Een groep van nucleaire veiligheids- en materiaaldeskundigen legde in 2014 de rapporten van Electrabel en van het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) onder de kritische loep. De kritiek van deze deskundigen op het door Electrabel gedirigeerde onderzoek is drieledig: methodische fouten, gebrekkige productinformatie en fouten in details. Zij formuleerden 56 vragen waar de rapporten van Electrabel en het FANC geen antwoord op bieden. En zij oordeelden dat de verdere werking van de kernreactoren Doel 3 en Tihange 2 volgens de internationaal erkende normen niet is toegestaan.

Dit artikel gaat dieper in op de bevindingen uit hun rapport.

Electrabel voor de rechter

De kernreactor van Tihange 2 werd opnieuw in werking gesteld op 14 december 2015.

De media registreerden boze reacties in binnen- en buitenland. Hoewel een fabriek in Lingen in Noordrijn-Westfalen de brandstofstaven voor de kerncentrales van Doel levert[2], haalden de ministers van Milieu en Economie van de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen fel uit naar de Belgische regering over de heropstart.[3] Woede was er ook in het Nederlandse Limburg toen Doel 3 op 20 december 2015 opnieuw aan het elektriciteitsnet werd geschakeld. “In een normaal huishouden zou een gebarsten fluitketel nooit meer op het gasfornuis terechtkomen”, verklaarde het Milieufront Eijsden.[4][5] De trage heropstart van Doel 3 nam enkele dagen in beslag.[6] Beide kernreactoren lagen stil sinds eind maart 2014.

Op 21 december 2015 heeft de vzw Nucléaire Stop Kernenergie een rechtszaak bij hoogdringendheid aanhangig gemaakt teneinde Doel 3 en Tihange 2 stil te leggen.[7][8][9] In de bij het gerecht neergelegde aanvraag stelt de vereniging zich vragen over de “regelmatigheid van de procedure” zoals die door het FANC werd uitgevoerd en over de “onafhankelijkheid” van het FANC. De vzw neemt nota van de onrust die de heropstart van de scheurreactoren heeft gegenereerd, vooral bij de Duitse buren waar de media al dagenlang de gedachte ondersteunen dat de regering “Russische roulette speelt”.

De advocaten vragen aan de voorzitter van de Brusselse Rechtbank van Eerste Aanleg om de voorlopige opschorting te bevelen van de exploitatie van Doel 3 en Tihange 2, en om een expertencollege aan te wijzen teneinde het dossier van de waterstofvlokken opnieuw te beoordelen. De advocaten vragen de rechtbank om bij het verschijnen van de tegenexpertise, zich uit te spreken over het verzoek van een definitieve sluiting en de ontkoppeling en ontmanteling van deze reactoren, “om reden van de risico’s die voortspruiten uit een verdere exploitatie”.

Electrabel dirigeert onderzoek

Jan Bens is de huidige directeur-generaal van het FANC. Hij was van 2004 tot 2007 directeur van de kerncentrale van Doel. Nadien werkte hij tot eind 2012 als CEO van de World Association of Nuclear Operators (WANO).[10] Zijn benoeming op 1 januari 2013 tot directeur van het FANC lokte kritiek uit van twee van zijn medewerkers, die Bens verwijten als voormalig Electrabel-topman geen neutrale scheidsrechter te zijn.[11]

De notie van neutraal en onafhankelijk onderzoek komt in de verdrukking wanneer de overheidsinstantie die bevoegd is voor de controle op nucleaire activiteiten aan Electrabel de opdracht geeft om experten aan te stellen teneinde de kerncentrales die het zelf uitbaat te onderzoeken.

Voor evaluatie van de in opdracht van Electrabel uitgevoerde laboratoriumonderzoeken (Laborelec, Studiecentrum voor Kernenergie) en inspecties (Intercontrôle, onderdeel van AREVA[12]) en van de uitsluitend door Electrabel uitgevoerde controles, metingen en berekeningen stond Bel V (technisch filiaal van het FANC) en AIB-Vinçotte (keurings- en certificatieorganisatie) in.

