De EU maakt nu dezelfde fouten met nieuwe technologieën, zoals genetische manipulatie en nanotechnologie.
Als er in het verleden beter geluisterd was naar de vroege waarschuwingen over de gevaren, hadden er duizenden levens gered kunnen worden en had veel schade aan ecosystemen vermeden kunnen worden, stelt het rapport Late Lessons from Early Warnings van het Europese Milieuagentschap (EEA).
“De historische studies tonen aan dat de waarschuwingen genegeerd zijn tot schade aan de volksgezondheid en het milieu niet meer te vermijden was”, zegt de EEA. “In sommige gevallen stelden bedrijven winsten op korte termijn boven de volksgezondheid door bewijzen te negeren of te verbergen. In andere gevallen minimaliseerden wetenschappers de risico’s, soms onder druk van belanghebbenden.”
Twijfel zaaien
De studie geeft verschillende voorbeelden van hoe het in het verleden misging: kwikvergiftiging door de industrie, vruchtbaarheidsproblemen door pesticiden en farmaceutische producten die invloed hebben op de waterkwaliteit, zoals de pil.
“Dergelijke lessen kunnen schade door nieuwe, opkomende technologieën helpen vermijden”, stelt het EEA. Toch worden opnieuw technologieën omarmt terwijl signalen wijzen op veiligheidsrisico’s. Het rapport noemt de straling van mobiele telefoons, genetische manipulatie en nanotechnologie als voorbeelden.
Bedrijven gebruiken nog steeds dezelfde technieken om wetenschappelijk onderzoek in hun voordeel te laten uitpakken, overheden onder druk te zetten en wetgeving te ondermijnen, schrijven de auteurs. “Het zaaien van twijfel, negeren van wetenschappelijke bewijzen en klachten over overregulering blijken een moedwillige strategie voor sommige groepen en denktanks om voorzichtige besluitvorming te ondermijnen.”
Genetische manipulatie
Genetische veranderde gewassen hebben volgens het rapport geen directe voordelen voor de consument maar worden gehyped. Ze leveren mogelijk risico’s op voor de volksgezondheid en zijn onbruikbaar voor de meerderheid van de boeren in de wereld.
Bedrijven zetten vooral in op ggo-gewassen omdat het een interessante manier is om geld te verdienen met patenten, zegt het agentschap. “Het manipuleren van genotypes en munt slaan uit intellectueel eigendom is de simpelste manier om financieel voordeel te halen, eerder dan innovatie met rotatieschema’s, compost, betere opleiding van boeren of kleinschalige landbouw en krediet”, schrijven de auteurs.
“De bewijzen stapelen zich op dat de voordelen van ggo’s zijn opgeblazen en dat er ook nadelen zijn. De voordelen die overdreven lijken zijn die van hogere oogsten, minder gebruik van pesticiden en hogere inkomsten voor de boeren. Tegelijk is de houding tegenover de veiligheid vooral gebaseerd op veronderstellingen, eerder dan op bewijzen.”
Voorzorgsprincipe
Het rapport pleit voor een breder gebruik van het voorzorgsprincipe om de risico’s van nieuwe en grotendeels ongeteste technologieën en chemische stoffen te beperken. Ook als er nog geen wetenschappelijke zekerheid is, moeten plausibele aanwijzingen voor de risico’s volstaan om maatregelen te nemen.
Uit het historische onderzoek blijkt dat die aanpak werkt: van de 88 gevallen waarbij gewaarschuwd werd voor ‘vals alarm’, bleek dat in amper 4 gevallen zo te zijn. Bovendien blijkt het voorzorgsprincipe de innovatie eerder te stimuleren dan te beknotten.
Beleidsmakers moeten daarom sneller ingrijpen als de vroege indicatoren wijzen op risico’s, zeker in het geval van grootschalige technologieën. En wie verantwoordelijk is voor problemen moet aansprakelijk gesteld worden.
