Rollebollen met een boeman

De amoureuze veroveringen van Stalin, Mao, Mussolini, Hitler, Salazar, Lenin goot de Franse historica Diane Ducret in een lijvig boek. Achttien – 18! – vertalingen werden wereldwijd uitgebracht. Haar tweede volume besteedt aandacht aan hedendaagse dictators die de wereldvrede bedreigden; met kernwapens, petroleum of ideologie.

“Allemaal haatten ze het Westen en ontwikkelden een hevige aversie tegen de westerse democratieën”, aldus Ducret, afgestudeerd aan de Sorbonne en de Ecole Normale Supérieure. “Het zijn onze tijdgenoten en het is nog afschrikwekkender als ze pas gestorven zijn.” De historica-journaliste geeft toe dat dit een moeilijker boek was om te schrijven. Misschien heeft ze daarom een stijl dichter bij een romanvorm gekozen. En dat loopt wat stroef, vanuit kritisch opzicht.

Bedgetuigen

Het ‘intieme’ leven van die levende potentaten achterhalen, is misschien nog lastiger dan voor hun historische epigonen. Er bestaan nauwelijks al archieven die toegankelijk zijn voor onderzoekers, maar vooral het vinden van levende getuigen die willen en/of durven praten, was niet evident. Misdaden van die bedreigers van de wereldvrede kwamen live op televisie. Dan is het heikel om met vrouwen die hun bed hebben gedeeld, te praten en om hen met die gruwelen te confronteren.

Ducret koos twee invalshoeken: wie zijn die mannen en wie zijn die vrouwen? Wat is het om een tiran lief te hebben en wat is de verantwoordelijkheid van een ‘spondegenote’?

Sommigen gaan door het vuur voor ‘hun’ dictator en zouden er zelfs voor sterven. Maar die vrouwen hebben ook geleden en soms hun eigen leven ‘on hold’ gezet. Werden ze meegesleept? Of waren ze bondgenoten?

Het stond in de sterren geschreven

Duidelijk schatplichtig aan zijn echtgenote was Slobodan Milosevic, de laatste Servische president van Joegoslavië en voor het Internationaal Joegoslavië Tribunaal van Den Haag gesleept als nationalistische massamoordenaar. Mira Markovic – ze laat nooit haar meisjesnaam vallen om ‘mevrouw Milosovic’ te worden – was échter geen nationaliste, wel een politieke ideologe, een overtuigde communiste.

Als eerste detecteert ze dat Radovan Karadic een gevaarlijk man is. Nu leeft ze in ballingschap in Moskou. Ze was niet aanwezig op de begrafenis van haar man, die in een Nederlandse gevangenis aan een hartaanval stierf. Mira had een hekel aan kerkhoven en dus heeft ze Milosevic onder een boom laten begraven. De linde in Pozarevac, het stadje waar ze elkaar op het lyceum ontmoeten.

Op de plechtigheid liet ze een versje voorlezen dat ze voor hem had geschreven: “vaak heb ik op jou gewacht onder de lindeboom; nu ben jij diegene die op mij wacht voor de eeuwigheid”. Het was ‘Slobo’ die haar aanzette om sociologie te studeren; zij wou liever iets met Slavische literatuur doen. Maar ze behaalde wel haar doctoraat. Een écht doctoraat, niet ‘cadeau gekregen’ zoals Elena Ceauscecu. Mira, de universiteitsprofessor is evenwel nogal fan van astrologie.

De Indiase premier Indira Gandhi wijdde er haar in. Tegenover haar zoon en dochter, ook hevige karakters, gedraagt ze zich als een moederkloek. Ook al is huismoeder zijn niet aan haar besteed. Mira is een politiek dier, een harde tante, altijd in het zwart gekleed met een roos in haar haar als eerbetoon aan haar moeder, die vanwege haar hevige partizanenstrijd in de Tweede Wereldoorlog, terechtgesteld werd. Streng is ze, het halve weeskind Mira, ‘het meisje van het bos’ en soms gaat ze een beetje uit de bocht, maar bij momenten blijkt ze bijzonder lucide en intelligent.

Eerst de strijk!

Intelligent en met strategisch doorzicht zijn ook de vrouwen die Fidel Castro uitkoos. Zijn eerste wettelijke vrouw Mirta was een mooi bourgeoismeisje dat filosofie studeerde en met hem in Parijs wou gaan studeren. Maar de revolutie – en andere vurige vrouwen – staken daar een stokje voor.

Celia Sanchez was zo’n cerberus die de grote voorganger afschermt, zelfs voor zijn eigen familie. Sanchez, of ze ooit de minnares van Castro is geweest, is niet zeker, maar ze was wel de – letterlijke – strijdmakker van Castro toen hij de decadente dictatuur van Batista in 1959 van het eiland veegde.

Natuurlijk vochten vrouwen mee in de Cubaanse revolutie, maar wel nadat ze eerst ‘de uniformen van de mannen hadden gestreken’! Licht ontvlambaar was Castro wel, vooral voor mooie vrouwen. Maar blijkbaar vrouwen ook voor hem. Want Marita Lorenz, de Duitse freule, die op een schabouwelijke manier een abortus onderging en bijna doodbloedde, hield jaren later nog van haar latin lover. De CIA schakelde haar in om Fidel te vermoorden, maar op het laatste moment spoelde ze alle vergif door het toilet omdat “ze het niet over haar hart kreeg om hem enig kwaad te doen”.

Voor zijn schoon ogen

Iets magnetisch trekt vrouwen – én ook mannen – aan in die charismatische figuren. Erotiseert macht? Hoe krijgt Osama Bin Laden het gedaan dat mensen zich voor hem zelfmoorden? Iets in die ogen: iets geweldigs, in elke betekenis van het woord. De laatste – en vijfde – vrouw van Bin Laden, Amal, een jonge Jemenitische vrouw van 18 jaar, wou absoluut met hem trouwen, al wist ze wie hij was en toch wou ze – als martelares – met hem sterven.

Bin Laden had al 4 wettelijke vrouwen (zoals de islamtraditie het wil) en dan dit geheime huwelijk met een 5de vrouw. Zijn eerste eega Najwa raakte in zijn ban toen ze amper 8 was. Als neef bracht Osama zijn vakanties bij haar familie door en op haar 14de liet ze haar vrije leven – Najwa weigerde dan zelfs een hoofddoek te dragen en was gek op vrolijke jurkjes – achter om zich van kop tot teen in het zwart te hullen in Saoedi-Arabië waar ze zelfs niet meer auto mocht rijden.

11 kinderen kreeg ze bij Bin Laden. De bevallingen gebeurden niet altijd in de beste omstandigheden, soms in afgelegen kampen in Afghanistan en haar leven was niet bepaald comfortabel. Ze zag Al Qaida, letterlijk ‘de Basis’ van islamitische strijders, ontstaan die de basis van haar huwelijk langzaam erodeerde.

Najwa is als een leeuwenmoeder voor haar kinderen. Als Osama haar beval om de peuters zo weinig mogelijk water te geven zodat ze aan een leven in de woestijn zouden wennen, ging ze – voor één keer – tegen hem in. Ze ziet dat haar kinderen honger hebben; ze ziet hen als kadavers met grote ogen.

Op een dag ontdekte ze dat haar kinderen op de lijst staan van de ‘voorkeur-kamikazes’ en toen besefte ze dat ze weg moest. Nét twee dagen voor 9/11 kreeg ze zijn toelating om naar Syrië te vertrekken, maar op voorwaarde dat ze maar drie kinderen meenam. De anderen moest ze achterlaten. Huilende kinderen achterblijvend op de zanderige weg, zien haar wegrijden.

Beau Macho?

“Het portret van die vrouwen is ook het portret van die mannen”, aldus Diane Ducret. Zijn dictators mannetjesputters? Ja en nee!

Khomeini, de leider van de Iraanse revolutie was een feminist in huis. Hij deed de afwas. Wanneer ze, voor de revolutie uitbrak, in ballingschap in Frankrijk verbleven, was Khomeini uit bed verdwenen. Zijn vrouw vond hem terwijl hij de toiletten aan ‘t schrobben was, want hij was van mening dat zij dat niet moest doen.

Het zou haar rug kunnen pijnigen en hij vond het beneden haar waardigheid als vrouw. Zijn gasten (en dat waren er velen), hadden recht op proper sanitair, maar daarvoor moest zijn eega niet opdraaien, vond de imam.

In huis was Khomeini een zachtaardige man. Hij beperkte zich ook tot één vrouw, uitzonderlijk voor traditionele moslims. Aanvankelijk wou Khadije niet met een geestelijke trouwen, want ze wou zo geen strak leven. Ze wou liefst in Bagdad wonen en haar opleiding vervolledigen, maar het is wel Khomeini die haar die opleiding zal geven.

Khomeini, de geestelijke leider die gek was op parfum van Dior, maar tevens de man die verbood dat er foto’s van hem verspreid werden waarop hij glimlachte, want dat ‘vervrouwelijkte’ hem.

In nauwe schoentjes

Uiterlijke ijdelheid is politici niet vreemd. Nergens. Saddam Hoessein werd gevonnist in een pak van Dior. Alweer Franse mode. Zoals ook mevrouw Khomeini in Parijs de boetieks van dezelfde ontwerper afschuimde om elegante pakjes onder haar streng vrome habijt te verstoppen.

Saddam was gesteld op Europese mode. Het paste ook bij zijn beleid om een moderne, ‘socialistische’, op westerse leest geschoeide staat van Irak te maken. Schoenen waren zijn dada. Lederen, smalle elegante schoenen die zo om zijn tenen prangden dat hij voortdurend eelt en wratten moest laten wegsnijden. En wel 400 ceinturen had hij.

Almachtigen hebben – blijkt – vele kleine kantjes en obsessies. Van blondines kon Saddam zijn ogen – en zijn handen – niet afhouden. Zijn gedrevenheid was zo erg dat zijn eerste wettelijke vrouw – ook een gearrangeerd huwelijk – zich liet ontbleken om de concurrentie aan te kunnen.

Saddam Hoessein is gefascineerd door blondines. Samira is een sjiitische van Libanese afkomst, gehuwd en moeder van drie kinderen. Het zou wat. Dat tweede huwelijk is ook politiek-religieus een overwogen strategie. Het duurt 4 jaar voordat zijn eerste vrouw dat huwelijk aanvaardt. Ook zijn Griekse minnares had blond haar.

Hop met de beentjes

Kim Jong-il, de Noord-Koreaanse dictator, valt voor lange benen, voor danseresjes en voor filmactrices, maar ondanks zijn – soms – zachtaardige aard gaan sommigen door de hel. Van zijn eerste minnares, de verlegen actrice lijkt hij daadwerkelijk te houden en hij bouwt voor haar een gouden kooi met filmzaal en zwembad. Maar hun verhouding mag niet uitlekken, want Song Hye-rim is al getrouwd. De danseres Hye-yong wenst niet naar zijn pijpen te dansen en samen met haar vriend-pianist verkiest ze van een gebouw de dood in te springen. Liever sterven dan politiek correct te plooien, voor het meisje met de lange benen.

Communistische Kim, verzot op westerse luxegoederen, goede whisky, kan zijn aanbedenen op goud leggen, maar kan ook bijzonder wreedaardig en vulgair zijn. Frustraties vanuit zijn kindertijd dienen zijn minnaressen, zijn nieuwe moeders te wiegen.

En niet al te groot te zijn, want hij moet al schoenen met hakken dragen omdat hij zo klein gebouwd is. Kleine manieën van grote mannen. Fetisjismen, impulsen die soms oncontroleerbaar zijn.

De rol van historicus van een al te nabij verleden is niet gemakkelijk. Diane Ducret heeft nu ook – zoals bij haar eerste boek – geen besluit geschreven. De lezer moet zelf zijn besluit trekken. En omdat je als lezer zo verplicht wordt om na te denken, blijf je ook alert.

De vragen borrelen op: wat bezielt die mensen, mannen en vrouwen? Waarom zijn er geen vrouwelijke dictators? Wat trekt aan? En vooral: waarom staan bepaalde vrouwen niet in dit lijvige boek van bijna 400 pagina’s? Mevrouw al-Assad uit Syrië? Mevrouw Khaddafi uit Libië? Mevrouw Suzanne Moebarak uit Egypte? … Maar misschien is dat voor een volgend boek.

‘Femmes dictateur’ van Diane Ducret is een uitgave van Ed. Perrin, Parijs. www.editions-perrin.fr