Bel V en AIB-Vinçotte rapporteerden hun evaluaties aan het FANC. Het FANC vroeg ook evaluaties aan het Amerikaanse Oak Ridge National Laboratory (ORNL) en bracht een adviseursgroep van Belgische experten samen in de National Scientific Expert Group (NSEG). Het NSEG kon internationale experten en extra onderzoek aanbevelen. Het FANC stelde een internationale adviseursgroep van experten samen: de International Expert Review Board (IERB) die in 2014 herschikt werd tot de IRB.

Het FANC zorgde dan voor de eindevaluatie van de ontvangen evaluatierapporten en aanbevelingen.[13]

Groeiende scheuren?

Toen in de zomer van 2012 in de reactorvaten van Doel 3 en Tihange 2 een tot dan toe onbekend aantal “fout-indicaties” werden vastgesteld, werden beide reactoren tijdelijk buiten werking gesteld. FANC vroeg toen aan Electrabel om een rechtvaardigingsdossier (“Safety Case”) voor elke reactor dat zou aantonen dat de veiligheid niet in het gedrang zou komen door de aanwezigheid van deze fout-indicaties. Bij nader onderzoek bleken de fout-indicaties te bestaan uit waterstofvlokken en gemiddeld 1,0 cm en maximaal 2,4 cm groot te zijn. Op dat moment werden in de wand van het reactorvat van Doel 3 8.062 en in de wand van het reactorvat van Tihange  2  2.011 vlokken vastgesteld. Toen later Electrabel naar eigen zeggen het dieptebereik van de ultrasoon inspectietechniek had verhoogd, kwamen er veel meer vlokken aan het licht: 13.047 in de wand van het reactorvat van Doel 3 en 3.149 in de wand van het reactorvat van Tihange 2.[14]

Verwijdering van de vlokken door middel van een herstelling van de wand van het reactorvat is onmogelijk en niet te verkiezen aangezien dit allicht extra spanningen in de wand zal teweegbrengen. Een vervanging van het reactorvat is eveneens onmogelijk vanwege de hoge stralingsdosis.

Terwijl Electrabel tot op vandaag in zijn publieke relaties volhoudt dat de waterstofvlokken niet groeien of evolueren, vermeldt het 2015 finaal evaluatierapport van het FANC op pagina 42: “Hence, the potential evolution of the flaws under irradiation conditions cannot completely be ruled out at this stage.”[15] Het FANC en Electrabel weten dus zelf dat het niet vaststaat dat de vlokken of scheuren niet kunnen evolueren.

Productiefout?

Zonder ter staving te verwijzen naar een historisch document voert Electrabel als meest waarschijnlijke hypothese aan dat de waterstofvlokken reeds aanwezig waren op het moment van het gieten en het smeden van het staal voor Doel 3 en Tihange 2.[16] Andere denkpistes om een verklaring te vinden, werden niet in overweging genomen. Het finaal evaluatierapport van het FANC neemt de veronderstelling van Electrabel gewoon over door te vermelden dat de waterstofvlokken waarschijnlijk ontstonden door het platwalsen van waterstofbelletjes in de ringen van de reactorvaten ten tijde van hun vervaardiging.[17]  

Hoewel het geen hard bewijs betreft lijkt een uitspraak van Roger De Wulf, toenmalig Minister van Arbeid, Electrabels hypothese te steunen, toen hij op 29 december 1979 in de Belgische Senaat verduidelijkte “dat de controle van de kuipen van de reactoren van Tihange 2 en Doel 3 sommige afwijkingen heeft aangetoond. Intussen is met voldoende zekerheid uitgemaakt dat er van scheurtjes moet gesproken worden.”[18]

Kunnen we uit deze uitspraak van een politicus opmaken dat de scheurtjes reeds ontdekt werden tijdens de bouwfase van de reactoren in de tweede helft van de jaren zeventig? Doel 3 werd in 1982 in werking gesteld, Tihange 2 in 1983. Over de volledigheid en traceerbaarheid van de fabricatiegegevens heeft het FANC tegenstrijdige verklaringen afgelegd.

