Opinie - Guido Deckers

Er is genoeg geld om de pensioenen te verhogen en de sociale zekerheid te financieren

woensdag 23 oktober 2019 12:14

Spread the love

“Een minimumpensioen van 1.500 euro? Er zijn geen duizend manieren om dat te doen” stelde Alexander de Croo (open VLD) begin september in Het Laatste Nieuws. Zijn oplossing: “De beste sociale bescherming is meer mensen aan het werk krijgen”. Naar aanleiding van het nieuws in dezelfde maand dat de begroting tegen 2020 een structureel tekort van 10 miljard euro heeft en dat zal oplopen tot 13,2 miljard tegen 2024, zegt Bart Van Craeynest, hoofdeconoom van VOKA: “Ik wens politici de durf toe om moeilijke beslissingen te nemen en die goed uit te leggen”. Wat hij daarmee bedoelde? Johan Vande Lanotte en Didier Reynders maakten dit tijdens hun informatieronde voor de vorming van een federale regering duidelijk: “De toestand van de begroting is zo zorgwekkend dat besparingen in de sociale zekerheid en belastingverhogingen nodig zijn om tot een evenwicht te komen.” In oktober, een maand later, legt de regering in lopende zaken de begroting voor aan de Europese Commissie. Uit de documenten blijkt dat het tekort in 2020 zal oplopen tot 11 miljard euro.

Ondanks het grote gat in de begroting en dat er volgens bepaalde politici opnieuw moet bespaard worden, start de PVDA tegen de stroom in een megacampagne voor een minimumpensioen van 1.500 euro netto na 40 jaar te hebben gewerkt. Kostprijs: 2,8 miljard euro als het ook naar de zelfstandigen wordt uitgebreid.

De logische vraag die men zich in deze budgettaire toestand dan stelt is: wie gaat dat betalen? Om dat aan te tonen geven we enkele voorbeelden van maatregelen uit de vorige legislatuur onder het premierschap van Charles Michel (MR) die duidelijk zullen maken dat we in ons land over voldoende rijkdom beschikken. Je zal lezen dat niet de sociale zekerheid het probleem vormt, maar de keuzes die de partijen van zijn regering de MR, CD&V, N-VA en Open Vld hebben gemaakt.

Verlaging vennootschapsbelasting

Op aandringen van de werkgeversorganisaties verlaagde de regering Michel vanaf 2018 de vennootschapsbelasting voor de grote bedrijven van 33,99 procent naar 29 procent. In 2020 wordt dat 25 procent. Voor de kmo’s zou de aanslagvoet van 24,98% naar 20% evolueren. De beslissing om de tarieven van de vennootschapsbelasting te verlagen, en dus te zorgen dat er meer winst naar de aandeelhouders gaat, kost de overheid op kruissnelheid jaarlijks 4,8 miljard euro aan fiscale inkomsten. Naast de tariefverlaging keurde men nog andere maatregelen goed die de vennootschapsbelasting moeten verlagen. Hierdoor zal er volgens de Federale Overheidsdienst Financiën bijna jaarlijks 5,5 miljard euro verloren gaan.

Minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) beloofde deze kost volledig te dekken door een aantal compenserende maatregelen. Zo zou hij het aantal belastingverminderingen beperken. De hele operatie zou dan budgettair neutraal zijn. Maar dat bleek een grote leugen te zijn. De meeste fiscale aftrekposten werden behouden, sommige zelfs uitgebreid en er kwam zelfs een nieuwe bij. Fiscalisten hebben er dan ook hun twijfels over dat er effectief sprake zal zijn van een budgetneutraliteit.

Daling werkgeversbijdrage

Naast de daling van de tarieven in de vennootschapsbelasting, verlaagde de regering Michel ook de werkgeversbijdragen. Dat is het deel van je loon dat de werkgevers moeten doorstorten aan de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid en dat de naam ‘werkgeversbijdrage’ kreeg in het sociaal pact van 1944. Elke vermindering van de werkgeversbijdrage die de regering toestaat, is een daling van de collectieve portemonnee die zorgt dat bij ziekte, werkloosheid of bij pensionering je van een vervangingsinkomen kan genieten. Het is dus geld dat is opgebracht door je arbeid, een uitgesteld loon dat terecht komt in een sociale zekerheidskas.

