Notorious B.IG. zich vanuit een situatie van sociale en persoonlijke miserie opwerkten tot de top van de commerciële muziekwereld, is het verhaal van Tupac er één van een uitzonderlijk artistiek en politiek talent dat door de omstandigheden niet volledig tot uitdrukking kon komen, zoals we in deze bespreking zullen proberen toelichten.

Tupacs artistieke en politieke talenten

Tupac Shakur is de zoon van moeder Afeni Shakur en stiefvader Mutulu Shakur, beiden actieve leden van de antiracistische en antikapitalistische Black Panther Party. De jongen werd trouwens genoemd naar Tupac Amaru II, de indianenleider die in de 18de eeuw in Peru een opstand organiseerde tegen de Spaanse kolonisatie. Afeni maakte deel uit van de New Yorkse “Panther 21” die in 1969 werden opgepakt en in 1971 vrijgesproken. Mutulu moest in 1982 onderduiken wanneer hij door de FBI werd opgespoord voor betrokkenheid bij de gevangenisontsnapping van zijn zus Assata, die achter tralies zat voor de doodslag van een politie-agent. Zo groeit de jonge Tupac op in een familiaal milieu van radicaal politiek activisme en in een realiteit van repressie en gevangenschap.

In 1986 verhuist Afeni met haar gezin naar Baltimore. Tupac studeert er aan de Baltimore School for the Arts waar hij uitgroeit tot een talentvol toneelacteur en artiest. In 1988 verhuist het gezin naar Californië waar Tupac begint op te treden met de hip-hop-groep Digital Underground. In 1991 brengt hij zijn eerste solo-album uit: 2Pacalypse Now met als bekendste titel Brenda’s Got a Baby over de sociale realiteit van de achtergestelde zwarte Amerikaanse bevolking. Met zijn strijdvaardige moeder aan zijn zijde wordt Tupac in de film voorgesteld als een nieuwe “black leader”. Zijn droom is om zijn macht als bekendheid en rolmodel aan te wenden om de zwarte gemeenschap bijeen te brengen in de strijd tegen racisme en sociale achterstelling. Een reactie van de staat blijft niet lang uit: de FBI, die eerder al de leiders van de Black Panthers uitschakelde, zal een dossier van vierduizend pagina’s over de rapper samenstellen en in 1992 duidt de Amerikaanse vice-president Dan Quayle het nummer Soulja’s Story aan als verantwoordelijk voor het aanzetten tot dodelijk geweld tegen een politie-agent.

In de greep van de gangsters

De situatie van de jaren 1990 is echter verschillend van die van de jaren 1960 en 1970. De hoogtijden van de burgerrechtenbeweging zijn voorbij en haar leiders uitgeschakeld door de FBI. Voor deze geschiedenis kunnen we verwijzen naar de uitstekende documentaire The Black Panthers: Vanguard of the Revolution (2015) (1). In de jaren 1990 maken de gangsters hun opkomst binnen de zwarte gemeenschap en verwerven de controle over de hip-hop-scene. De productiehuizen Bad Boy Records uit New York en Death Row Records uit Californië vormen rivaliserende maffia’s. Voor bonzen als Jacques Agnant en Suge Knight draait hip-hop om geld, macht, geweld, vermaak en vrouwen. Tupac trapt in de vallen van deze sluwe maffiosi en wordt een speelbal van hun belangen. Onderweg verliest hij zijn politieke principes en laat zich steeds meer drijven door wraakgevoelens in het kader van de oorlogen tussen clans en door de lust naar geld en vermaak. Wanneer hij toch nog een poging doen om afstand te nemen van de clan van Suge Knight om een eigen cultureel project te starten met een brede waaier van activiteiten van muziek tot film, blijkt het onmogelijk om zich te bevrijden uit de kluwen van Death Row.

En wat met de verkrachtingszaak?

Tijdens zijn periode met Agnant en The Notorious B.I.G. belandt Tupac in de gevangenis voor de verkrachting van Ayanna Jackson, waar hij acht maanden zal doorbrengen. In de film wordt de zaak voorgesteld als een val die door Agnant wordt uitgezet en waar Tupac in trapt, maar onschuldig is. Zelfs als dit zo was (we zullen de waarheid wellicht nooit te weten komen), valt er veel te zeggen over de manier waarop de film het gebeuren in beeld brengt. De feministische blogster Manisha Krishnan heeft zeker een punt met de kritieken die ze in een artikel naar voren brengt (2). Wel neemt de film het standpunt in dat zelfs als Tupac onschuldig is, hij de gevangenisstraf toch deels aan zichzelf te wijten heeft door zijn behandeling van vrouwen in zijn liedjesteksten. Er wordt tevens aangehaald dat hij hiervoor reeds kritiek te verduren kreeg vanuit vrouwengroepen binnen de zwarte beweging. Alleszins is het een thema dat erg serieus dient te worden genomen aangezien de hip-hop-beweging ontegensprekelijk verantwoordelijk is voor het propageren van een cultuur van objectivering van vrouwen en verkrachting, waar superster Tupac zeker aan heeft bijgedragen.

Behalve over de verkrachtingszaak, brengt de film eveneens zijn versie van de twee aanslagen op het leven van Tupac, waarbij de tweede hem fataal werd. Wie daar ook precies de verantwoordelijkheid voor mag dragen (eveneens die waarheid zullen we wellicht nooit achterhalen), het is duidelijk dat de wendingen in de carrière van Tupac en zijn vroegtijdige dood heel wat te maken hebben met de loodzware omgevingsfactoren van een repressieve staat en een door de maffia gecontroleerd hip-hop-milieu. In andere omstandigheden zou Tupac misschien nog geleefd hebben, een andere soort artistieke carrière hebben uitgebouwd en wie weet een zekere rol hebben gespeeld in de huidige heropleving van de burgerrechtenbeweging met Black Lives Matter.

(1) http://www.sap-rood.org/film-de-black-panthers-als-voorhoede-van-de-revolutie/

(2) Krishnan, Manisha, “The sex assault portrayal in the Tupac biopic was inexcusably bad”, Vice.com, 19/6/2017: https://www.vice.com/en_us/article/newmmm/the-sex-assault-portrayal-in-the-tupac-biopic-was-inexcusably-bad

De film speelt inmiddels een maand en is nog te zien in enkele zalen in Antwerpen, Brussel, Genk, Maasmechelen en Sint-Niklaas.