Brostesten op staalmonsters

De rechtvaardigingsdossiers van Electrabel vermelden dat, teneinde de structurele integriteit van de kuipwand  te bepalen (tussen en rond de vlokken), er literatuurstudie, ultrasoon inspectietesten en mechanisch en metallurgisch laboratoriumonderzoek werd verricht op meer dan 400 testmonsters uit archiefmateriaal waaronder een stuk van 1,2 diameter afkomstig van Doel 3 zelf.[19]

Electrabel vermeldde in zijn rapport: “De brostesten die werden uitgevoerd op de staalmonsters met waterstofvlokken toonden aan dat het materiaal tussen en rond de gebreken gezond is en een normale metallurgische structuur heeft.”[20]

Op basis van deze onderzoekingen ontwikkelde het multidisciplinaire team een methodologie om het structureel gedrag van elk gebrek in de wanden van de reactorvaten te kunnen vaststellen, gedurende alle operationele situaties. Volgens Electrabel wezen de berekeningen op de veiligheid van de wanden van de reactorvaten.

In mei 2013 gaf het FANC aan Electrabel de toelating voor een heropstart, op basis van de veiligheidsrapporten van Electrabel.[21]

Stillegging uit voorzorg door “onverwachte testresultaten”

In 2014 werden de reactoren echter opnieuw stilgelegd nadat een breuktaaiheidstest van een bestraald specimen – een blok van een romp afkomstig van AREVA – dat waterstofvlokken bevatte “onverwachte resultaten” had opgeleverd. Het FANC vermeldt in zijn mededeling van 17 november 2015 echter niet dat dit specimen geen onderdeel was van de reactorvatwanden van de “scheurtjescentrales”.

De stillegging uit voorzorg van de reactoren had als gevolg dat Electrabel opnieuw een dossier moest indienen om een eventuele nieuwe heropstart te kunnen rechtvaardigen. Electrabel had nochtans in zijn veiligheidsrapport van 5 december 2012  aangaande beide reactoren gesteld dat “de integriteit van de reactorkuipen is aangetoond waardoor een onmiddellijke heropstart en een veilige exploitatie is toegelaten”.

Het FANC zegt na analyse van de rapporten en de adviezen van de diverse expertenteams tot eigen conclusies te zijn gekomen. Het FANC beweert dat Electrabel heeft kunnen aantonen dat de waterstofvlokken “geen onaanvaardbare impact hebben op de veiligheid van de reactoren”. Electrabel mocht de reactoren dus terug opstarten tot hun definitieve stillegging die volgens de wet op de Kernuitstap (31 januari 2003) is vastgelegd op 2022 voor Doel 3 en 2023 voor Tihange 2. Het FANC benadrukt dat haar beslissing gebaseerd is op uitgebreid wetenschappelijk onderzoek.[22]

Electrabel countert hypothese van kritische professoren

Begin 2015 kreeg Electrabel kritiek van de professoren W. Bogaerts (KU Leuven) en D.D. MacDonald (UC Berkeley). Zij daagden publiekelijk Electrabel’s hypothese uit die eruit bestond dat in de specifieke situatie van Doel 3 en Tihange 2 de scheuren enkel zouden kunnen groeien door low cycle fatigue en niet door stress of druk uitgeoefend op de waterstofvlokken.

Bogaerts en MacDonald stelden dat bij een in bedrijf zijnde reactor de blootstelling van de reactorvaten aan het primaire water zou kunnen resulteren in de ophoping van moleculair waterstof en bijgevolg de druk zou doen toenemen in de (door waterstof opgewekte) vlokken hetgeen zou leiden tot hun groei gedurende de toekomstige werking van het reactorvat. Het FANC stelde via het NSEG andere professoren aan om de hypothese van Bogaerts en MacDonald te evalueren. Uiteindelijk voerde het FANC de hypothese van Bogaerts en MacDonald af als zijnde onwaarschijnlijk.[23]

56 onbeantwoorde vragen

Een groep van door de wol geverfde experten die zich distantiëren van de belangen van de kernindustrie stellen zich grote vragen bij de methodologie die Electrabel toepaste bij het onderzoek naar de scheuren in Doel 3 en Tihange 2. Deze groep die bestaat uit  gerenommeerde onafhankelijke experten maakte in maart 2014 een diepgravende studie van de FANC-rapporten.

