Nieuws - P. Van der Steen

Fair trade: van 0 tot 100 procent

Onlangs veranderde de Belgische afdeling van Max Havelaar zijn naam in Fairtrade Belgium. Ja, eerlijke handel komt in het nieuws. Met de week van de Fair Trade voor de deur (van 1 tot 11 oktober) worden we eraan herinnerd dat we als consument ons steentje kunnen bijdragen aan een economie waar niet alleen de multinationals rijker van worden, maar ook de producenten van onze producten – kleding, voeding – naar waarde worden geschat. Toch?

maandag 15 september 2014 13:20
Spread the love

Als u een sinaasappelsapje drinkt, is er veel kans dat het afkomstig is van een van de fruitsapgiganten die het grootste deel van de Braziliaanse markt in handen hebben (Citrosuco, waartoe nu ook Citrovita hoort en Louis Dreyfus). Daar doen we niet aan mee, denkt u als wereldverbeteraar, dus koopt u sinaasappelsap met het label “fair trade”. Maar dekt de vlag de lading?

Het verhaal begint bij de sinaasappelproducenten. Wie geluk heeft, is lid van een coöperatie die zijn sinaasappelen levert aan een opkoper die er een eerlijke prijs voor geeft, zoals Oxfam. Het sinaasappelsap wordt ter plaatse tot concentraat verwerkt, klaar om getransporteerd te worden. Maar krijgt u dit eerlijke product ook effectief in uw glas?

Stel dat de coöperatie 500 ton kan leveren. Deze 500 ton moet tot hier geraken en dat gebeurt per schip. De tanks in deze schepen (vesseltanks) hebben een capaciteit van 2000 ton en, omdat het economisch niet interessant is met lege of halflege tanks te vertrekken, worden ze volledig gevuld voor vertrek. In één tank kunnen producten samengevoegd worden met dezelfde eigenschappen van zuurheid en suikergehalte.

Mix it up

Er wordt heus geen tank apart gehouden voor de 500 ton aan fair-tradeproducten. En wachten tot er 2000 ton fair-tradeproduct is, is wellicht niet haalbaar. Dus wordt de 500 ton samen met een ander concentraat met dezelfde eigenschappen in éénzelfde vesseltank opgeslagen.

De eerste wenkbrauwen zouden nu moeten gaan fronsen. Wordt dit dan niet gemengd met het andere concentraat? Dat hangt ervan af. Als het concentraat dik genoeg is (bij mijn weten geldt dit normaal gezien voor fair-tradeconcentraat), blijft het vrij mooi in laagjes liggen. Dus als we weten of het sap bovenaan of onderaan in de tank zit, kunnen we ons product nog goed traceren. Dit geldt niet voor de sappen met een (heel) laag pulpgehalte, de zogeheten LLP – low low pulp. Dit concentraat is zo vloeibaar dat het onvermijdelijk vermengd wordt met het andere concentraat in de tank.

Het concentraat begint nu aan zijn lange reis over zee tot in onze havens. Bij aankomst moet het schip gelost worden in de opslagtanks van de terminals hier (die ook in handen zijn van de giganten). Er is een strikte regelgeving wat betreft de stockage van fair-tradeproduct. Zo is er een aparte tank op de terminal aan land voorzien voor het fair-tradeproduct. Er dient ook precies die hoeveelheid in gepompt te worden die vanuit het land van herkomst geleverd wordt. De papierwinkel voor de douane mag daarbij niet ontbreken. Goed geregeld dus.

Maar welk product komt er precies in die fair-tradetank terecht? Er is geweten in welke vesseltank het fair-tradeconcentraat zit. Maar dat is dan ook alles. Informatie ontbreekt of het fair-tradeproduct eerst of laatst in de vesseltank ging – dus of het onderaan of bovenaan in de tank zit. Op de landterminal sluit men de leidingen zo aan dat het product dat in de fair-tradetank gepompt wordt, ook afkomstig is van de vesseltank met fair-tradeproduct. Welk deel van de vesseltank in de fair-tradetank gelost wordt, hangt puur af van praktische overwegingen.

Inderdaad, alle douanewetgeving ten spijt, in die fair-tradetank op het land kan dus honderd procent fair-tradeproduct zitten, maar ook nul procent. Trouwens, in de leidingen blijft ook altijd wat restproduct zitten van een vorig transport, dus mengen doet het sowieso.

Finding Fair Trade

Voilà, het schip is gelost. Laat nu de vrachtwagens maar komen laden om de concentraten naar de klanten te brengen voor verdere verwerking. Een fair-tradeklant krijgt product uit de fair-tradetank en krijgt ook een certificaat mee waarop gegarandeerd wordt dat het fair-tradegehalte van het product honderd procent is. Met dat papiertje op zak wordt de reis verdergezet naar de klant ergens in Europa.

Stel dat er per ongeluk uit een verkeerde tank gelost wordt? Vervelend, maar van hogerhand kan dit mits wat elektronisch geschuifel opgelost worden, zonder dat het certificaat in het gedrang komt. Nog een illustratie dat een papiertje geen garantie is.

Dit is hoe het er al zeker in één bedrijf aan toegaat. Haar werknemers kunnen u dat vertellen. Of het verhaal veralgemeend kan worden, durf ik niet met zekerheid te zeggen. Oxfam zelf behoorde niet tot de klanten van dit bedrijf.

Logischerwijs stelt de vraag zich ook voor andere bulkproducten. Hoe zit het bijvoorbeeld met koffiebonen? Om even terug te grijpen naar waar het bij Max Havelaar allemaal begon. Of cacao?

Het is niet duidelijk of de fair-tradeorganisaties hiervan op de hoogte zijn. Misschien zijn zij te goeder trouw en vertrouwen zij op het certificaat. Op navraag per mail bij Oxfam werd niet gereageerd. Het is niet de bedoeling een steen te werpen naar de fair-tradeorganisaties. Zij leveren prima werk.

Het is aan de bedrijven die zorgen voor transport en opslag hier nauwkeuriger te werk te gaan. Het is niet correct een product als honderd procent fair trade bij de consument te presenteren als die garantie niet gegeven kan worden. Meedelen op welke plaats in de vesseltank het sap zich bevindt, is al een begin.

Het is de puntjes op de i zetten. Of is het muggenzifterij? Misschien maakt het voor de boeren niet veel uit. Zij hebben uiteindelijk toch hun geld gekregen, dat is waar. Ondanks deze kritische noot is het misschien voldoende te weten dat het fair-tradesap wel ergens op de ontbijttafel terechtkomt. We weten alleen niet welke.

take down
the paywall
steun ons nu!