De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

EliAthene – Een beetje vergeten Griekenland – Vrijwilligerswerk, vluchtelingen en de oude luchthaven Ellinikon

EliAthene – Een beetje vergeten Griekenland – Vrijwilligerswerk, vluchtelingen en de oude luchthaven Ellinikon

maandag 25 januari 2016 21:14
Spread the love

Vrijwilligerswerk in Griekenland

Om te beginnen, las ik er een document op na over vrijwilligerswerk in Griekenland: een studie van de Europese Unie, uitgevoerd in 2009. Waarom, dat zal verder duidelijker worden 🙂

Uit het onderzoek blijkt dat vrijwilligerswerk (via allerlei soorten vzw’s, ik bedoel niet enkel niet-betaalde krachten) niet wijdverspreid is in de Griekse maatschappij. Dit komt omdat de tradities die de Griekse maatschappij vooral kenmerk(t)en, zijn:

  • een sterke tussenkomst van de staat en de orthodoxe kerk in het voorzien van sociale diensten
  • zwakke overheidshulp aan niet-gouvernementele organisaties 
  • een individualistische maatschappij, leunend op familiebanden

De basisomkadering van hulpverlening, solidariteit en samenwerking, is in Griekenland dus de familie en de netwerken van aanverwanten. Grieken leerden vooral op hun families te steunen en niet op de gemeenschap. Vandaar werd in Griekenland vrijwilligerswerk niet gepromoot of zelfs soms niet geaccepteerd. De context van een sterk gecentraliseerde staat, versterkte dit fenomeen. 

Sinds de Olympische Spelen van 2004, begon die houding wat te veranderen (er werden duizenden vrijwilligers ingezet tijdens de spelen) en begon (althans voor dat specifieke doel) vrijwilligerswerk in opmars te komen.

Vzw’s in Griekenland ervaren echter bepaalde problemen. 

Ten eerste: tot 2005 was er geen (nationale) overkoepelende organisatie die hulp bood en informatie verschafte aan vzw’s. De organisatie die daarom net na de Olympische Spelen in 2005 het leven zag, Citizen in Deed (Ergo Politon), had echter op het moment van schrijven van de paper het vertrouwen van vrijwilligersorganisaties nog (steeds) niet gewonnen (lees: na vier jaar tijd!, de paper werd geschreven in 2009). De kerntaken van de organisatie omvatten: het promoten van hervormingen, voorzien in training, informatie verschaffen, vrijwilligerswerk promoten en hiervoor campagne voeren, ontwikkelingen in vrijwilligerswerk opvolgen en evalueren. Het is echter niét haar taak vzw’s aan fondsen te helpen. 

Ten tweede: naast de oprichting van het (informatie)portaal in 2005, Ergo Politon (Citizen in Deed), zijn nog (zes!) verschillende ministeries bezig met bepaalde aspecten van vrijwilligerswerk, wat de bestuursefficiëntie niet ten goede komt.

  • Het ministerie van buitenlandse zaken stelt criteria voorop waaraan een vzw moet voldoen en houdt een register bij van desbetreffende vrijwilligersorganisaties
  • Het ministerie van publieke zaken houdt een register bij van ‘bepaalde’ vrijwilligersorganisaties
  • Het ministerie van binnenlandse zaken houdt een register bij van vrijwilligersorganisaties die zich engageren om burgerbelangen te vrijwaren
  • Het ministerie van gezondheid en sociale solidariteit deelt certificaten uit aan vrijwilligersorganisaties in het veld van de sociale hulp
  • Het ministerie van sport en cultuur evalueert Citizen in Deed (Ergo Politon) en houdt een register bij van vrijwilligersorganisaties in de sportwereld
  • Het ministerie van ontwikkeling houdt zich bezig met verbruikersorganisaties 

Ten derde: er bestaat geen specifiek legale omkadering voor vrijwilligersorganisaties. Vrijwilligers en betaalde medewerkers van vzw’s kunnen dus niet genieten van enige specifieke legale bescherming. 

Citizin in Deed (Ergo Politon) deelde mee dat het overheidsbudget voor vrijwilligerswerk trouwens verwaarloosbaar klein is. Zelf krijgt de organisatie om in haar bestuur te kunnen voorzien 1.5 miljoen euro ter beschikking (wat vermoedelijk ongeveer het hele overheidsbudget al omvat). Daarnaast krijgen de lokale overheden een beetje fondsen van het staatsbudget voor civiele bescherming. 

Het belang van vrijwilligerswerk voor sociale cohesie (met daarvan als gevolg een grotere veiligheid en solidariteit) in de maatschappij kan echter niet onderschat worden. “Vrijwilligersorganisaties, vooral ‘grassroots ones’, hebben antennes dichtbij de grond en zijn heel snel in staat bepaalde specifieke noden in de maatschappij te identificeren en gaten in de sociale hulpverlening te ontdekken.” 