Onder de co-auteurs bevinden zich ingenieur Dieter Majer, voormalig directeur voor de veiligheid van nucleaire installaties van de Duitse nucleaire regulator en dr. Ilse Tweer, materiaalwetenschapper en specialist in de structurele integriteit van reactorvaten.

Zij stelden het FANC 56 vragen die onbeantwoord blijven.[24] Als basis voor hun beoordeling dienden de door het FANC gepubliceerde documenten. Zij onderscheidden drie categorieën van kritiek: methodische fouten, gebrekkige productdocumentatie en fouten in onderzoeksdetails. Uiteindelijk bleek uit de beoordeling dat een verdere werking van de installaties volgens de erkende internationale normen niet is toegestaan. Naast de punten van kritiek stuitten de deskundigen ook telkens weer op vragen die niet te beantwoorden zijn op basis van de door het FANC gepubliceerde documenten.

Fouten

De methodische fouten hebben betrekking op de volgende punten:

– de noodzakelijke ‘conservativiteit'[25] bij het inschatten en berekenen ontbreekt;

– de oorsprong van de defecten (waterstofvlokken) kan niet worden geïdentificeerd;

– de uitbater en het FANC kennen de werkelijke kenmerken van het materiaal in het reactorvat niet.

In belangrijke delen van de door het FANC aanvaarde onderzoeken ontbreekt die conservativiteit. Conservatieve uitgangspunten van de door het FANC bijeengeroepen internationale expertengroep IERB worden zelfs genegeerd. Een van de aanbevelingen van die expertengroep had onmiddellijk kunnen leiden tot de conclusie dat de twee reactoren niet meer geschikt waren om te werken.

De oorsprong van de waterstofvlokken is niet opgehelderd. Toch volgt het FANC de verklaring van uitbater Electrabel dat ze zijn ontstaan bij de productie van het reactorvat. Electrabel baseert zich voor die hypothese op het feit dat er geen ander verklaringsmodel zou zijn. Een dergelijke veronderstelling kan niet als conservatief worden aanvaard. De conclusie is dat deze defecten op het moment dat het reactorvat werd gemaakt – ook met de toen beschikbare techniek – hadden moeten vastgesteld zijn.

Ten minste één ring van het reactorvat van Tihange 2 werd bij de oplevering geweigerd omdat er te veel gebreken in voorkwamen. Het afgewezen deel werd niet gemonteerd maar vervangen door een ander. Bij een conservatieve benadering moet men daaruit besluiten dat de waterstofvlokken die nu ontdekt werden niet zijn ontstaan bij de productie van het drukvat maar tijdens de werking. Als dat echter het geval is, moet een toezichthoudende instantie de verdere werking van deze twee reactoren verbieden.

Het is niet mogelijk om de werkelijke kenmerken van het materiaal te bepalen. Nochtans vormen die de basis die nodig is voor alle verdere beschouwingen. Er bestaat geen representatief specimen van het materiaal waarmee het mogelijk zou zijn om de huidige kenmerken van het materiaal vast te stellen. Omdat het technisch gezien niet mogelijk is om een monster te nemen van het metaal uit het reactorvat, moet er representatief materiaal beschikbaar gevonden worden.

Representativiteit betekent in dit verband dat er materiaal beschikbaar moet zijn dat ten eerste voortkomt uit hetzelfde productieproces als dat van het reactorvat, en ten tweede een vergelijkbaar verouderingsproces heeft gekend. Onder veroudering dient men een vergelijkbare belasting door de werking te verstaan, met name het neutronenbombardement en het opstarten en stilleggen van de reactor (grote veranderingen in druk en temperatuur).

Electrabel gebruikte als zogenaamd representatief materiaal een afgewezen stuk uit de stoomgenerator van een Franse kerncentrale en ook een restant van delen die zijn uitgesneden voor de aanleg van de leidingen van de primaire koelkring van Doel 3.

