De vergadering van de groep van Afrika-experts met de vertegenwoordigers van de 27 EU-lidstaten heeft maandag in Brussel unaniem ingestemd met een verstrenging van de al eerder genomen sancties tegen Laurent Gbagbo en 18 sleutelfiguren uit zijn entourage.

Ook Gbagbo zelf valt nu uitdrukkelijk onder de bepalingen van de sancties. Zij krijgen geen visa meer voor de EU en hun banktegoeden op Europese rekeningen worden onmiddellijk bevroren. Woensdag worden de sancties officieel bekrachtigd.

Geduld geraakt op

Eerder werd zijn entourage al geviseerd, maar liet de EU nog een uitweg aan de zittende president om op een diplomatieke manier op te stappen. Dat het geduld van de Europese staatshoofden en regeringsleiders stilaan op geraakt, werd vrijdag duidelijk.

De Franse president Nicolas Sarkozy had tijdens een persconferentie over de crisis in Ivoorkust, in de marge van de Europese top in Brussel, gezegd dat Gbagbo “voor het einde van het weekend moet opstappen en de plaats ruimen voor de democratisch verkozen president, Alassane Ouattara”.

De ferme verklaring kwam er nadat het in Abidjan en andere steden van Ivoorkust donderdag tot bloedige confrontaties was gekomen tussen aanhangers van Ouattara en het regeringsleger dat trouw blijft aan Gbagbo. Volgens diverse bronnen vielen daarbij minstens twintig doden, andere bronnen hadden het zelfs over 100 slachtoffers en een nog onbekend aantal gewonden.

De oppositiekandidaat die de verkiezingen van 28 november met 54 procent heeft gewonnen, had zijn aanhangers opgeroepen tot een vreedzame protestmars. Het doel was het gebouw van de staatsomroep RTI dat nog stevig in handen is van Gbagbo-aanhangers. Al in de buitenwijken van de economische hoofdstad Abidjan kwam het donderdagmorgen tot gewelddadigheden toen regeringssoldaten het vuur openden op betogers die probeerden door te stoten tot het stadscentrum.

VN uiterst bezorgd over mensenrechtenschendingen

Zondag kwam de VN dan met een officiële mededeling dat er minstens 50 doden en 200 zwaargewonden zijn gevallen in bloedige confrontaties sinds donderdag. Dat verklaarde Navi Pillay, de hoge commissaris voor de mensenrechten van de VN in Genève.

Pillay toonde zich uiterst bezorgd over de “massale schending van mensenrechten in het land”. Vooral de buitengerechtelijke ontvoeringen van tegenstanders van het regime-Gbagbo en hun familieleden lijkt een nieuwe tactiek. ‘s Nachts zouden niet-geïndentificeerde gewapende groepen en leden van patriottische jeugdmilities samen met regeringssoldaten systematisch mensen uit hun huizen halen om ze op te sluiten in illegale detentiecentra verspreid over Abidjan en de buitenwijken.

Pillay zei dat enkele oppositieleden al dood waren teruggevonden in verdachte omstandigheden. Volgens Pillay maakt de snel verslechterende veiligheidsomstandigheden in Ivoorkust het voor het VN-personeel heel moeilijk om hun onderzoekswerk voort te zetten.

Regering in Hôtel du Golf

ONUCI, de VN-missie in Ivoorkust, wordt hoe langer hoe meer het doelwit van de Gbagbo-aanhangers die ze beschuldigen van “hand- en spandiensten aan de oppositie en de buitenlandse samenzweerders”. De VN erkent Alassane Ouattara als democratisch verkozen nieuwe president. VN-voertuigen zorgen al enkele weken voor de bescherming van het Hôtel du Golf in de chique wijk Cocoty van Abidjan waar Ouattara en zijn regering zich hebben terugetrokken in afwachting dat het Gbagbo-kamp zich bij de uitslag van de verkiezingen zal neerleggen.

In de nacht van vrijdag op zaterdag werden enkele VN-voertuigen in Abidjan beschoten door vermoedelijk regeringssoldaten. Zaterdag kwam president Gbagbo dan met een verklaring op de staatstelevisie waarin hij eiste dat alle 10.000 VN-troepen en de 900 Franse soldaten van de opération-Licorne tegen maandag het land zouden verlaten. Op 31 december loopt het mandaat van ONUCI officieel af.

Maandagavond komt de VN-Veiligheidsraad in New York bijeen om een verlenging van het mandaat goed te keuren. VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon reageerde laconiek op het dreigement van Gbagbo. Volgens Ban Ki-moon blijft de VN ter plaatse om te zorgen “dat de democratische wil van de bevolking tot uitdrukking komt in de staatsinstellingen”.

Niet reageren op provocaties

Zijn woordvoerder zei dat de VN zeker geen confrontatie met het regeringsleger zoekt, maar krachtig zal optreden tegen elke schending van de mensenrechten. Het VN-personeel ter plaatse werd opgedragen extra waakzaam te zijn en niet te reageren op de provocaties van de diverse gewapende milities.

De Franse minister van Buitenlandse Zaken, Michèle Alliot-Marie, verklaarde zondag tegenover journalisten van Radio France Internationale, dat de Franse soldaten in Ivoorkust “in geen geval zullen tussenkomen bij confrontaties tussen Ivorianen. De bescherming van de burgerbevolking is een taak van de VN, niet van Frankrijk”, zei ze nog.

Maandag heeft Groot-Brittannië zijn landgenoten in Ivoorkust met aandrang gevraagd het land te verlaten omdat de toestand uit de hand dreigt te lopen. De VS had eerder al niet-essentieel personeel van de ambassade teruggetrokken.

Over het algemeen vrezen waarnemers dat de anti-Franse en bij uitbreiding anti-Westerse gevoelens onder de bevolking zullen toenemen omdat het regeringskamp de media stevig in handen heeft en de patriottische sentimenten aanwakkert. Daarom vindt de verkozen presidentskandidaat het zo belangrijk om de staatszender RTI in handen te krijgen.

Buitenlandse media zijn sinds het begin van de politieke crisis zo goed als niet meer te beluisteren of te ontvangen in Ivoorkust.