De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Elysium (2013)
Matt Damon, Neill Blomkamp, Elysium -

Elysium (2013)

zaterdag 31 augustus 2013 15:39
Spread the love

Dat Neill Blomkamp een heuse dosis rassenbewustzijn heeft, konden we al merken in District 9, één van de beste sci-fi films van de voorbije jaren. Dat er eveneens een diep klassenbewustzijn aanwezig is in deze man zijn wereldbeeld, kunnen we nu afleiden uit zijn tweede langspeler, Elysium. Een film die in vele Amerikaanse Newspeak werd verguisd en er tevens gelabeld werd als sci-fi socialisme en politieke (liberal) propaganda. Dat hoeft ook niet te verbazen. Zelfs een ideologisch blind persoon herkent in deze film de thematiek van de haves en de have nots (en de steeds groter wordende kloof tussen hen, wat bijna letterlijk te nemen valt in deze film) en het vreselijke leed dat gepaard gaat met een geprivatiseerd gezondheidssysteem.

Matt Damon speelt de rol van spierbundel Max, die – na een werkongeval – kost wat kost op Elysium wil geraken om zichzelf te genezen. Elysium, het ruimtestation dat zweeft in een baan rond de Aarde en waar the rich and the famous vertoeven, heeft namelijk gepersonaliseerde machines (die eruitzien als zonnebanken) welke elke ziekte of letsel detecteren en dit meteen volledig genezen. Op Aarde heersen er daarentegen alleen maar armoede en chaos door overbevolking. Het lijkt alsof de wereld sinds de industriële revolutie nooit één anarchist of marxist heeft voortgebracht, alsof religieuze instanties zich nooit geëngageerd hebben om ‘het koninkrijk Gods’ op Aarde te verwezenlijken en alsof intellectuele emancipatie nooit heeft plaatsgevonden. Het is de wereld van het ongebreidelde kapitalisme waarin alleen nog survival of the fittest heerst. Mensen zijn nummers zonder emoties, administratie en controle worden uitgevoerd door droids en andere robots en de productie staat enkel in het teken van het dienen van de rijken op Elysium. De actuele “1% vs. 99%”-allegorie is met andere woorden altijd aanwezig in deze film.

Een dystopische toekomst zonder weerga dus… This is what capitalism looks like. Maar hoeft dat nog gezegd? Dat wisten we anderhalve eeuw geleden al. Het is misschien frustrerend voor cognitief dissonante liberaaltjes en bourgeois socialistjes die nog steeds te goedgelovig zijn om in te zien dat kapitalisme vooral heel erg veel leed veroorzaakt in plaats van welvaart, maar ‘t is nu ook niet dat ze er wakker van zullen liggen. In Elysium is er namelijk niets dat wijst op enige vorm van collectief verzet of revolutie; er is niets waar de bezittende klasse voor hoeft te vrezen. Mensen ondergaan gewoon hun lot. Net zoals vandaag (over het algemeen) ook het geval is. Blomkamp schetst met andere woorden niet meer dan een beeld van het kapitalisme zoals het feitelijk zou zijn zonder vakbonden, zonder collectief verzet en emancipatie en waarin menselijke emoties en redelijkheid het moeten afleggen tegen gedepriveerde menselijke overlevingsdrang en instrumenteel rationalisme. Dit cynische tafereel is niets meer dan een excuus om een blitse sci-fi actieprent uit te puren, zonder al te veel subversiviteit. Zelfs Max, de protagonist en zogezegde held van het verhaal, is niemand om voor te vrezen, want hij handelt enkel uit eigenbelang (om dan op het einde van de film plots uitermate altruïstisch te handelen, say what?) wat – behalve een erg doortastende ‘fuck you all‘-mentaliteit – weinig schrikwekkends oplevert.

Niettemin deed de film wel heel wat stof opwaaien. Damon en Blomkamp moesten zelfs publiekelijk stellen dat hun film apolitiek was om te vermijden dat het een flop zou worden aan de kassa’s. Jodie Foster bleef daarentegen volharden dat deze film wel heel wat sociopolitiek gemor bevat – hoewel zij dit, als een Amerikaanse liberal, ongetwijfeld positief bedoelt. De subversiviteit van Elysium ligt dus niet in de film, maar in de reactie die hij teweeg bracht bij paternalistische egotrippers en zure azijnpissers die hun ideologische wereldvisie niet graag doordenken, namelijk dat het kapitalisme zonder uitzondering leidt naar ontmenselijking – naar onvrijheid en irrationaliteit. In other words, dat het leidt naar stupiditeit en slavernij. Lastig als een blockbuster van dit formaat vertrekt vanuit die premisse, nietwaar?

Hoewel Elysium dus de oorzaak kan zijn van dergelijke frustratie, is de film – voor zij die reeds aanvaard hebben dat het kapitalisme inherent rot is – zelden meer dan een opeenvolging van gemiste kansen en oppervlakkige personages. Het resultaat is een ietwat uitdagende Hollywoodfilm die de kijker voortdurend plaagt met onuitgewerkte provocaties en simplistische voorstellingen. De aanwezigheid van enkele erg gevatte episodes (Max’ gesprek met de robot-ambtenaar bvb.) en de visueel knappe special effects en actiescènes, maken van de film echter één van de betere Hollywoodfilms van 2013. Het is (kapitalistisch) entertainment voor de klassenbewuste kameraad. Als je deze ironie en ook het cynische tafereel van de film even rechts laat liggen en jezelf toelaat de kleine gevatheden te appreciëren voor wat ze zijn, is het eindresultaat een erg genietbare en zelfs vrij degelijke film. Leuke side note: de (klassenbewuste) flaminganten onder ons zullen moeten toegeven dat ook hun ideologische comfortzone behaagd wordt, aangezien de voertaal op Elysium het Frans is en de man die het vuile werk voor hen moet opknappen Nederlandstalig (zij het Zuid-Afrikaans) is!

Elysium is al bij al een wat makke orwelliaans dystopie die vorm kreeg in een groteske blockbuster en voor sommigen een onaangename, provocerende premisse bevat. De film zal echter eerder de sci-fi en actie liefhebbers plezieren dan subversieve gedachten stimuleren – behalve dan, zoals gezegd, in reactie op de zure reacties die de film teweeg bracht. Hij is dan ook niet meer dan het kleine broertje van District 9. Zij die echte diepgang zoeken, zitten bij deze prent op de verkeerde plaats – maar dat is uiteraard zo voor nagenoeg alle Hollywoodfilms.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!