François Fillon werd eind november 2016, na een eclatante overwinning tegen Alain Juppé, voorgedragen als presidentskandidaat voor de rechtse partij Les Republicains. De sfeer binnen Les Republicains was na de overwinning ronduit euforisch te noemen. De opkomst voor de voorverkiezingen was met 3 miljoen kiezers een succes. Bovendien hadden alle kiezers € 2 betaald wat de partijkas aanzienlijk had gespijsd. De rangen werden gesloten en de weg naar het Elisée lag volledig open.

Verdeelde concurentie

Met de PS werd absoluut geen rekening gehouden. Hollande deed het abominabel slecht in de peilingen (even later zou hij een verklaring afleggen dat hij geen kandidaat is voor de presidentsverkiezingen) en hun stemmenkanon Emmanuel Macron had zich eerder in april al afgescheurd van de PS met zijn beweging On Marche.

De enige politica waar Fillon rekening mee hield was Marine Le Pen. Heimelijk hoopten ze bij Les Republicains op een gelijkaardig scenario als dat van 2002. Toen versloeg Jaques Chirac in de 2^de ronde Jean-Marie Le Pen van het Front National met 80 % van de stemmen. Dit scenario is na 4 maanden campagne voeren steeds minder waarschijnlijk.

In een peiling van de rechtse krant Figaro tuimelt Fillon ondertussen naar 17 %. Daarmee haalt hij slechts 1 procentpunt meer dan Hamon en respectievelijk 8 en 9 minder dan Macron en Le Pen. In diezelfde peiling geeft 58% ook aan nooit voor hem te zullen stemmen. De afgrond is in zicht, velen van zijn campagneteam zien dit ook en hebben er reeds de brui aan gegeven. Fillon weigert echter op te geven en weert zich als een duivel in een wijwatervat met enkele tragikomische gevolgen van dien. Een kort overzicht van de val van een politicus ingezet door een weekblad van 8 pagina’s met een amateuristische website.

Penelopegate

Op 25 januari 2017 publiceerde het satirische weekblad Le Canard enchaîné een artikel dat aantoonde dat de vrouw van Fillon, Penelope, tussen 1998 en 2007 ongeveer 500.000 euro bruto verdiende als parlementair medewerker. Daarnaast zou zij ook een totaal van 100.00 euro verdiend hebben als literatuur adviseur voor het tijdschrift Revue des deux mondes, eigendom van een goede vriend van Fillon. Het probleem hierbij was dat er van dit werk geen enkel spoor was: niet op papier en zogenaamde medewerkers van haar verklaarden haar niet te kennen. Het zou met andere woorden gaan om een fictieve job. 

De dag zelf nog reageerde de woordvoerder van Fillon dat zijn vrouw “altijd in de schaduw werkte omdat het niet haar stijl is op de voorgrond te treden”.
Een week later liet Le Canard enchaîné weten dat het uiteindelijke bedrag dat Penelope Fillon verdiende geen 500.000 euro was, maar 830.00 euro. Bovendien onthulde de krant ook dat zijn kinderen hem geholpen hadden in hun hoedanigheid als advocaat (terwijl ze nog niet eens hun studies afgerond hadden) voor een bedrag van 83.000 euro.

Sedertdien is Fillon in vrije val in de peilingen en binnen zijn partij. Fillon heeft ook absoluut zijn imago tegen. Fillon heeft al meermaals verklaard dat er teveel ambtenarij is in Frankrijk en dat de boel dringend afgeslankt moet worden. Wie dan te horen krijgt dat hij zijn familie onderhoudt met belastinggeld, kan moeilijk veel geloofwaardigheid hechten aan de eerdere verklaringen. Iedereen is het daarmee wel eens: zijn imago is volledig beschadigd.  

Terwijl Fillon stand probeert te houden, maar maakt hij de ene blunder na de ander. Na de tweede onthulling van Le Canard enchaîné sprak Fillon eerst van een aanval van links, daarna van een staatsgreep en tot slot van staatsgreep van linkse rechters. Hij schreeuwde zijn onschuld uit in twee bijéénkomsten. Tijdens de eerste bijéénkomst van les republicains had hij nog de meeste steun van zijn partij. Hij riep zijn aanhangers op hen achter hem te scharen. Hij werd zwaar op de proef gesteld, zijn huwelijk werd op de proef gesteld. ‘Je veux dire à ma femme que je l’aime’, riep hij tijdens de bijéénkomst van 17.000 partijleden. Een uitspraak die hij herhaalde in het TFI-journaal.

