“Koolzaad is een bijzonder veelzijdig product en kleinschalige teelt levert voordelen op voor landbouwers en natuur”, zegt Martina Hülsbrinck, voorzitter van vzw Pure Plant Oil, die het gebruik van zuivere plantenolie als energiebron in de plaats van fossiele olie wil bevorderen.

Het zijn kleine landbouwbedrijven die koolzaad telen en het zijn juist deze bedrijven die steun nodig hebben, aldus Hülsbrinck: “Jaarlijks stoppen er 400 Belgische boeren. Desastreus voor de voedselveiligheid en meestal wordt hun land opgekocht door grotere boerenbedrijven, die veel meer aan monocultuur doen.”

“Wanneer koolzaad op kleine schaal in eerste instantie voor eigen gebruik van boeren wordt geproduceerd, is dit een duurzaam alternatief voor fossiele brandstoffen.”

Indirect Land Use Charter

Het Europees Parlement stemde op woensdag 11 september voor aanname van het ILUC (Indirect Land Use Charter). Het ILUC bepaalt dat de eerste generatie biobrandstoffen tot maximaal 6 procent van de brandstofmix voor transport moet worden beperkt.

De landbouwsector vreest dat banen, investeringen en de toevoer van eiwitrijke nevenstromen voor veevoeder in het gedrang komen.

“Het was een moeilijk debat omdat de economische belangen zwaar wegen. Het is een technische tekst, maar met belangrijke economische en ethische implicaties”, zei Corinne Lepage van de Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa, die het pakket door het Europees Parlement heeft geloodst.

Haar resolutie is aangenomen met 356 stemmen voor, 327 tegen en 14 onthoudingen.

Beperking eerste generatie biobrandstoffen

De stemming baseerde zich op wetenschappelijk onderzoek, dat uitwijst dat de CO2-uitstoot als gevolg van de productie van traditionele biobrandstofgewassen – zoals koolzaad of maïs – de voordelen van het gebruik van die biobrandstoffen deels teniet doet.

Huidige wetgeving schrijft voor dat lidstaten ervoor moeten zorgen dat in 2020 ten minste 10 procent van het brandstofgebruik voor transportdoeleinden moet bestaan uit biobrandstof.

In de tekst die woensdag is aangenomen, wil het EP dit percentage voor traditionele biobrandstoffen beperken tot 6 procent. Geavanceerde biobrandstoffen, gewonnen uit algen of afval, zouden in 2020 minimaal 2,5 procent moeten uitmaken van het totale brandstofgebruik voor transportdoeleinden, zo stelt het Europees Parlement.

De lidstaten zelf moeten nog een gemeenschappelijk standpunt innemen. Als dat afwijkt van de stellingname van het parlement, volgt een tweede stemming.

Koolzaad, het zwarte goud van de Westhoek

Koolzaad wordt in België onder meer in de Westhoek op kleine schaal geproduceerd, gesteund door ZonneWinDT vzw en het LEADER-project ‘Koolzaad, het zwarte goud van de Westhoek’. Pure Plant Oil vzw en de koepel van landbouworganisaties en -coöperaties Copa-Cogeca, verdedigen de eerste generatie biobrandstoffen en verwerpen het plafond van 6 procent.

Hülsbrinck: “Er moet dringend een apart dossier komen voor de koudgeperste olie. Bovendien zou er een keurmerk in het leven geroepen moeten worden voor biobrandstoffen die van buiten de EU komen. Het huidige toegestane contingent kan namelijk ook uit het buitenland komen, wat uitstoot door extra transportkilometers oplevert en een beperkte controle op de duurzaamheid van het product.”

Multifunctioneel product

Koolzaad wordt simultaan gebruikt voor de productie van eiwitrijk veevoer en biobrandstof en kan worden omgezet in spijsolie voor menselijke consumptie. Ook het merendeel van de granen blijft na biobrandstofproductie in de veevoederketen.

Pekka Pesonen, secretaris-generaal van Copa-Cogeca: “Biobrandstoffen verminderen onze afhankelijkheid van olie, verkleinen de broeikasgasemissie, stabiliseren landbouwmarkten, stimuleren werkgelegenheid op het platteland en ze zijn ook belangrijk als bron van veevoeder.”

De landbouwkoepel gelooft niet dat biobrandstoffen een ernstige impact hebben op de voedselprijzen en verantwoordelijk zijn voor indirecte en voor het milieu schadelijke veranderingen in landgebruik.

Cijfers van de olie- en gasindustrie

De ILUC maakt gebruik van cijfers over fossiele brandstoffen die door de olie- en gasindustrie geleverd zijn. Hülsbrinck trekt in twijfel in hoeverre die informatie objectief is.

Als deze cijfers tegen die van hernieuwbare, kleinschalige biobrandstoffen gelegd worden, pakt dat slecht uit voor de laatste. Fossiele brandstoffen zouden daarmee duurzamer lijken dan hernieuwbare.

Een ander probleem waar koolzaadproducenten op stuiten, is dat de hoge productiekosten en accijnzen ervoor zorgen dat hun product als brandstof duurder is dan conventionele diesel.

Landbouwbedrijven kunnen in eigen energiebehoefte voorzien

“Boeren kunnen koolzaadkoeken als voeder voor hun vee en de koolzaadolie in eerste instantie voor hun eigen brandstof- en energiebehoefte gebruiken. Deze kleinschalige teelt vormt geen bedreiging voor de voedselproductie”, zegt Hülsbrinck.

De olie kan dienen als brandstof voor aangepast dieselmotoren of warmte-krachtkoppeling, waarmee producerende boeren bijvoorbeeld hun varkensstal kunnen verwarmen.

Koolzaadkoeken, het hoofdproduct van koolzaad, worden gebruikt als veevoeder. Hülsbrinck: “De eiwitrijke koeken zijn een duurzaam alternatief voor sojaschroot als diervoeder, waar regenwoud voor moet wijken en dat van ver geïmporteerd wordt.”

“Daarnaast vormt koolzaadolie met essentiële vetzuren een alternatief voor palmolie, dat onethisch geproduceerd wordt en bovendien ongezond is.” Er loopt momenteel ook onderzoek naar de mogelijkheden van koolzaadkoek voor menselijke consumptie.

Kleine koolzaadprojecten gaan onderuit

Oostenrijk lanceerde een proefproject waarbij boeren die koolzaad verbouwen tractoren krijgen die op koolzaadolie lopen. De boeren produceren hun eigen brandstof en rijden over hun land met een tractor die op de natuurlijke olie draait, wat het milieu ten goede komt. Koolzaad is een bodemverbeteraar en de bloemen zijn in trek bij bijen.

Hülsbrinck: “Er is binnen het plafond van 6 procent geen ruimte meer voor koolzaadproductie, omdat de productie van de veel minder duurzame biobrandstoffen, bio-ethanol en biodiesel, al ruimschoots voorziet. De kleinere koolzaadprojecten delven hiermee het onderspit.”

“Het debat over de ILUC gaat verder, de ministerraad van de Europese lidstaten buigt zich er nu over. Wij gaan vanuit ons project en de gewonnen ervaring de betrokken Belgische ministers informeren.”