De beide monsters hebben geen vergelijkbaar verouderingsproces gekend en zijn niet blootgesteld geweest aan straling of aan wisselende temperaturen en druk. De uitsnede van Doel 3 vertoont geen vergelijkbare gebreken. Het monster van de stoomgenerator kan niet op basis van de specificatie of van de productie als representatief materiaal worden omschreven.

Deze stoomgenerator werd in het jaar 2012 geproduceerd, dus 30 jaar na de  productie van de reactorvaten van Doel 3 en Tihange 2. Het valt nauwelijks aan te nemen dat de stoomgenerator onder – bij benadering – vergelijkbare voorwaarden is geproduceerd. Het is niet mogelijk om te bewijzen dat de gebreken in het monster van de Franse stoomgenerator vergelijkbaar zijn met de gebreken vastgesteld in de reactorvaten.

Het kan derhalve niet als ‘conservatief’ worden beschouwd om deze twee monsters als representatief monster te erkennen. De drie basisvariabelen – conservativiteit, oorsprong van gebreken, werkelijke kenmerken van het materiaal – moeten absoluut betrouwbaar zijn voor elke verdere deskundige analyse. In dat verband stelden de onafhankelijke deskundigen vast dat de betrouwbaarheid van de basisvariabelen tot dusver niet is gegarandeerd. Om die reden is er geen enkele ernstige wetenschappelijke analyse meer mogelijk. Normaal gezien moet elke verdere discussie hier worden stopgezet.

Zolang Electrabel geen bijkomende geloofwaardige basisvariabelen kan leveren, is de werking van beide reactoren niet te verantwoorden en zou een neutrale toezichthoudende instantie die moeten weigeren. Ondanks die conclusie hebben Dieter Majer en de co-auteurs van de kritische studie in overeenstemming met de opdracht toch de argumenten van het FANC, die hebben geleid tot de beslissing om de reactoren opnieuw voort te laten werken, geanalyseerd.

Het FANC heeft er meermaals op gewezen dat de beschikbare fabricatiedocumentatie tegenstrijdig en onvolledig is. Om de kwaliteit van de afzonderlijke onderdelen van het reactorvat te kunnen beoordelen, is een documentatie zonder hiaten en zonder tegenstrijdigheden noodzakelijk. Tests tijdens de werking zijn belangrijk en nodig, maar kunnen op zich evenwel niet volstaan om de kwaliteit van een onderdeel te beoordelen. Dat kan enkel samen met de fabricatiedocumentatie gebeuren.

Ontoereikende veiligheidsmaatregelen

Tot slot vermelden de deskundigen nog twee belangrijke zaken:

– Ontwerpongevallen worden vereenvoudigd en klaarblijkelijk niet expliciet aangetoond met berekeningen.

– Aanbevolen veiligheidsmaatregelen worden niet toegepast.

Uit de gepubliceerde documenten valt niet af te leiden met welke ontwerpongevallen (lekken en transiënten) rekening werd gehouden. Met de hulp van deze beide zaken worden de situaties vastgesteld die het reactorvat het meest belasten. Het FANC en de uitbater waren het er niet over eens welke situatie het meest belastend is. Uit de documenten blijkt niet of de beide situaties expliciet werden berekend.

De aanbevolen veiligheidsmaatregelen van de door het FANC bijeengeroepen internationale groep van deskundigen (IERB) worden niet toegepast. In het  finale evaluatierapport dat het FANC in mei 2013 publiceerde, werd die aanbeveling zonder verdere motivatie genegeerd. Het toepassen van die aanbeveling had moeten leiden tot het onmiddellijk stilleggen van beide reactoren.[26]

Uit het finale evaluatierapport dat het FANC in november 2015 uitbracht, blijkt dat de experten van de door het FANC bijeengeroepen internationale groep van deskundigen – de International Review Board – niet altijd eensgezind waren over de veiligheidsimplicaties van de waterstofvlokken. Hier en daar vermeldt het rapport: “…, the majority of the IRB experts concluded…” of nog “The 9th expert presented his concern…” Het is verder onduidelijk of die twijfels opgelost werden.[27]

Wat kan het gevolg zijn van een lek in het reactorvat?