Zijn betoog tegen de rechtsstaat was echter minder onschuldig en ligt in de lijn met de minachting die ook NVA en Donald Trump tonen. De rechtsstaat wordt volgens hen gezien als partijdig, links en wereldvreemd. Ook in Frankrijk, het land van Montesquieu, maken veel academici en burgers zich zorgen om deze nieuwe trend van populistisch rechts.

Fillon heeft ook duidelijk gelogen. Indien de justitie hun onderzoek tegen hem zou verderzetten zou hij niet langer presidentskandidaat zijn. Toen de justitie op 1 maart liet weten dat het haar onderzoek zou verderzetten, inclusief huiszoekingen, riep hij een persconferentie bijéén om te zeggen dat hij toch verder gaat als presidentskandidaat. Opnieuw maakte hij een duik in de peilingen en verloor hij de steun van verschillende kopstukken binnen de partij.

Pro-Fillon samenkomst aan de Place de Trocadero

Dieptepunt was afgelopen zondag waarin hij zijn aanhangers opriep om samen te komen in Parijs om zijn kandidatuur te steunen. Terwijl hijzelf sprak over een bijéénkomst van 200.000 personen waren de meeste bronnen het over eens dat het er slechts 35 tot 40.000 konden zijn. Bovendien vonden er op hetzelfde ogenblik op verschillende plaatsen in Frankrijk betogingen plaats tegen corrupte politici.

De avond zelf was Fillon te gast in 20 uur journaal van France 2. Daarin zei hij dat niemand hem kon dwingen af te stappen. Hij zou verder gaan, hij heeft de steun van diegene die voor hem stemden tijdens de voorverkiezingen en samenkwamen die namiddag tijdens de gietende regen. France 2 confronteerde hem met uitspraken van hem vóór het schandaal losbarstte. Daarin zei hij in een debat met Alain Juppé dat de president of een minister een voorbeeldfunctie heeft en wanneer zijn geloofwaardigheid aangetast wordt door een sfeer van verdachtmakingen hij of zij een stap opzij moet zetten. Fillon, aanwezig in de studio, gaf geen krimp.

Verschillende malen gaf hij aan geen autist te zijn. Hij is wel degelijk bekommerd om wat er rond hem gebeurd. Er zijn partijgenoten en parlementsleden vertrokken, de steun brokkelt af, maar hij wil verder strijden. Louter voor het programma en natuurlijk ook voor Frankrijk. Hoe zwaar de steun voor Fillon verder afbrokkelde na zijn optreden is niet duidelijk. Op de sociale media is ondertussen wel al verontwaardigd gereageerd op zijn minachting voor mensen met autisme via #jesuisautiste.

De uitdagers

Ondertussen blijven de kranten verder schrijven over het schandaal. Een waarlijk inhoudelijk debat over de verkiezingen is er voorlopig nog niet geweest. De vraag is ook of dit er nog komt op anderhalve maand van de verkiezingen. Fillon hoopt dat hij het debat kan aangaan met Le Pen over de typische rechtse thema’s: ‘Veiligheid, anti-terrorisme, werkloosheid, totalitair islamisme’. Macron hoopt daarentegen dat hij met een technocratisch neoliberalisme de kiezers kan aanspreken. Hij is een nieuweling in de politiek en in het huidige klimaat van corrupte politici spreekt dit de kiezer wel aan. Hij wil vooral alles veel eenvoudiger maken: de werkloosheidsuitkering en pensioenen universeler maken, de staat afslanken en belastingen verlagen.

Aan de linkerkant zijn er pogingen geweest om een alliantie te maken tussen Benoit Hamon en Jean-Luc Melanchon. Kandidaten van respectievelijk de PS en La France Insoumise. Deze zijn echter mislukt waardoor zij verdeelt naar de kiezer gaan. Samen zouden zij zo’n 27 % van de kiezer overtuigen tijdens de eerste ronde.

Waar Hamon wel in slaagde was een alliantie te maken met de groene partij van Yannick Jadot. Naar goede gewoonte onder de groenen werd hiervoor gestemd en 79 % van de leden ging akkoord om samen naar de kiezer te gaan. Deze strategie zorgde ook voor wat kritiek onder de aanhangers van Hamon. Hij onderhandelde wel erg lang met een kandidaat die goed is voor ongeveer 1% van alle stemmen. Dit terwijl hij nog een serieuze achterstand in te halen heeft op Macron en Le Pen.

Indien de volgende weken de thema’s verschuiven richting anti-corruptie, arbeid en meer gelijkheid mag Hamon blijven geloven in een kans voor de tweede ronde. En wie naar de tweede ronde gaat doet dit bijna zeker met Le Pen. En in de tweede ronde kan Le Pen enkel maar verliezen. De uitkomst blijft voorlopig nog zeer onduidelijk