Tussen 2016 en 2018 werd de werkgeversbijdrage verlaagd van 32,4 naar 25 % door de taxshift. Dit kostte volgens het Planbureau 5,8 miljard euro. Daarnaast genieten de werkgevers van loonsubsidies en bijdrageverlagingen. In 2017 bedroegen die 7,2 miljard euro. Dat brengt het bedrag in totaal op 13 miljard euro aan subsidies die de werkgevers krijgen. Een bedrag dat overeenkomt met het geraamde structureel tekort in 2024.

De verlaging van de werkgeversbijdrage en het krijgen van al vele jaren subsidies zouden moeten dienen ter ondersteuning om volwaardige werkgelegenheid te scheppen. Voorwaarden werden er niet aan verbonden. En dat is te zien aan het resultaat! Sinds begin 2014 zijn er in ons land ongeveer 230.000 jobs bijgekomen. In minder dan de helft gaat het om voltijdse contracten. Ongeveer evenveel zijn deeltijds, de rest is seizoens- of interimarbeid. Vergeleken met de rest van Europa kent België een hoger aantal tijdelijke contracten van korte duur: 23 procent van de tijdelijke contracten bij ons is korter dan één maand. In de rest van de EU is dat slechts voor 5 procent van de tijdelijke contracten het geval.

Dat de bijkomende ‘jobs, jobs, jobs’ van de regering Michel te danken zijn aan de loonkostsubsidies en de verlaging van de werkgeversbijdrage, blijkt uit onderzoek een fabel te zijn. Van de 230.000 jobs die er de afgelopen vier jaar bijkwamen, is slechts een fractie het resultaat van regeringsmaatregelen. Het overgrote deel kwam er door de verbeterde conjunctuur in Europa. Volgens professor Paul De Grauwe gebruikten de Belgische bedrijven de lastenverlagingen niet om jobs te creëren, maar om hun winstmarges te verhogen.

Lonen zonder bijdragen

De sociale zekerheid wordt nog via een andere weg ontmanteld. Namelijk door loonvoordelen te geven zonder dat daar sociale bijdragen aan vasthangen. Een winst voor de werkgever, maar een verlies voor de werknemer die daardoor minder sociale zekerheidsrechten opbouwt.

Voor het eerst is in kaart gebracht hoeveel extralegale voordelen werknemers krijgen. Dat gebeurde door SD Worx en de Antwerp Management School (AMS) op vraag van de RSZ en de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid. Alles samen zijn de berekende voordelen goed voor 6,8 miljard euro. Daarop worden in de meeste gevallen geen sociale bijdragen betaald. Zo loopt de sociale zekerheid 2,6 miljard euro aan inkomsten mis. Het gaat dan vooral over maaltijdcheques, ecocheques, een loonbonus, een winstpremie, een wagen… .

De 2,6 miljard euro verlies voor de sociale zekerheid zou een onderschatting zijn. In de studie is met minstens 33 andere extralegale voordelen geen rekening gehouden. Het gaat onder meer om een hospitalisatieverzekering, een aanvullende pensioenvergoeding, het bedrijfsrestaurant, een bedrijfscrèche, kortingen op eigen producten en sport- en cultuurcheques.

Ook aan de uitgaven kunnen we iets doen

Besparingen in de sociale zekerheid worden praktisch altijd doorgevoerd in het nadeel van gewone mensen. Farmaceutische bedrijven ontspringen meestal de dans. Nochtans is het vandaag meer dan een noodzaak om het misbruik van de farmaceutische industrie aan banden te leggen. Ze maakt misbruik door de prijs van de geneesmiddelen veel hoger te leggen dan wat het werkelijk kost om die medicijnen te ontwikkelen en te produceren. Het loopt zo de spuigaten uit dat patiënten een behandeling niet kunnen betalen. Het stelt ook de sociale zekerheid voor grote problemen om dat allemaal terug te betalen.

Het verhaal van het kleine meisje Pia, negen maanden oud en lijdende aan een dodelijke spierziekte, zal nog lang gegrift blijven staan in het collectief geheugen. Voor één inspuiting vroeg Novartis, de producent van het medicijn, 1,9 miljoen euro. Nochtans heeft Novartis niet voor de wetenschappelijke doorbraken gezorgd, maar de universitaire onderzoekscentra. Dus met belastinggeld! Pas vorig jaar kocht Novartis het patent op om er vandaag zwaar geld uit te slaan.

