Interview, Nieuws, Europa, Politiek, Europese Unie, Politicoloog Bilal Benyaich, Israëlisch-Palestijns conflict, Associatieakkoord, Nabuurschapsbeleid -

Europa en het Israëlisch-Palestijns conflict

De jonge politicoloog Bilal Benyaich bespreekt in zijn pas verschenen boek 'Europa, Israël en de Palestijnen: van politiek deficit naar normatieve impasse' de invloed van Europa in het Israëlisch-Palestijns conflict. Hier krijg je alvast een voorsmaakje.

donderdag 2 december 2010 12:20
Spread the love

Wat was de aanleiding voor het schrijven van je boek?

“Wel, ik schrijf reeds enkele jaren artikels en essays over de rol en invloed van de Europese Unie in het Israëlisch-Palestijns conflict. Het leek me een uitdagende oefening al het materiaal op een rijtje te zetten, te bundelen en in de diepte uit te werken.”

“Ik ben ook enkele keren afgereisd naar Israël en de Palestijnse bezette gebieden. De mensen die ik daar heb ontmoet, zowel Israëli’s als Palestijnen, en de ervaringen die ik heb opgedaan, hebben me aangemoedigd om de rol van de EU in het conflict niet onbesproken te laten.”

Het boek is getiteld ‘Europa, Israël en de Palestijnen: van politiek deficit naar normatieve impasse’. Kunt u bondig omschrijven wat u met die titel bedoelt?

“Met politiek deficit wijs ik op het politieke onvermogen van de EU op het wereldtoneel. In het Israëlisch-Palestijns conflict zie je dat de Europese Gemeenschap en de Europese Politieke Samenwerking decennialang kampten met een chronische politieke armoede in de ‘eigen achtertuin’.”

Kunt u beknopt samenvatten wat dat politiek deficit concreet inhoudt?

“De voornaamste reden hiervoor betreft de dominante rol van de Verenigde Staten. De EU moest noodgedwongen vrede nemen met de Pax Americana na de Koude Oorlog en plaats nemen in de tribune toen het serieus werd in Madrid en later in Oslo.”

“Het politiek deficit nam wel wat af toen Europa ‘bankier van de vrede’ mocht spelen van de VS. De EU werd de belangrijkste donor van de Palestijnen en financierde het vredesproces.”

“Toch bleven en blijven er nog steeds structurele problemen. ‘Politiek Europa’ is nog steeds een actor in wording. Ondanks het Verdrag van Maastricht dat in 1993 het Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid introduceerde en de modificaties van de Verdragen van Amsterdam in 1997 en vooral die van Lissabon in 2009, blijft het afwachten op één Europese stem in de internationale arena.”

“De Europese Unie slaagt er dus niet in om met één stem te spreken. Bovendien heeft elke individuele lidstaat een vetorecht zeg maar in de Raad van de EU of de Europese Raad (het principe van constructieve onthouding gemakkelijkheidshalve buiten beschouwing gelaten). Zonder consensus, is er ook geen Europese boodschap dus.”

“Ten derde, en dit is minstens even belangrijk, is het politiek deficit van de EU in het Nabije Oosten te wijten aan het gedrag van de Europese Unie zelf.”

“De EU slaagt er niet in om de instrumenten die ze voor handen heeft, namelijk de Euromediterrane associatieakkoorden en meer recent ook de actieplannen van het Nabuurschapsbeleid, als hefboom te gebruiken om haar discours van mooie woorden, internationaal recht en democratie daadwerkelijk te verzilveren in daden. Nochtans vormt het respect voor de mensenrechten en democratische principes een clausule in de associatieakkoorden, het fameuze artikel twee.”

“Volgens het Verdragenrecht heeft de EU het recht om bij Israëlische mensenrechtenschendingen de clausule in te roepen. Dit is iets wat nooit gebeurd is hoewel het in 2002 bijna zover was. Het Europees Parlement en de voormalige voorzitter van de Europese Commissie, Prodi, riepen in 2002 naar aanleiding van de Israëlische invasie ‘Operatie Defensive Shield’ de lidstaten op om het associatieakkoord op basis van artikel 2 te schorsen.”

“De Europese Raad kwam niet tot een consensus. Chirac verzette zich hier sterk tegen met als gevolg dat Israël ondanks mogelijke oorlogsmisdaden vrijuit ging en onze betrekkingen verder floreerden.”

“Samengevat, het politiek deficit van de EU is in de multipolaire wereldorde van vandaag even actueel als tijdens de bipolaire wereldorde van weleer. En dat is geen hoopgevende geopolitieke vaststelling.”

Je zegt in je boek dat het politieke deficit verzand is in een normatieve impasse? Wat bedoel je juist met die normatieve impasse?

“Wel, laat me het toelichten aan de hand van het Europees Nabuurschapsbeleid. Dat beleid is een initiatief dat het licht zag naar aanleiding van de toetreding van 10 Centraal- en Oost-Europese landen tot de EU in 2004. Aangezien de EU nu ‘nieuwe’ buren kreeg, althans aan de Oostzijde, drong een nieuw extern beleid zich op.”

“Het Nabuurschapsbeleid is gericht op de creatie van ‘een ring van vrienden’ als het ware rond de Europese Unie. Dit beleid tracht democratie, vrijheid en welvaart te promoten via het vehikel van bilateraal overeengekomen actieplannen. In die actieplannen staat stapsgewijs uitgelegd welke koers die landen moeten varen op het vlak van economie, handel, het recht en de rechtsstaat, onderwijs, en ga zo maar voort.”

