Vandaag is officieel het ‘High Level Segment’ in Durban. Het hoogste, ministerieel niveau komt de laatste week van de klimaatconferentie samen om de laatste knopen door te hakken. Vrijdag worden de definitieve teksten beslist. Vaak zijn het de moeilijkste en de gevoeligste onderwerpen die nog op het bord van de ministers terecht komen. De minister die België zal vertegenwoordigen is Brussels minister van Leefmilieu en Energie Evelyne Huytebroeck. En zij miste haar entrée zeker niet: “la formule? Sa passe où sa casse”.
Op het ‘High Level Segment’ komt – zoals het woord zelf zegt – het hoogste niveau samen om de laatste onderhandelingen te voeren en resterende knopen door te hakken. Het ‘hoogste niveau’ betekent in dit geval de ministers. Na de technische experts, die de eerste week de onderhandelingen voerden en over zoveel mogelijk elementen consensus probeerden te bereiken, is het nu de beurt aan de ministers. Zij mogen nog beslissen over heel wat, vaak erg gevoelige thema’s. Wij vaardigen, dankzij onze complexe situatie, niet minder dan vier ministers af voor het feestje. Joke Schauvlieghe voor Vlaanderen, Evelyne Huytebroeck voor Brussel en Philippe Henry voor Wallonië. Inderdaad, dat zijn drie namen. Wathelet, de bevoegde federale minister, is gloednieuw en stapt dus nog niet onmiddellijk het vliegtuig op.
Rommel na het feest
In de meeting tussen de Belgisch ngo’s en minister Huytebroeck gisterenmiddag, sloeg Huytebroek onmiddellijk de nagel op de kop. “Heel het klimaatverhaal is naar de achtergrond verdwenen. Het is een secundaire kwestie geworden. De media, de politiek, maar ook de bevolking is vooral bezig met de financiële, de economische en de institutionele crisis. Maar we mogen niet vergeten dat deze crisissen aan elkaar gelinkt zijn.” En gelijk heeft ze. De economische en financiële crisis houdt de wereld nu al enkele jaren in de ban. Wat begon als een zeepbel in de Verenigde Staten, waaide in 2008 over naar Europa. Het beest is tot op de dag van vandaag nog niet getemd. Bloedrode dalende cijfers, depressieve brokers en bijzondere bankencommissies domineren de voorpagina’s. In België kwam daar de laatste 500 dagen ook nog eens de politieke crisis bij. Maar terwijl de Barosso’s en Merkels van deze wereld met alle macht de crisis proberen te bedwingen, en Di Rupo eindelijk een regering kon vormen, blijft het relatief stil over iets van een heel ander kaliber. Deze week moet in Durban een antwoord worden gevonden op wat te doen met de teloorgang van de aarde. Iemand?
Naast de reeds ongunstige internationale context zien we dat in Europa het klimaatthema dreigt opgeslokt te worden door de eurocrisis. De PIIGS, het veel gebruikte acroniem voor Portugal, Italië, Ierland, Griekenland en Spanje, zagen de laatste jaren en weken zwarte sneeuw als gevolg van de eurocrisis. Nu volgens de ratingbureaus ook België onder druk staat, komt het financiële monster akelig dichtbij. Consternatie en paniek. Zo waarschuwde Barosso al voor een ‘systeemcrisis’ waar niet alleen ‘kleine’ landen schuldproblemen hebben, maar ook ‘grote’ eurolanden zoals Frankrijk in de gevarenzone zouden komen te liggen. Met als gevolg dat de hele Europese Unie dreigt meegesleurd te worden in de draaikolk van de eurocrisis.
In werkelijkheid is de systeemcrisis van een veel groter kaliber dan de voorzitter van de Europese Commissie had bedoeld. De economische crisis en de klimaatcrisis zijn immers nauw met elkaar verbonden. Het één kan niet zonder het ander. Dat zegt ook Fred Pearce in zijn bejubelde boek ‘De laatste generatie’: “De wereld maakt grote financiële schulden, net zoals ze grote ecologische schulden maakt. Geen van tweeën is vol te houden. Politici zullen er niet in slagen het kapitalistisch systeem te redden zonder het allergrootste gevaar voor duurzaamheid weg te nemen: klimaatverandering.” Of in de woorden van Rob Hopkins, voorvechter van de transitiebeweging: “We komen aan het einde van een groot feest en zitten nu met de rommel.”