Voor deze wantoestand bestaat een alternatief: het Kiwimodel, naar het geneesmiddelenbeleid in Nieuw-Zeeland. De PVDA-volksvertegenwoordigers dienden daar in 2017 een juridisch uitgewerkt wetsvoorstel voor in. In het kiwimodel neemt de overheid de touwtjes in handen: een commissie van onafhankelijke experts kiest op basis van wetenschappelijke studies de beste geneesmiddelen en vervolgens wordt voor de geselecteerde geneesmiddelen een openbare aanbesteding uitgeschreven. Achteraf betaalt de ziekteverzekering alleen het goedkoopste geneesmiddel terug. Het resultaat van dit model is dat het de prijs van geneesmiddelen omlaag haalt, wat goed is voor de patiënten én de sociale zekerheid.

Het Federaal Planbureau berekende dat het kiwimodel jaarlijks een half miljard euro zou opbrengen. Men berekende meer bepaald de opbrengst wanneer het kiwimodel toegepast wordt op de 100 meest voorgeschreven geneesmiddelen waarvan het patent verlopen is. Het gaat met andere woorden om medicatie waarvoor een generisch alternatief beschikbaar is. Tegelijk wordt in het voorstel ook het remgeld voor die medicamenten volledig geschrapt. Resultaat: een besparing van 325 miljoen euro voor het Riziv en een koopkrachtverhoging voor de patiënt van 223 miljoen euro.

En wat te doen met het nieuws dat de kosten van geneesmiddelen tegen 2024 met 1,4 miljard zullen stijgen? Deze prijsstijging zou vooral te maken hebben met een heleboel nieuwe en vooral dure therapieën die de farmaceutische industrie de komende jaren op de markt zou brengen. Er wordt gesproken over bedragen van boven het miljoen euro voor bepaalde kankerbehandelingen en met duizelingwekkende kosten voor wonderbehandelingen van zeldzame ziektes. Met dwanglicenties, ook een wetsvoorstel van de PVDA, kan de minister van volksgezondheid het monopolie van een bedrijf op een geneesmiddel doorbreken. Dat wordt in andere landen al succesvol toegepast. De minister kan dat inroepen als de volksgezondheid in gevaar is, maar ook als een farmaceutisch bedrijf buitensporige prijzen vraagt, zoals bij de baby Pia het geval was. Dwanglicenties zouden bij een voorzichtige schatting de prijzen van geneesmiddelen met de helft kunnen doen dalen. Dat wil zeggen op 1 miljard euro 500 miljoen euro besparing.

Daarnaast kan ook worden bespaard op de torenhoge honoraria van specialisten. Door het betalingsregime van de universitaire ziekenhuizen te veralgemenen zou onze ziekteverzekering ongeveer 1 miljard euro kunnen besparen: 0,7 miljard door de lonen te verlagen van de specialisten aan de toplaag en 375 miljoen door de afschaffing van betaling per prestatie, wat dus minder onnodige prestaties oplevert.

Wat nodig is

De fiscale niches en achterpoorten in de vennootschapsbelasting moeten worden afgeschaft.

De stelselmatige verlaging van de werkgeversbijdragen aan de sociale zekerheid en de loonsubsidies waren samen goed in 2017 voor de gigantische som van 13 miljard euro. Die massa geld gaat naar de werkgevers zonder dat daar strikte voorwaarden inzake tewerkstelling aan verbonden zijn. Van elke loonsubsidie moet een diepgaande analyse gemaakt worden om de impact ervan op de tewerkstelling te evalueren, vergeleken met de kost ervan en met eventuele perverse effecten.

Er moet gestopt worden met de wilde uitbreiding van deeltijdse banen, interimarbeid en flexi-jobs. Zonder vast en volwaardig werk kun je geen toekomst opbouwen. Onderbetaalde en precaire banen die de sociale zekerheid ondermijnen, moeten worden vervangen door volwaardige banen met een volwaardig loon waarop sociale bijdragen worden betaald.

Onmiddellijke invoering van het Kiwimodel en we betalen alle specialisten een vast inkomen, zoals nu al gebeurt voor universiteitsprofessoren. Per prestatie betalen wordt verleden tijd. Een minister van volksgezondheid moet kunnen ingrijpen met dwanglicenties als farmaceutische bedrijven buitensporige prijzen vragen die de sociale zekerheid in gevaar brengen.

Aan de superrijken die over een netto-vermogen beschikken van meer dan één miljoen euro moet een miljonairstaks worden opgelegd, met een vrijstelling voor het woonhuis en de professionele activa (telkens voor 500.000 euro). De belastingvoeten bedragen 1 procent boven 1 miljoen euro, 2 procent boven twee miljoen euro en 3 procent boven drie miljoen euro. De toepassing van deze formule raakt enkel de 2 à 3 procent van de bevolking en de opbrengst wordt geraamd op 10 miljard euro.

Bronnen: