Het verhaal begint als ik een artikel publiceer op mijn Facebookpagina. Een dag later herneemt DeWereldMorgen de tekst als een opiniebijdrage. Op dat ogenblik staan de beelden van de lijken in de straten van de Oekraïense stad Boetsja op ieders netvlies. De titel van het artikel luidt: “De slachting van Boetsja: in wat voor een verschrikkelijke toestand zijn we beland?”
Het artikel schetst een dubbele verantwoordelijkheid.
Over de eerste verantwoordelijke, Poetin, zegt het artikel dat hij een criminele oorlog is begonnen door Oekraïne binnen te vallen. Hij heeft daarmee de internationale vredesbeweging een zware slag toegebracht.
En hij levert door zijn binnenlandse praktijk en deze oorlog het bewijs dat hij geen enkel progressief idee heeft over hoe de maatschappij er zou moeten uitzien. Kortom, een totale verwerping van Poetin en zijn regime.
De tweede verantwoordelijke van de toestand in Oekraïne, zegt het artikel, is het regime-Zelensky en de Westerse peetvaders daarvan, die sinds 2014 het fascisme en het nazisme bevorderen en een haat en onverdraagzaamheid zaaien tegenover de Russisch sprekende bevolking in het land en tegenover Rusland in het algemeen.
Als voorbeeld daarvan staat deze zin: “Voormannen van de grootste mediagroepen in Oekraïne verklaren op televisie dat minstens 1,5 miljoen mensen in het oosten van Oekraïne die toevallig Russisch spreken, moeten afgemaakt worden.”
Het is deze zin die Factcheck van Knack op de korrel neemt. Over de rest van het artikel zegt Factcheck niets – ook al is het vreemd dat een feitenonderzoeker slechts één zin beoordeelt zonder de algemene lijn van het artikel in rekening te brengen.
Feiten zijn nu eenmaal nooit alleenstaand, ze doen zich altijd voor in een context: ze staan in verband met andere feiten die ze zelf ook beïnvloeden.
Het zij zo. De factchecker van dienst, een zekere Brecht Castel, schrijft: “We nemen contact op met de auteur, journalist Peter Franssen, en vragen hem naar zijn bron voor die bewering. Hij stuurt ons een zelfgemaakt document met verschillende uitspraken over het conflict tussen Rusland en Oekraïne.”
Dan vervolgt Castel: “De uitspraak dat 1,5 miljoen mensen in het oosten van Oekraïne, die toevallig Russisch spreken, moeten afgemaakt worden, vinden we in het document niet terug.”
Wie van beroep factchecker is, zou toch moeten kunnen lezen, niet? Het document dat ik onze vriend Castel heb opgestuurd, telt iets minder dan 3 bladzijden (zie bijlage), niet erg lang en niet moeilijk te bevatten.
De tekst valt met de deur in huis en citeert eerst uit het boek Meinungsmanipulation, Bürgerkrieg und Geopolitik van professor Martin Bülow. Dat boek verscheen twee jaar voor de Russische inval in Oekraïne.
Het citaat beschrijft hoe de Westerse bondgenoten van Zelensky grote inspanningen leveren om een klimaat van haat tegen de Russisch sprekende bevolking, vooral in het oosten van het land, te creëren.
Zo wordt in 2013 de intussen populaire tv-zender Hromadske opgericht. De belangrijkste financierder is de Amerikaanse ambassade in Kiev. Professor Bülow: “Als je het niet zelf zou kunnen zien op internet, zou je onmogelijk kunnen geloven hoe deze zender een boodschap van verachting en racisme brengt.”
Om onze factchecker de moeite te besparen zelf op het internet te moeten zoeken, presenteer ik hem in mijn document vervolgens een programma van Hromadske waarin de bekende journalist, zanger en performer Bogdan Boutkevitch ruim aan het woord komt. De man zegt over de Donbass in het oosten van Oekraïne:
“Er zijn heel wat problemen in de Donbass. De belangrijkste daarvan is dat de regio heel erg overbevolkt is met mensen waar niemand iets aan heeft. Geloof me maar, ik weet wat ik zeg. Als we bijvoorbeeld Donetsk nemen. Daar wonen 4 miljoen mensen van wie er minstens 1,5 miljoen overbodig zijn. De Donbass moet een wingewest worden. Ik heb daar niet zo snel een oplossing voor, maar het belangrijkste wat moet gedaan worden is, hoe wreed het ook klinkt, dat een bepaalde categorie mensen uitgeroeid moet worden.”
🇺🇦 Bogdan Boutkevitch op Hromadske TV in 2014: you need to kill 1.5 million people in Donbass.
Het blijkt nu (via wikipedia) dat Hromadske TV in 2013 mede gefinancierd werd door de Nederlandse Ambassade voor 793.089 Oekraïense hryvnias!! pic.twitter.com/dI2cDrgKTt
— Kees71 (@Kees71234) April 12, 2022
Boutkevitch wordt niet onderbroken, hij wordt niet bekritiseerd en kan rustig zijn oproep tot genocide voltooien. Ter verduidelijking voor Castel voeg ik er dit aan toe: “Het interview met Boutkevitch doet denken aan de uitzendingen van Radio Mille Collines, de Rwandese haatzender die in 1993-1994 een sfeer schepte die de volkerenmoord in dat land mogelijk maakte.