“Ook de mediterrane landen die associatieakkoorden hadden lopen met de EU werden mee in bad genomen. De actieplannen werden voor de mediterrane landen, waaronder Israël en de Palestijnse Autoriteit dus, een complement van de associatieakkoorden.”

“Het gebruik van deze actieplannen is een potentieel ideaal instrument om politieke aangelegenheden aan te kaarten. Want in tegenstelling tot de assocatieakkoorden moet het partnerland éérst voldoen aan de overeengekomen actiepunten om nadien ‘beloond’ te worden door de EU met financiële steun, meer markttoegang en dergelijke meer.”

“Wel, de Europese Unie is erin geslaagd met haast alle landen van het Nabuurschapsbeleid strenge actieplannen op poten te zetten. Voor de Palestijnse Autoriteit is er een honderdtal zeer gedetailleerde actiepunten uitgewerkt met een sterke nadruk op de organisatie van verkiezingen, machtsdeling en terreurbestrijding.”

“In het EU-Israël actieplan daarentegen zijn er merkwaardig maar weinig actiepunten geformuleerd. Als er dan al actiepunten opgenomen zijn die die naam waardig zijn, zijn deze in de meest vage bewoordingen opgenomen zodat het makkelijk is om je eruit te praten. Hiermee vormt Israël de grote uitzondering.”

Weinig plichten voor Israël dus?

“Ja weinig plichten, veel voorrechten. Heel veel voorrechten. Als je het actieplan leest, krijg je de indruk dat Israël geen bezettende mogendheid is, laat staan dat er Palestijnen bestaan. Hier en daar was er sprake van een vage verwijzing naar de ‘vrede in de regio’, maar meer ook niet.”

“Het actieplan staat bol van wat de EU en Israël samen willen doen, maar in dit actieplan is de gebiedende toon helemaal achterwege gelaten. Hier begon die normatieve impasse.”

“De Europese Unie baseert zijn buitenlands beleid op haar normatieve macht, op haar respect voor mensenrechten, op haar soft power, maar toonde zich met het Nabuurschapbeleid in dit conflict voor de eerste keer van haar weinig normatieve kant.”

“Het actieplan met Israël is doordrenkt van wat Israël en de EU samen willen doen, van een verregaande integratie van Israël in de EU-structuren en fondsen zonder de minste duidelijk omschreven eis om eerst werk te maken van het respect voor de mensenrechten en het internationaal humanitair recht in de Palestijnse bezette gebieden en Israël.”

“Bij de Palestijnen was dan weer het omgekeerde waar. Zo was de organisatie van verkiezingen een erg belangrijk actiepunt in het actieplan met de Palestijnse Autoriteit. Maar op het moment dat de Palestijnen dit uiterst belangrijk actiepunt vervulden, kregen ze het deksel op hun neus. De winnaar van de verkiezingen, Hamas, bleek onverteerbaar voor de VS en dus ook voor de EU. De Hamasregering werd geboycot door het Kwartet (de VS, de EU, de VN en Rusland).”

“De internationale gemeenschap strafte de Palestijnen voor het uitoefenen van een democratisch grondrecht. De EU strafte de Palestijnen voor het inwilligen van een van de belangrijkste actiepunten uit het EU-Palestijnse Autoriteit actieplan!”

“Hiermee haalde de EU zelf jarenlange inspanningen om de fundamenten te leggen voor een Palestijnse staat en democratische cultuur onderuit, want de boycot leidde tot een burgeroorlog tussen Fatah en Hamas, de politieke opdeling van de Westelijke Jordaanoever en Gaza en dus ook de territoriale amputatie van het actieplan.”

Waarom denkt u dat de EU werkt met een dubbele standaard tegenover Israël en Palestina?

“Die dubbele standaard heeft hoofdzakelijk te maken met machtspolitiek. De deelname van de EU in het Israëlisch-Palestijnse conflict is zowat de enige hefboom waarover de Europese Unie beschikt om als ‘internationale speler’ te worden aangezien in de diplomatieke arena. Het is het enige conflict waarin de EU enige visibiliteit geniet. Om die reden wil de EU ook donor nummer één van de Palestijnen blijven.”

“Ten tweede vreest de Europese Unie dat een ‘harde aanpak’ van Israël zou leiden tot een verregaande politieke marginalisering van de Europese Unie in het conflictgebied. De EU vreest dus een Israëlisch veto. De wereld op zijn kop.”

Als we nu even utopisch denken en geloven dat de EU zich anders gaat positioneren ten opzichte van Israël. Zou dat effectief veranderingen teweegbrengen?

“De Europese Unie kan een immense invloed hebben op Israël, omdat de EU de komende jaren de belangrijkste handelspartner van Israël zal blijven. Israël is bijzonder afhankelijk van de Europese Unie. Het associatieakkoord is een belangrijke levensader van de Israëlische economie. Tweeëndertig procent van de totale Israëlische handel gaat naar de EU. De Verenigde Staten en China staan met respectievelijk 22 procent en 6 procent op de tweede en derde plaats.”

“De Europese Unie heeft dus een belangrijke sleutel in handen. Als de EU en de VS elkaar zouden kunnen overtuigen om de samenwerking met Israël voorwaardelijk te maken dan zou het land zo buigen en in de internationale pas beginnen te lopen. Het Israëlisch beleid in de Palestijnse gebieden is niet in het belang van de EU en de VS. Dat besef begint in diplomatieke kringen door te dringen.”

Tot slot: het aandeel van Europa in het Israëlisch-Palestijns conflict is een onderbelichte materie. Wat vindt u daarvan?

“Dat is waar. Ik hoop bij deze mijn bijdrage geleverd te hebben aan de belichting van deze kwestie.”

take down
the paywall
steun ons nu!