“Het kan zijn dat er twee kinderen gestorven zijn om jou een gsm te kunnen geven. Ik wil de absolute stilte hier omtrent doorbreken.” De Congolees Jean-Bertin geeft zijn persconferentie in Spanje, waar hij al acht jaar woont. Zijn familie woont in Kinshasa. “De rijkdom van Congo is een vloek voor de bevolking. Het Westen en al wie wapens produceert, heeft interesse in ons.” Bertin zegt wat andere mensenrechtenorganisaties ook al aantoonden. Met de opbrengst van de (vaak illegale) mijnbouw in Congo wordt een van de belangrijkste gewapende conflicten in Afrika in stand gehouden. Dat stelde ook de VN-Veiligheidsraad elf jaar geleden al vast.

Illegaliteit en uitbuiting

Congo is goed voor 64 procent van de wereldvoorraad coltan. Uit het materiaal wordt tantaal gewonnen en dat komt terecht in protheses, implantaten, hoorapparaten, en ook in onze gsm’s, computers, laptops en tablets.

De exploitatie gebeurt op vele plaatsen, zoals op illegale vindplaatsen in het oosten van het land, waar de opbrengst gebruikt wordt om gewapende groepen te financieren.

De extractie gebeurt er op ambachtelijke wijze, zonder enige vorm van controle. Wie er werkt – en daar zijn ook kinderen bij – wordt als een slaaf behandeld. Het is erg ongezond werk en ook de schade voor het milieu is groot. De documentaire ‘Blood in the Mobile (‘Bloed in de gsm’, 2010) van Frank Plasecki toont het allemaal: de kinderarbeid en kinderprostitutie, de ongelukken waarbij arbeiders levend begraven worden. En de gewapende groepen en bedrijven die er rijk van worden.

Strijd tegen ‘bloedcoltan’

Er zijn al pogingen ondernomen om deze zogeheten ‘bloedcoltan’ te boycotten. Bedrijven als Apple, Intel, Nokia en Samsung hebben verklaard dat ze geen coltan uit Congo meer aankopen. Maar dit blijft moeilijk te verifiëren. Dit komt onder andere doordat de illegaal gewonnen mineralen via Rwanda en Oeganda toch hun weg vinden naar Europa en China. “De buurlanden en de bedrijven die er winst uit halen, zijn medeplichtigen geworden,” zegt Raimundo Riva van de Congolese mensenrechtenorganisatie Farmamundi.

Precies aan dat laatste wordt nu wat gedaan. Eind augustus heeft de Amerikaanse beurstoezichthouder SEC (Security and Exchange Commission) ter bescherming van de consument een nieuwe regelgeving opgelegd aan de bedrijven. Vanaf begin 2013 moeten ze jaarlijks bekend maken of ze zogeheten conflictmineralen gebruiken in hun producten. Heel concreet gaat het om coltan, cassiteriet, wolframiet en goud afkomstig uit Congo of de buurlanden. Hoe de bedrijven de precieze herkomst moeten achterhalen, is niet duidelijk. De eerste rapportage moet tegen halfweg 2014 gebeuren.

Naast Congo zijn ook Australië, Brazilië en recenter ook Venezuela en Colombia leveranciers van coltan.