Onbeantwoorde vragen

Waarom kreeg het niet-ggo aardappelras Sarpo Mira, dat vorig jaar in Wetteren goed scoorde, geen tweede testjaar? Waarom wordt voor het zwakke aardappelras Bintje gekozen als controlelijn? Hoe scoren de andere biologische rassen in het proefveld? Ondertussen verkeert het feestgedruis in een ggo-roes, want wie wil nu geen aardappel waar de Vlaamse boer niet meer op moet spuiten?

Kort door de bocht gaan is leuk, het valt meer op en maakt behoorlijk blind. Dat de wetenschappers van de Adviesraad voor Bioveiligheid het vorig jaar oneens waren over de evaluatie van de proef, zegt men er nu niet bij. Dat de boeren zélf niet allemaal staan te juichen, is evenmin relevant. Dat een Gentse rechtbank onlangs de proef formeel onwettelijk verklaarde, maar het niet ‘opportuun’ achtte om ze te laten stopzetten, dat mag het goede nieuws niet bederven. Dat er gewone aardappelrassen zijn die prima weerstand bieden tegen dezelfde ziektes evenmin. Dat een gigantisch commercieel belang achter dit onderzoek schuilt, welke zuurpruim gaat daar opnieuw over beginnen?

Sarpo Mira

Sarpo Mira, een aardappelras dat de onderzoekers in Wetteren vorig jaar ook testten, presteerde toen opmerkelijk goed tegen de aardappelplaag. In Wetteren werd dit ras het tweede oogstjaar niet meer getest, omdat het zogezegd niet meer verkrijgbaar was. Daardoor speelt dit onderzoeksfeit ook niet mee in de resultaten, want pas na twee oogstjaren wordt een resultaat als wetenschappelijk waterdicht aanzien. Ondermeer de rassen Sarpo Mira en Carolus blijken het dit jaar nochtans opnieuw zeer goed te doen bij testen van het Onderzoekscentrum voor Land- en Tuinbouw Inagro.

Lieven Delanote van Inagro spreekt van een zeer gunstige ontwikkeling. Deze onderzoekers combineren de juiste teelttechnieken en de juiste rassenkeuze, zo kunnen ze uitstekende resultaten bekomen, zelfs zonder toevoeging van koper. Bioboer Jef De Meutter, al drie jaar teler van Sarpo Mira, beaamt dat dit jaar een uitzonderlijk moeilijk jaar was voor de aardappeloogst. Toch staat de Sarpo Mira nog steeds mooi groen. De boer vindt het jammer dat de soort nog wat onbekend is bij de klanten, want deze aardappel is lekker en leent zich goed om te frituren.

Bioboer tegenover agro-industrie

Carlos Noë en Sonia Sucaet van ‘t Livinushof telen al jaren meerdere hectaren biologisch geteelde aardappelen. Hun succes is het resultaat van variatie in rassen, vruchtwisseling en jaren ervaring. De agro-industrie daarentegen maakt de boer afhankelijker, want eigendom over het ras en expertise geven ze uit handen. Veel boeren hebben al een zwakkere sociaal-economische positie in het industriële landbouwlandschap van vandaag. Bij boerderij ’t Goed Ter Heule vindt men dat veel Belgische boeren de aardappelplaag zelf aanwakkeren door hun grootschalige aanpak.

De variëteit Bintje levert hoge opbrengsten en is goed voor industriële verwerking, maar het is ook een heel zwak ras. Het is een ras dat voortdurend moet bespoten worden.  Zelf heeft hij een mooie oogst van aardappels, pesticidevrij. Terwijl het onderzoek in Wetteren baadt in prestige en kortetermijnbeloftes, werken deze boeren onafhankelijk, milieuvriendelijk, succesvol en zonder ggo’s. De expertise en kennis van deze boeren komt te weinig aan bod in de zoektocht naar oplossingen.

Biologische ziektebestrijding werkt, chemische niet

GGO-onderzoek is erg duur en is slechts gericht op de oplossing van één probleem. De vraag is of het maatschappelijk gezien wel zo slim is om alle eieren in het ggo-mandje te leggen in de strijd tegen de schimmelziekte Phytophthora. Het project BioImpuls van het Nederlandse Louis Bolkinstituut onderzoekt niet enkel deze aardappelplaag, maar selecteert meteen ook op andere cruciale eigenschappen, zoals stikstofefficiëntie, verminderde vatbaarheid voor de andere schimmelziektes Rhizoctonia en Alternaria en voor schurft, de kwaliteit van schil, smaak en kleur, bak- en kookkwaliteiten en virusresistentie.

Ze hebben een uitstekend testjaar achter de rug, vertelt Edith Lammerts van Bueren, verbonden aan zowel het Louis Bolk Instituut als aan de Universiteit van Wageningen. In plaagjaar 2012 bleven enkele rassen overeind en gaven ze bovendien een betere opbrengst. Landbouwers participeren mee in dit onderzoek en van ggo’s is er hier geen sprake. In Nederland is Sarpo Mira ruim voorhanden op de markt, vooral om te frituren.

Klassieke plantveredeling  geeft gewoon betere resultaten

Ggo’s zouden volgens de ggo-onderzoekers veel sneller betere resultaten geven dan klassiek veredeling, maar bij BioImpuls neemt dit laatste in elk geval enorme vaart. Commerciële kruisingen maken ze nu al, met op korte termijn nieuwe rassen voor boeren. Tien varianten werden verstuurd naar handelshuizen, waarvan er drie al op de markt kunnen. Op lange termijn mogen we hier zelfs meervoudig resistente rassen verwachten. De Durph-aardappel (ggo-aardappel in Wetteren) zit daarentegen nog in volle ontwikkelingsfase en moet nog de hele Europese goedkeuringsprocedure doorlopen.

Phytophthora is een zeer ‘slimme’ schimmel die heel flexibel is en zich daardoor heel snel aanpast aan nieuwe omstandigheden. Vandaag is de ggo-technologie de schimmel nog te snel af, vandaar de huidige positieve teneur. Bij grootschalige teelt is het echter slechts een kwestie van tijd vooraleer deze ggo-resistentie zal worden doorbroken.

Grootschalige ggo-teelt zal het probleem verergeren

Alleen een handvol multinationals wordt hier beter van, de boer wordt een rad voor de ogen gedraaid en heeft na enkele jaren weer een veld vol Phytophthora, die bovendien moeilijker te bestrijden zal zijn. Een expert van het Britse onderzoeksinstituut Sainsbury Laboratory en een Waalse aardappelexpert stelden bovendien ook dat monocultuurvelden met deze ggo-resistente aardappelen de schimmel in de toekomst zullen muteren tot een superaardappelplaag.

Besluit

We willen allemaal hetzelfde: lekkere en voedzame aardappelen zonder giftige sproeistoffen, die de boer met plezier en zonder financieel verlies kan telen. We willen ook allemaal een duurzame landbouw, die boeren ook sociaal-economische kracht geeft en hun onafhankelijkheid waarborgt.

Geen applaus dus voor dit eenzijdig ggo-gejuich, maar een politieke oproep: kom van die feestwagen en analyseer het geheel van dit probleem. Wed niet op één paard zoals nu in Wetteren met ggo’s. Variatie in het onderzoek brengt kennis en inzicht die beter bestand zijn tegen een onvoorspelbare toekomst.

Lotte Van Boxem is medewerker van BioForum Vlaanderen vzw, de koepelorganisatie van de Vlaamse biosector.