Het reactorvat is het centrale deel van een kernreactor. Daarin bevinden zich de brandstofstaven en gebeurt de kernsplitsing. Het reactorvat wordt gemaakt van afzonderlijke stalen ringen, die aan elkaar worden gelast. Het reactorvat wordt blootgesteld aan zware belastingen. Tijdens de werking heerst in het drukvat een temperatuur van circa 300 °C en een druk van ongeveer 160 bar. Het opstarten en stilleggen, maar ook het snel uitschakelen van de reactor betekent een bijzondere belasting voor het reactorvat. Tijdens de werking is de wand van het drukvat blootgesteld aan het neutronenbombardement dat ontstaat bij de kernsplijting. Door al die processen wordt het staal bros.

Het is van primordiaal belang dat het reactorvat niet mag falen. Het lekken of barsten van het reactorvat moet in alle gevallen worden vermeden omdat dit onvermijdelijk zou leiden tot een kernsmelting. Door het grote aantal “scheuren” in de drukvaten van de reactoren Doel 3 en Tihange 2 verhoogt het risico dat het reactorvat spontaan zou falen, waardoor de atoomkern zou smelten en grote hoeveelheden radioactieve stoffen zouden vrijkomen. In dat geval zou er geen tijd zijn voor waarschuwingen en om evacuatiemaatregelen op te starten. Een dergelijke ramp zou erger uitvallen dan die van Fukushima en misschien zelfs – omwille van de grote bevolkingsdichtheid – Tsjernobyl.[28]

 

OPROEP:

Teken de PETITIE: https://www.change.org/p/federaal-agentschap-voor-nucleaire-controle-kom-op-tegen-het-heropstarten-van-de-scheurenreactoren-tihange-2-en-doel-3  

Steun het proces voor de stillegging van de scheurtjesreactoren: http://www.stop-tihange.org

“De mogelijke evolutie van de scheuren onder stralingscondities kan op dit moment niet geheel worden uitgesloten.” – FANC Finaal Evaluatierapport 2015, blz. 42

Noten en referenties:

[1] De Morgen online 25.12.2015: Wat is er aan de hand met onze kerncentrales? Na vier dagen gaat het alweer mis; http://www.demorgen.be/wetenschap/wat-is-er-aan-de-hand-met-onze-kerncentrales-b5fcc120/

[2] Anti-AKW-AC, Aachener Aktionsbündnis gegen Atomenergie, 30.12.2015: Offener Brief – Keine Brennelemente aus Lingen an Belgische Schrott-AKW; https://www.anti-akw-ac.de/offener-brief-keine-brennelemente-aus-lingen-belgische-schrott-akw/

[3] De Morgen online 15.12.2015: “Belgische regering speelt Russische roulette met Tihange 2”; http://www.demorgen.be/wetenschap/-belgische-regering-speelt-russische-roulette-met-tihange-2-b47564fc/

[4] Laka.org: Scheurtjesreactoren mogen weer opgestart; http://www.laka.org/nieuws/2015/scheurtjesreactoren-mogen-weer-opgestart-4169/

[5] Dichtbij.nl 18.11.2015: Milieufront Eijsden woedend om heropstarten kerncentrale; http://www.dichtbij.nl/maastricht/regionaal-nieuws/artikel/4198325/milieufront-eijsden-woedend-om-heropstarten-kerncentrale.aspx

[6] De Redactie (VRT Nieuws) online 21.12.2015: Kerncentrale Doel 3 opnieuw opgestart: http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/2.35156?eid=1.2529122

[7] La Libre Belgique online 22.12.2015: Recours en justice contre le redémarrage de Doel 3 et Tihange 2; http://www.lalibre.be/actu/belgique/recours-en-justice-contre-le-redemarrage-de-doel-3-et-tihange-2-567984713570ed3894b83378