Het spook van Dexia
De problemen rond de financiële en economische crisis zijn dus erg verweven met die van de klimaatcrisis. En dat bewijzen ook de cijfers. Onderzoek wijst uit dat meer aandacht voor het klimaat – in de vorm van hogere uitstootreducties – Europa tot dertig miljard euro per jaar kan besparen via dalende ziektekosten. In tijden waar vele lidstaten uit hun schuldendal proberen te kruipen, een aantrekkelijk cijfer. Ook het IEA, het International Energy Agency, ziet de link. Aandachtige krantenlezers herinneren zich de voorspelling dat de energieprijzen in de toekomst fors de hoogte zullen ingaan als we niet snel beginnen na te denken over onze manier van energie produceren. Het is nog maar de vraag welk effect torenhoge energiefacturen op onze economie zullen hebben. Bovendien, het probleem vandaag niet aanpakken, maakt alles alleen maar erger. Alle inspanningen die nu niet worden ondernomen, zullen in de toekomst veel duurder uitvallen. Vandaag hebben we nog net de kans het probleem aan een redelijke kost aan te pakken.
De klimaatverandering is geen tijdelijke crisis die op een bepaald moment zal uitdoven. Het niet opnemen van onze verantwoordelijkheid zal op termijn alleen maar meer kosten, zowel op financieel vlak als in mensenlevens.
En dat besef ook Huytebroeck: Volgens haar zitten we vandaag in een erg ongunstige situatie. “We hebben een Dexiaprobleem van 97 miljoen euro. Het is duidelijk dat in tijden dat geld op de tafel moet komen voor ontwikkelingslanden om de gevolgen van de klimaatverandering op te vangen, dit een erg ongunstige situatie is voor de gewesten. Maar we mogen niet vergeten dat alles aan elkaar gelinkt is. Het economische, sociale en klimaatverhaal werken allemaal op elkaar in.” Huytebroeck verwijst onder andere naar de migratieproblematiek. “Een deel van de vluchtelingen in België zijn klimaatvluchtelingen. In de toekomst zullen dat er meer en meer worden.” Een oplossing vinden voor de klimaatcrisis kan volgens Huytebroeck zo deels een oplossing zijn in de migratieproblematiek.
Bij deze opmerking schiet de situatie in Nigeria me te binnen. Nigeria, het dichtstbevolkte land van Afrika, wordt geplaagd door enorme verwoestijning die de uittocht van duizenden mensen inluidt. Een enorme emigratiebeweging die kan leiden tot grote instabiliteit. Maar deze nieuwe migratiestromen zullen ook voor een deel in Europa en dus ook België terecht komen. Huytebroeck is duidelijk. “Het wordt tijd dat we meer het verband zien tussen de verschillende crisissen die vandaag spelen. Oplossingen in het ene thema zorgt voor doorbraak in een ander thema.”
Laten we hopen dat deze visie doordringt op Europees niveau, waar de komende week een aantal erg belangrijke posities moeten worden ingenomen. Er liggen grote vragen op tafel. Europa moet belangrijke keuzes maken op vlak van de duur van een tweede Kyoto-protocol en de financieringskwestie zoals de kapitalisatie van het Green Climate Fund. Maar ook erg concrete en controversiële zaken vragen een beslissing, zoals de rol van CSS in het CDM, waarover volgende keer meer.
Europa, de zelfuitgeroepen klimaatleider, heeft na Kopenhagen heel wat van zijn pluimen verloren. Het klimaatleiderschap glipt in sneltempo uit onze vingers. Misschien wordt het hoog tijd de link tussen de economische, financiële en klimaatcrisis onder ogen te zien. Niet alleen om het Zuiden te redden, maar ook onszelf.
Sarah Lamote, beleidsmedewerker klimaat 11.11.11
