Op 24 januari kondigde procureur Marco Guzmán het einde aan van het onderzoek naar gedwongen sterilisaties in Peru tussen 1996 en 2000. Hij zou geen klacht indienen tegen ex-president Fujimori, drie gewezen ministers van Gezondheid en andere functionarissen die verantwoordelijk worden geacht voor de misdaden.

Guzmán besliste om enkel het gezondheidspersoneel in de noordelijke provincie Cajamarca te vervolgen. De sterilisaties waren onderdeel van de zogenaamde vrijwillige, operatieve anticonceptie (Anticoncepción Quirúrgica Voluntaria). Dat programma bedachten Fujimori en zijn regering om de geboortegraad in de armste gebieden van Peru drastisch te doen dalen, vooral bij Quechua-sprekende vrouwen op het platteland.

Sterilisatiequota

In mei 2009 had de toenmalige procureur het onderzoek naar de gewezen ministers en andere functionarissen voor het eerst geklasseerd, ondanks de aanmoediging van het Inter-Amerikaanse mensenrechtensysteem om ermee door te gaan. De zaak werd dan heropend in november 2012, en goed een half jaar later trok Guzmán het onderzoek naar zich toe.

Na jaren van vertragingen kregen mensenrechtenorganisaties opnieuw hoop toen Guzmán wilde graven naar Fujimori’s verantwoordelijkheid bij de systematisch uitgevoerde sterilisaties. Eind november verklaarde de procureur dat er “indicaties waren voor vermeende participatie van Alberto Fujimori aan de misdaden. Hij had op dat moment met meer dan vijfhonderd slachtoffers gesproken, vooral uit de provincies Piura en Cusco.
Guzmán bezat ook bewijsmateriaal dat het programma in beloningen en zelfs sancties voorzag voor personeel dat de sterilisatiequota wel of niet haaldd.

Verhoor

Demus, de vrouwenrechtenorganisatie die de belangen van de slachtoffers verdedigt, roept nu deze officiële documenten in om beroep aan te tekenen tegen de beslissing van de procureur om de zaak te seponeren.

Gevraagd naar de reden waarom hij in november sprak over aanwijzingen voor Fujimori’s betrokkenheid, om hem niet veel later te ontheffen van zijn verantwoordelijkheid, antwoordde Guzmán: “Voor het onderzoek moest ik hem ondervragen. Ik zocht hem en hij beantwoordde bepaalde vragen, en andere niet. Hij riep daarvoor het zwijgrecht in. Zijn advocaat gaf me een aantal documenten mee. Dat was belangrijk, want Fujimori was nooit eerder over deze zaak aan de tand gevoeld.”

Het verhoor van Fujimori op 15 januari in de Barbadillo-gevangenis, waar hij een celstraf van 25 jaar uitzit voor mensenrechtenschendingen, duurde minder dan drie uur. Een week later sloot Guzmán de zaak tegen de ex-president te laten vallen.

Hij geeft nog aan dat het interview met Fujimori een rol speelde in zijn beslissing, maar niet de doorslag heeft gegeven. “Er is geen juridische basis om Fujimori schuldig te verklaren. Het misdrijf van gedwongen sterilisaties staat niet in de Peruaanse strafwet. De klachten van de slachtoffers zouden dus niet onder misdaden tegen de menselijkheid vallen.”

Statuut van Rome

Het statuut van Rome, de basis voor het Internationale Strafhof, erkent gedwongen sterilisatie wel als misdaad. Het statuut werd in juli 2002 van kracht in Peru, dus nadat de sterilisaties waren uitgevoerd. “Maar de internationale gemeenschap beschouwt gedwongen sterilisaties als misdaad sinds het begin van de jaren 1990”, verklaart Rossy Salazar, advocate bij Demus.

In haar beroep beargumenteerd Demus dat de beslissing van de procureur het gerechtelijk onderzoek niet mag stoppen. De organisatie vraagt om een hoger geplaatste procureur die de zaak kan voortzetten. Een andere manier om de zaak te heropenen is als een ander slachtoffer een nieuwe klacht neerlegt.

Volgens het ministerie van Gezondheid zijn er tussen 1993 en 2000 346.219 sterilisaties bij vrouwen en 24.535 bij mannen uitgevoerd, meer dan de helft hiervan in de periode 1996-1997. Van meer dan tweeduizend mensen is bekend dat ze misleid of bedreigd werden om de sterilisatie te ondergaan.

Auteur: Milagros Salazar