Met die dringende waarschuwing richtte Frei Betto op 16 juli een brief aan vrienden in het buitenland.

Maar eerst de man even situeren. Zijn officiële naam luidt: Carlos Alberto Libânio Christo. Hij is een Braziliaanse dominicaan. Hij heeft als religieus een op zijn zachtst gezegd merkwaardig palmares achter de rug. Tijdens de militaire dictatuur in de jaren ’60 van de vorige eeuw in zijn thuisland Brazilië bood hij samen met christelijke basisgemeenschappen weerstand tegen het regime. In 1969 werd hij opgepakt en gedurende vier jaar opgesloten. In de gevangenis organiseerde hij samen met medegevangenen een legendarisch lange hongerstaking. Later ontpopte hij zich als een gedreven analist en opiniemaker over de sociale, politieke en religieuze thema’s. Hij focust daarbij vooral op Latijns-Amerika. Zijn ontmoeting met commandant Fidel Castro van Cuba in 1985 was een historisch huzarenstukje. Tussen 23 en 26 mei van dat jaar zat hij drieëntwintig uur samen met de toenmalige Cubaanse president. De gesprekken gingen onder meer over religie, de opvoeding van de politieke leider in familieverband, zijn kritische visie op de vorming die hij meekreeg in de religieuze colleges, zijn evaluatie van de rol die de kerken en de gelovigen in Cuba en in Latijns-Amerika spelen en zijn appreciatie van de bevrijdingstheologie.

 In 2003 kwam de Braziliaanse oud-vakbondsleider Luiz Inácio Lula da Silva voor de Partij van de Arbeid als president aan de macht. Prompt stelde hij Frei Betto aan alles speciaal adviseur van het nieuwe regeringsprogramma voor de armoedebestrijding ‘Honger Zero.’ Opboksen tegen de machtige Braziliaanse concerns en de multinationals was niet te doen. Frei Betto, evenmin als president Lula, kreeg voldoende armslag om de geprogrammeerde doelstellingen uit te voeren. Na twee jaar hield hij het voor bekeken. Wellicht wou hij niet als medeplichtige van een goedmenende maar in het gareel gehouden regering de geschiedenis ingaan.

Nu dringt de onvermijdelijke opdracht zich op om de regering van zijn land te brandmerken.

‘Terwijl ik dit schrijf, heeft vandaag, zaterdag 16 juli, Covid-19, die hier in februari van dit jaar verscheen, al 76.000 mensen gedood. Er zijn al bijna 2 miljoen besmette mensen. Tegen zondag 19 juli bereiken we 80.000 doden. Het is mogelijk dat nu, als je deze dramatische oproep leest, het er al 100.000 zijn.’

Vervolgens maakt hij een vergelijking met de oorlog in Vietnam. Gedurende meer dan 20 jaar werden 58.000 levens van Amerikaanse militairen opgeofferd. Maar Brazilië dreigt er ver over te gaan.

‘Deze horror veroorzaakt verontwaardiging en opstand. We weten allemaal dat de voorzorgsmaatregelen en de beperkende verordeningen die in zoveel andere landen zijn genomen, een dergelijk aantal sterfgevallen hadden kunnen voorkomen. Deze genocide is niet het gevolg van de onverschilligheid van de Bolsonaro-regering. Het is bedoeld. Bolsonaro is tevreden met de dood van anderen. Tijdens een Tv-interview in 1999 – hij was toen federaal volksvertegenwoordiger – zei hij: “Door te stemmen verander je niets in dit land, niets, absoluut niets! Spijtig genoeg komt er verandering als we hier op een dag een burgeroorlog gaan voeren en het werk doen dat het militaire regime niet heeft gedaan: zo’n 30.000 vermoorden.”

Toen Bolsonaro zijn stem gaf ten voordele van het gerechtelijk proces tegen president Dilma Rousseff deed hij dat ter herinnering aan de belangrijkste beul van het leger: kolonel Carlos Brilhante Ustra. Het was hij die Dilma folterde toen ze gevangen genomen werd als lid van het verzet tegen de dictatuur.

‘Omdat hij zo geobsedeerd is door de dood, is een van de belangrijkste beleidslijnen van zijn regering  het vrijmaken van de handel in wapens en munitie. Op de vraag, aan de poort van het presidentiële paleis, of hij zich niet bekommert om de slachtoffers van de pandemie, antwoordde hij: “Ik geloof niet in deze aantallen” (27 maart, 92 doden). “Ooit zullen we allemaal sterven” (29 maart, 136 doden); “Wat wil je dan dat ik doe? (28 april, 5.017 doden).

 Waarom dit necrofiel beleid?

Op die vraag vindt Frei Betto een antwoord:

‘Vanaf het begin verklaarde de president dat het belangrijkste niet was om levens te redden, maar de economie. Vandaar zijn weigering om een lockdown in te stellen, de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie na te leven en beademingsapparatuur en persoonlijke beschermingsmiddelen in te voeren. Het Hooggerechtshof zag zich genoodzaakt deze verantwoordelijkheid aan de gouverneurs en burgemeesters te delegeren.

Bolsonaro respecteerde niet eens het gezag van zijn eigen ministers van Volksgezondheid. Sinds februari heeft Brazilië er twee gehad, beide werden ontslagen omdat ze weigerden dezelfde houding aan te nemen als de president. Nu is aan het hoofd van het ministerie generaal Pazuello aangesteld, die niets begrijpt van gezondheidskwesties. Hij probeerde de gegevens over de evolutie van het aantal slachtoffers van het coronavirus te verbergen; hij nam 38 militairen in belangrijke functies van het ministerie in dienst, zonder de vereiste kwalificaties; en hij annuleerde de dagelijkse interviews die dienden om de bevolking te oriënteren. Het zou uitputtend zijn om op te sommen hoeveel maatregelen nooit werden uitgevoerd om middelen vrij te maken voor hulp aan slachtoffers en gezinnen met een laag inkomen (meer dan 100 miljoen Brazilianen).

De redenen voor de criminele bedoeling van de regering van Bolsonaro liggen voor de hand. Ouderen laten sterven om middelen van de sociale zekerheid te sparen. Patiënten van reeds bestaande ziekten laten sterven om op middelen van de SUS, het nationale gezondheidsstelsel, te besparen. De armen laten sterven om middelen te besparen van de Bolsa Familia en andere sociale programma’s ten behoeve van de 52,5 miljoen Brazilianen die in armoede leven en de 13,5 miljoen die in extreme armoede leven. (Cijfers volgens gegevens van de Federale overheid).

Lang voordat de krant The Economist het deed, zagen de digitale netwerken de president als BolsoNero: terwijl Rome brandt, speelt hij op de lier en kondigt hij chloroquine aan, een medicijn zonder wetenschappelijk bewezen werking tegen het nieuwe coronavirus. Maar de fabrikanten zijn de politieke bondgenoten van de president…’

Frei Betto eindigt met een dringende oproep:

‘Alleen onder druk van het buitenland kan de genocide die ons geliefde en prachtige Brazilië teistert, een halt worden toegeroepen.’