Vluchtelingen

Nu kom ik dichter tot de kern van dit verhaal: laatst ontmoette ik een Nederlands meisje, Daisy, dat vrijwilligerswerk doet voor de Nederlandse organisatie ‘Bootvluchtelingen vzw’. 

Ze vertelde mij dat er elke dag opnieuw boten met vluchtelingen arriveren in de haven van Athene (Piraeus), voornamelijk gezonden vanuit Cos en Lesvos, waar vluchtelingen worden ‘opgespaard’ tot ze met een voldoende groot aantal zijn om de ‘boten richting Athene te kunnen vullen’ (soms wel drie boten per dag met telkens 500 mensen -ik spreek over dinsdag laatstleden-). Wanneer ze nadien arriveren in de haven van Athene (na alweer een reis van 8-10 uur), wordt door de Griekse overheid geen hulp geboden aan de gestranden, die meestal honger lijden en kou hebben. De enige overheidsinstantie die overduidelijk aanwezig is op het terrein is de politie, die vooral tekeer gaat met haar orde-handhaaf-fluitjes. Daarmee wil ze duidelijk maken aan de gasten dat ze zo snel mogelijk weg moeten wezen (vooral naar de bussen richting Macedonië, die wat verder al klaarstaan). 

De meeste mensen die arriveren op één van de Griekse eilanden willen trouwens geen asiel aanvragen in Griekenland, maar hopen via de grens met Macedonië (met de bus over het vaste land) verder te kunnen reizen naar (meestal) Duitsland. Voornamelijk mensen uit oorlogsgebieden krijgen toegang om de grens over te steken (afspraak met Europa is de rest (vnl. economische migranten) ‘tegen te houden’), waardoor verschillende duizenden anderen (voornamelijke jonge mannelijke twintigers-dertigers uit niet-oorlogslanden) stranden in Griekenland. Het betreft volgens Bootvluchtelingen vzw voornamelijk mensen van Afghaanse, Tunesische, Algerijnse en Marokkaanse afkomst. Daar zij noch asiel willen aanvragen in Griekenland (waar op dit moment economisch gezien niet veel meer te rapen valt dan in pakweg Marokko), noch de grens met Macedonië over mogen richting (onder andere) Duitsland, heeft Griekenland te kampen met een zeer groot probleem van mensen die na enkele mislukte pogingen om toch de grens over te geraken, in de illegaliteit belanden. Zij keren vaak niet vrijwillig terug naar hun landen van herkomst, omdat zij immers met bepaalde beloftes aan hun families (van het grote geld te zullen opsturen naar huis), naar Europa vertrokken. 

De hulpverlening die onder andere Bootvluchtelingen vzw op zich neemt is tweeledig. Enerzijds zorgt zij ervoor dat ze alle mensen die arriveren in de haven voorziet van noodvoedsel, drinken en warmere kledij, voordat ze op de bus stappen richting Macedonië. Anderzijds neemt zij ook de taak op zich om de personen die wel stranden in Griekenland (zie hierboven) voedselhulp te geven en noodopvang te zoeken voor in de eerste plaats vrouwen en kinderen. Noch in de haven, noch in de stad voorziet de overheid immers in voldoende substantiële hulp. Eergisteren zou ze wel, omdat het (te) koud wordt ‘s nachts, een noodopvang installeren. Echter, de ambtenaar (een vrouw) die die opvang “uitbaatte”, wilde enkel vrouwen en kinderen ontvangen (die meestal al slaapplaats krijgen via de anarchistische beweging, Nosotros). Nogmaals: het allergrootste deel van mensen die stranden in Griekenland zijn geen vrouwen en kinderen, maar mannelijke twintigers-dertigers die hun economisch geluk elders komen beproeven dan in hun geboortelanden. Zij konden dus in de noodopvang niét terecht. (En slapen nog steeds, samen met de Griekse daklozen, op straat). 

Zoals ik in het begin van mijn schrijven al vermeldde, traditioneel gezien werd sociale hulp voornamelijk georganiseerd door de overheid (en de orthodoxe kerk). Wat gebeurt er dan als diezelfde overheid haar verbintenis niet nakomt? Of in dit geval: als de overheid niet inzet op (nood)hulp aan vluchtelingen? De praktijk leert dat er alleszins bijna geen Griekse vzw’s (er zijn wel Amerikaanse, Spaanse, Nederlandse, etc. vzw’s aanwezig in Athene) bestaan om op zijn minst op te kunnen terugvallen tijdens crisisperiodes (zoals deze).

