De bekende expert André Orléan was een van de vier economen die het Manifest van Verbijsterde Economen heeft opgesteld, deze zomer. Daarin zeggen ze dat het beleid van de Europese Unie om uit de schuldencrisis te komen is gebaseerd op tien foutieve vooronderstellingen. In plaats van de crisis bestrijden, vergroten ze de invloed van speculatief kapitaal alleen maar. Het manifest doet ook 22 voorstellen om het debat uit de “doodlopende weg” te helpen.
Gevangen
De Unie zit volgens de economen “gevangen in haar eigen institutionele val”. Europese staten moeten lenen van dezelfde instellingen die ze vier jaar hebben gered. Die krijgen daarvoor “goedkoop geld van de Europese Centrale Bank. Daardoor hebben de markten de sleutel tot het steunen van de overheden.”
“Door het gebrek aan Europese solidariteit wordt de speculatie gevoed, vooral wanneer het spel van de kredietbeoordelaars het wantrouwen benadrukt.”
In een gesprek zegt Orléan dat hij de aandacht voor de kredietbeoordelaars en de financiële markten “compleet absurd” vindt. Een goede waardering van transacties kunnen die namelijk niet maken. “Voor 2007 gaven ze hoge waarderingen aan slecht waardepapier. Griekenland kon lenen tegen dezelfde tarieven als Duitsland. Nu gaat de slinger de andere kant op en worden Frankrijk en Italië op een onverantwoordelijke manier gebrandmerkt.”
Imitatie
Dat komt, zegt Orléan, door het zogenaamde “mimetische” gedrag van deze spelers. “Ze baseren zich niet op fundamentele gegevens, maar op de waarderingen van anderen en op de transacties die in de markt plaatsvinden.” Op imitatie dus, en dat is, zoals de econoom Keynes lang geleden al zei, hetzelfde principe als een schoonheidswedstrijd, waarbij ieder zijn mening baseert op de mening van de vorige. “De voorspellingen zijn een self-fulfilling prophecy.”
Dit mechanisme is nog sterker dan ooit, dankzij het wijdverbreide gebruik van computerprogramma’s om toekomstige prijzen en risico’s te berekenen.
Het manifest was bedoeld als bijdrage aan een debat tussen economen, maar het werd al snel door duizenden over de hele wereld getekend en bediscussieerd in verschillende fora.
Neoliberaal paradigma
Volgens het manifest zijn de economen “verbijsterd” dat het neoliberale paradigma niet ter discussie wordt gesteld, ondanks z’n duidelijke fouten. Op de agenda staat nog steeds het neoliberale recept van bezuinigingen, privatisering van overheidsinstellingen, flexibele arbeidsmarkten, vrij verkeer van goederen, financiële diensten en kapitaal, en steeds meer concurrentie, altijd en overal.
Volgens Colin Crouch, hoogleraar Governance en Public Management aan de Britse Warwick Business School, is het merkwaardig dat het neoliberalisme zo springlevend is, ook al liet de crisis van 2007 zien dat het heeft gefaald. Het is “sinds de financiële crisis sterker geworden dan ooit”, zegt de schrijver van het boek The Strange Non-Death of Neoliberalism.
“Terwijl de crisis een crisis was van banken en hun gedrag, wordt de oplossing nu gezocht in het voor eens en altijd terugdringen van de welvaartsstaat en de overheidsuitgaven.”