[8] Le Soir online 22.12.2015: Premier recours contre la relance de Doel 3 et Tihange 2; http://www.lesoir.be/1076366/article/economie/2015-12-22/premier-recours-contre-relance-doel-3-et-tihange-2

[9] La Dernière Heure online 22.12.2015: L’asbl Nucléaire Stop Kernenergie demande à la justice de stopper Doel 3 et Tihange 2; http://www.dhnet.be/actu/belgique/l-asbl-nucleaire-stop-kernenergie-demande-a-la-justice-de-stopper-doel-3-et-tihange-2-567980783570ed3894b83341

[10] Curriculum vitae van Jan Bens; http://www.mmantwerpen.be/website%20voorblad_bestanden/CVJB.pdf

[11] De Redactie (VRT Nieuws) online 07.03.2013: Directeur van FANC onder vuur bij eigen experts; http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.1567233

[12] Groep AREVA noemt zich wereldleider in kernenergie en de enige marktspeler die in alle industriële activiteiten van de nucleaire sector aanwezig is. AREVA is actief in de ontginning van uranium, de bouw van kernreactoren en in de ondersteuning van de veiligheid van kerncentrales.

[13] FANC: Doel 3 & Tihange 2: foutindicaties in de stalen wanden van de reactorvaten – chronologie en wetenschappelijke achtergrond van het dossier; http://www.fanc.be/nl/page/doel-3-tihange-2-foutindicaties-in-de-stalen-wanden-van-de-reactorvaten/1488.aspx#P_7122

[14] FANC 12.11.2015: Flaw indications in the reactor pressure vessels of Doel 3 and Tihange 2 – Final Evaluation Report 2015, blz. 32: tabel 4.7; http://www.fanc.fgov.be/GED/00000000/4000/4027.pdf

[15] idem, blz. 41

[16] Electrabel 05.12.2012: Safety Case Report – Doel 3 – Reactor Pressure Vessel Assessment, blz. 4; http://www.afcn.fgov.be/GED/00000000/3300/3390.pdf

[17] FANC 12.11.2015: Final Evaluation Report 2015 , blz. 41

[18] De Morgen online 23.08.2012: In 1979 al scheurtjes in Doel 3; http://www.demorgen.be/wetenschap/in-1979-al-scheurtjes-in-doel-3-b687cb0f/

[19] Electrabel 05.12.2012: Safety Case Report – Doel 3 – Reactor Pressure Vessel Assessment, blz. 6

[20] idem, blz.6

[21] idem, blz. 7

[22] FANC 17.11.2015: http://www.fanc.be/nl/news/fanc-geeft-toelating-voor-de-heropstart-van-de-reactoren-van-doel-3-en-tihange-2/791.aspx

[23] FANC 12.11.2015: Final Evaluation Report 2015, blz. 25, 44-47

[24] Aachener Aktionsbündnis gegen Atomenergie, The European Greens/EFA, maart 2014: Rapport – Defecten in de reactordrukvaten van Doel 3 en Tihange 2; https://www.stop-tihange.org/nl/wp-content/uploads/Report_NL.pdf

[25] ‘Conservativiteit’ is een principe uit de ingenieurswetenschappen. Veronderstellingen worden altijd zo geformuleerd dat ze voorzien zijn op het meest ongunstige geval. Als het op basis van die veronderstellingen lukt om de deugdelijkheid te bewijzen, geldt de benadering als ‘conservatief’. Zij houdt dan rekening met onzekerheden en onnauwkeurigheden in de veronderstellingen. In zo’n geval speelt men ‘op veilig’.

[26] Aachener Aktionsbündnis gegen Atomenergie, The European Greens/EFA, maart 2014: Rapport – Defecten in de reactordrukvaten van Doel 3 en Tihange 2, blz. 24.

[27] FANC 12.11.2015: Final Evaluation Report 2015, blz. 53, 58.

[28] Aachener Aktionsbündnis gegen Atomenergie, The European Greens/EFA, maart 2014: Rapport – Defecten in de reactordrukvaten van Doel 3 en Tihange 2, blz. 4.