Elke twee weken verdwijnt er een taal. Een taal die een heel cultureel en intellectueel erfgoed met zich meebrengt, zo stelt Unesco. En ten minste 43 procent van de naar schatting zesduizend talen die in de wereld worden gesproken, wordt bedreigd.
De VN-organisatie voor onderwijs, wetenschap en cultuur brengt deze opvallende cijfers naar buiten op de Internationale Dag van de Moedertaal. Unesco vraagt op deze dag, elk jaar op 21 februari, aandacht voor de taalkundige en culturele diversiteit en de meertaligheid.
Op dit moment hebben slechts een paar honderd talen van de naar schatting zesduizend een plek in het onderwijs en het publieke domein.
Op dit moment hebben slechts een paar honderd talen een plek in het onderwijs en het publieke domein, en zelfs minder dan honderd worden in de digitale wereld gebruikt.
Dat terwijl talen, met hun complexe betekenissen voor identiteit, communicatie, sociale integratie, onderwijs en ontwikkeling van groot belang zijn voor mens en planeet, benadrukt Unesco.
Globalisering
Volgens de Britse Vereniging voor de Verenigde Naties (UNA-UK) is een ‘moedertaal’ de taal die iemand vanaf de vroegste kinderjaren spreekt. Voor veel mensen is dit slechts één taal, maar kinderen in meertalige gezinnen kunnen er twee tegelijk leren.
Moedertalen zijn cruciaal voor de overdracht van tradities, uitdrukkingen, liederen, grappen en rituelen die ons leven rijker maken.
Moedertalen zijn cruciaal voor het behoud en de overdracht van tradities, uitdrukkingen, liederen, grappen en rituelen die ons leven rijker maken, stelt UNA-UK. Ook Unesco beschouwt moedertalen als een “essentieel onderdeel van cultuur en identiteit, en dragers van waarden en kennis”.
“Wanneer talen vervagen, verdwijnt ook de rijke waaier van culturele diversiteit in de wereld.”
“Toch worden ze door globaliseringsprocessen steeds meer bedreigd of verdwijnen ze zelfs helemaal. Wanneer talen vervagen, verdwijnt ook de rijke waaier van culturele diversiteit in de wereld. Kansen, tradities, herinneringen, unieke manieren van denken en expressie gaan ook verloren”, schrijft Unesco.
Ooit waren er wereldwijd tussen de zeven- en achtduizend verschillende talen, volgens UNA-UK. In de afgelopen drie eeuwen zijn talen in een dramatisch en toenemend tempo uitgestorven, vooral in de Amerika’s en Australië. Nu spreken maar heel weinig mensen de meeste van de zesduizend bekende talen in de wereld.
Moedertalen in het onderwijs
De Internationale Dag van de Moedertaal benadrukt dat talen en meertaligheid inclusie bevorderen. Dit sluit volgens Unesco aan bij de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s) van de Verenigde Naties, die erop gericht zijn ongelijkheid te verkleinen.
Onderwijs in de moedertaal is een sleutelfactor voor inclusie, en dat bevordert ook de academische prestaties.
Onderzoek toont aan dat onderwijs in de moedertaal een sleutelfactor is voor inclusie, en dat het ook de academische prestaties verbetert. Gebruik van de moedertaal van het kind, vooral in het voorschoolse onderwijs, helpt namelijk een sterke basis te leggen voor verdere ontwikkeling. Ieder kind heeft daarom vanaf de vroegste jaren recht op onderwijs in de moedertaal, vindt Unesco.
“Maar sommige landen geven om politieke of culturele redenen de voorkeur aan een bepaalde taal, wat kan resulteren in de dominantie van één taal in het onderwijs en andere openbare diensten.”
Mensen die de dominante taal in het onderwijs en andere openbare diensten niet of slecht spreken, kunnen benadeeld worden.
Mensen die de dominante taal niet of slecht spreken, kunnen dan benadeeld worden. Dat kan leiden tot discriminatie in het dagelijks leven, uitsluiting van banen of diensten en onderdrukking, zegt UNA-UK. “Het kan er ook toe leiden dat andere talen in gevaar komen en uiteindelijk uitsterven.”
Deze dag moet dan ook een oproep zijn aan beleidsmakers, ouders, opvoeders en leraren om zich in te zetten voor meertalig onderwijs en inclusie in het onderwijs, zeker in de nasleep van de covid-19-pandemie.
Decennium voor talen van inheemse volkeren
De dag van de Moedertaal draagt ook bij aan het Internationale decennium van inheemse talen van de Verenigde Naties (2022-2032), dat meertaligheid centraal stelt in de emancipatie van inheemse volkeren.
Op 28 februari 2020 werd tijdens een bijeenkomst in Mexico-Stad, georganiseerd door Unesco en Mexico, een zogenoemde ‘strategische routekaart’ ontwikkeld voor het decennium van de inheemse talen.
Deze Los Pinos-verklaring, die pleit voor de empowerment van inheemse taalgebruikers, werd ondertekend door meer dan vijfhonderd deelnemers uit vijftig landen, onder wie ministers, inheemse leiders, onderzoekers en andere experts.
De verklaring roept op tot de implementatie van de internationaal erkende rechten van inheemse volkeren, zoals in verschillende VN-verklaringen is opgesteld.
Belang van inheemse talen voor sociale cohesie, inclusie en natuur
In de aanbevelingen benadrukt de Verklaring van Los Pinos de rechten van inheemse volkeren op “vrijheid van meningsuiting, op onderwijs in de moedertaal en op deelname aan het openbare leven door hun talen te gebruiken. Dit is een voorwaarde voor het voortbestaan van inheemse talen, waarvan velen momenteel op het punt van uitsterven staan.”
Deze Los Pinos-verklaring stelt dat het noodzakelijk is dat mensen inheemse talen kunnen gebruiken in het rechtssysteem, de media en arbeids- en gezondheidsprogramma’s.
Hiervoor noemt de Verklaring het noodzakelijk dat mensen inheemse talen kunnen gebruiken in het rechtssysteem, de media en arbeids- en gezondheidsprogramma’s. Het wijst ook op de mogelijkheden van digitale technologieën om het gebruik en het behoud van die talen te ondersteunen.
Tot slot benadrukt de Verklaring het belang van inheemse talen voor sociale cohesie en inclusie, culturele rechten en gezondheid én hun relevantie voor duurzame ontwikkeling en het behoud van biodiversiteit. Dat komt doordat juist in inheemse talen veel traditionele kennis besloten zit over de natuur.
