“De beklaagde wil niet binnenkomen in de rechtszaal”, verklaarde procureur Mbacké Fall bij het begin van de hoorzitting in Dakar. In traditioneel wit gewaad met tulband, omringd door veiligheidsagenten, riep Habré de aanwezigen toe: “Organisme illégal, hors la loi” en “A bas l’impérialisme!”, alvorens weer te verdwijnen.
Op 20 juli 2015 ging de eerste zitting van de zaak tegen Habré van start. Ook toen werd het proces meteen verdaagd nadat Habré had geweigerd voor de rechter te verschijnen. Daags nadien duidde de rechter drie advocaten aan die de drieënzeventigjarige Tsjadiër moesten bijstaan, maar vooralsnog wijst die elk contact met hen af.
Bloedig bewind
Hissène Habré wordt beschuldigd van oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en folterpraktijken. Habré kwam in 1982 met steun van Amerikaans president Ronald Reagan aan de macht in Tsjaad. De VS zagen in hem een belangrijke pion in de strijd tegen het regime van Moammar Kadhafi in buurland Libië. Habré voerde jarenlang een eedogenloos terreurbewind met goedkeuring van de VS. Van 1982 tot 1990 maakte zijn repressieve regime meer dan veertigduizend slachtoffers.
Habré’s beruchte veiligheidspolitie en het beruchte Directoraat voor Documentatie en Veiligheid (DDS) waren verantwoordelijk voor martelpraktijken, geweld en extralegale liquidaties van opposanten. Verrassend genoeg ruimden de handlangers van Habré na zijn val de kantoren en folterkamers van DDS niet op, waardoor bewijsmateriaal zoals gedetailleerde verslagen en executielijsten voor het grijpen lagen.
Habré vluchtte naar Senegal in 1990, waar hij bijna een kwarteeuw politieke bescherming genoot. Na een machtswissel in Senegal, maar ook door voorbereidend werk van organisaties zoals de Amerikaanse mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch en Belgische advocaten en magistraten, kwam het proces tegen hem in een stroomversnelling met een arrestatiebevel in juli 2013.
Historisch proces
Het Internationaal Strafhof is niet bevoegd voor de periode dat Habré aan de macht was in Tsjaad. Daarom richtte Senegal in samenwerking met de Afrikaanse Unie een eigen buitengewone rechtbank op in februari 2013, om “alle verantwoordelijken voor de mensenrechtenschendingen tijdens het regime te vervolgen.”
De zaak-Habré is in vele opzichten uniek: nooit eerder berechtten Afrikaanse rechters zelf een Afrikaanse ex-dictator voor een rechtbank in Afrika. Het principe van internationale rechtspraak – dat staten toelaat om verdachten van schendingen van het internationaal strafrecht uit een ander land in eigen land te arresteren en berechten – wordt hier voor het eerst toegepast op het Afrikaanse continent. Op diezelfde juridische grond werd ook de Chileense ex-president Augusto Pinochet tussen 1998 en 2000 vastgehouden in Londen. Habré, die in eigen land bij verstek ter dood veroordeeld werd in 2008, riskeert in Senegal een celstraf van dertig jaar.