Radio Mille Collines noemde de uit te roeien Tutsi’s “kakkerlakken”, een ontmenselijkende omschrijving die we vandaag opnieuw tegenkomen als het over Russisch sprekende mensen gaat.
Als voorbeeld daarvan beschrijf ik in het document het geval van Fahrudin Sharafmal, een presentator van de zender Kanaal 24. Op 16 maart 2022 zei hij tijdens een van zijn programma’s dat het absoluut noodzakelijk is de kelen van alle Russen en hun kinderen door te snijden. Hij citeerde de Duitse nazi en holocaust ideoloog Adolf Eichmann.
Ukrainian ‘24’ TV host Fakhrudin Sharafmal calls for ‘Extermination of Russian Children’ pic.twitter.com/9JxVZhHYLz
— ⭐️TellMeSweetLittleLies⭐️ (@Intent_B) March 15, 2022
“Ik veroorloof mij de woorden van Adolf Eichmann te citeren, die zei dat om een volk uit te roeien, eerst de kinderen moeten worden uitgeroeid. Fahrudin Sharafmal zei verder dat hij de eerste zou zijn om “de kelen van alle families door te snijden”. Hij voegde eraan toe dat het leger weliswaar gebonden is aan het internationaal recht, maar het Oekraïense volk niet, zodat het zijn gang kan gaan.
Dit is een oproep die in een rechtsstaat bestraft wordt met jarenlange gevangenisstraf. Castel kan niet om de waarheid heen en schrijft: “Alles wijst erop dat Fakhrudin Sharafmal die uitspraken echt deed.”
We hebben nu twee vooraanstaande mediafiguren. De ene roept op 1,5 miljoen mensen te vermoorden, de andere een onbeperkt aantal miljoenen. Maar in zijn conclusie zegt Castel: wij beoordelen de bewering van Peter Franssen zoals die in DeWereldMorgen verscheen, dat voormannen van mediagroepen in Oekraïne oproepen 1,5 miljoen mensen te vermoorden, als onwaar.
Castel heeft Boutkevitch en zijn uitspraken eenvoudig de vergeetput in gekieperd, en die Fakhrudin Sharafmal, zegt hij, moet je vergeven want de dag na zijn “controversiële” en “gecontesteerde” (tweemaal dixit Castel) uitspraken, heeft hij zich verontschuldigd.
Om die vergeving af te dwingen, wijdt Castel daar vier vijfde van zijn artikel aan. Het geeft je zo het gevoel: hij wil en hij zal slagen, ook al moet hij daarvoor van twee plus twee zeven maken…
Edelmoedigheid siert de mens. Maar ik ben toch niet van plan dat toe te passen, louter omdat Fakhrudin Sharafmal zich verontschuldigt – wat hij overigens maar halvelings deed.
De man nodigt regelmatig in zijn programma regelrechte nazi’s uit en nu lanceert hij, perfect in overeenstemming met die nazi’s, een oproep tot volkerenmoord. En wij moeten dat maar snel toedekken omdat hij ’s anderendaags een halve verontschuldiging uit zijn keel perst? ’t Zal niet waar zijn.
Nu stelt zich uiteraard een belangrijke vraag: hoe komt het dat de factcheckers, of toch de factchecker van dienst, mag liegen om een andere stem over het Oekraïense conflict in een kwaad daglicht te stellen?
Curieus toch, nee?
Het is best mogelijk dat het statuut van de medewerkers van Factcheck hierin meespeelt. Deze mensen zijn freelancejournalisten die per artikel betaald worden. Hun vergoeding komt deels van Knack en deels van Facebook. Dat is vragen om problemen, want Facebook staat met beide voeten pal in de oorlog.
Al twee dagen na het begin van de oorlog kondigde Facebook aan alle “desinformatie” over Oekraïne te schrappen. Als mijn vriend Michel Collon bijvoorbeeld een filmpje maakt, waarin hij vragen stelt over wat er exact gebeurd is in Boetsja, wordt dat filmpje van Facebook gehaald.
Michel bereikt met zijn website InvestigAction honderdduizenden mensen. Blijkbaar mag dat niet. Dat gebeurt nota bene op het ogenblik dat zelfs het Pentagon, het Amerikaanse ministerie van Defensie, zegt niet te weten wie schuldig is aan de moorden in Boetsja.
Zoals Michel Collon zijn er honderden invloedrijke opiniemakers die tegen de stroom ingaan, maar Facebook als een Romeinse censor op hun weg vinden. Wie daarentegen op Facebook een oproep plaatst om de Russische leiders te vermoorden, mag zijn gang gaan.
Dat heeft Facebook officieel bekend gemaakt, ook al druist “deze maatregel helemaal in tegen ons beleid tot nu toe”. Niet alleen tegen hun beleid – een oproep tot moord is bovendien een misdrijf.
Zo creëert Facebook het eenheidsdenken: je mag niet ingaan tegen wat Biden of Zelensky zeggen, je moet meegaan met die stroom, je verstand mag niet langer werken.
Dat is niet erg hoopvol voor onze democratie.