Uiteraard zou vooral de Griekse overheid initiatief moeten nemen om elke asielaanvraag te beoordelen. De Dublin-wet (Europese wet) zegt namelijk het volgende: “Vluchtelingen die op zoek zijn naar internationale bescherming omdat ze in eigen land vervolgd worden, of omdat ze gevaar lopen door de oorlogssituatie, kunnen in de EU “asiel” aanvragen. De bevoegde autoriteiten beoordelen de asielaanvraag. Er bestaat een Europese wet die bepaalt welk land de asielaanvraag moet beoordelen. Basisregel van die wet is dat het land waar iemand illegaal de EU is binnengekomen, de asielaanvraag moet beoordelen. (…) Tot zover de theorie: in praktijk gebeuren de meeste asielaanvragen niet in Italië of Griekenland, wel in Duitsland en Zweden. Italië en Griekenland slagen er niet in (of willen gewoon niet) om iedereen die daar aankomt te registreren en er vingerafdrukken van te nemen. Veel vluchtelingen weten ook dat ze, als ze niet in Italië of Griekenland of Hongarije willen blijven, ze best geen vingerafdrukken laten maken. Ze proberen zo lang mogelijk clandestien door Europa te reizen, tot wanneer ze in het land zijn waar ze een asielaanvraag willen doen.” (Rob Heirbaut, De Redactie) Daarnaast zegt het Schengenverdrag: “In 1985 schafte het Schengenverdrag de binnengrenzen van de EU af tussen de landen die dit verdrag ondertekenen. Deze landen vormen de Schengenzone. Mensen kunnen tussen deze landen vrij reizen, zonder reisdocumenten.” 

Het wordt dus minstens duidelijk dat Griekenland ondertussen met minstens twee grote problemen kampt. 

Ten eerste (zie onder andere Home I, Home II, Home III) kan het land niet voorzien in het bewaken van de welvaart (en het daaraan gekoppelde welzijn) van haar bevolking (de zelfmoordcijfers stegen met minstens 35%, bijna 30% van de actieve bevolking is werkloos (vermoedelijk ligt dit percentage lager op de eilanden en dus hoger in bijvoorbeeld Athene), het aantal nieuwe armen is substantieel gestegen en er wordt binnenkort nog meer gesnoeid in de pensioenen). 

Ten tweede weet het geen raad met de vluchtelingen die arriveren in Griekenland, zijnde: 1) diegene die niet in aanmerking komen om a priori asiel te krijgen (ergens anders) in Europa (met andere woorden: de mensen die niet uit Syrië of andere oorlogsgebieden komen of vervolgd worden) en die dus in Griekenland stranden. Omdat er tot voor kort niet voorzien werd in opvangcentra voor ‘illegale’ personen, heeft de overheid er ook geen zicht op welk van de percentage van de mensen die oversteek maken naar Griekenland nadien in haar land in de illegaliteit belandt. 2) Daarnaast weet ze ook geen weg met mensen die met duizenden in Griekenland aankomen die eventueel wel asiel zouden kunnen krijgen in Europa (uit Syrië, etc), maar soms wel tijdelijke opvang nodig hebben (bijvoorbeeld omdat ze nog niet beschikken over een busticket richting Macedonië). 

Ellinikon

Na de belofte van de burgemeester (aan de Atheense bevolking) om een bepaald plein (Victoriaplein) in de stad te ‘ontruimen’ (lees: er honderden gestrande vluchtelingen weg te halen), kreeg ze in ruil van de federale overheid de kans om oude, ondertussen al tien jaar niet meer gebruikte, Olympische stadions in te richten als tijdelijke verblijfplaatsen. Het betreft onder andere een hockeystadion, destijds gebouwd op het terrein van de vroegere luchthaven Ellinikon om wedstrijden in te richten tijdens de Olympische Spelen van 2004. 

– Voor de duidelijkheid: Griekenland is hier eigenlijk wel een beetje ‘de pineut’, omdat zij de toegangspoort tot Europa is en ze daarenboven al verkeert in een economische crisis. Daarenboven nog de bijkomende vraag welke rol Turkije hier speelt, die zware criminele mensenhandelaars toelaat om duizenden mensen de gevaarlijke oversteek over zee te laten maken. – 

Alleszins, het terrein van de oude luchthaven Ellinikon wordt ondertussen gebruikt om in het hockeystadion in opvang te voorzien en daarnaast wordt een ander stadion, het indoor basketbalveld, gebruikt als opslagplaats voor gedoneerde goederen die de vluchtelingen ten goede moeten komen. Hierover een kritische noot: ondertussen heb ik mijn punt al gemaakt dat Griekenland geen traditie van georganiseerde vrijwilligheid kent. De organisatie van het sorteren en verdelen van gedoneerde goederen verloopt hierdoor soms stroef, aangezien er eigenlijk niemand de leiding heeft over het project (en dan te weten dat er gemiddeld twee à drie keer per week containers vol hulpgoederen toekomen!…). Verschillende vrijwilligers komen hier inderdaad een handje toesteken (van buitenlandse organisaties) en ook het Griekse Leger des Heils is aanwezig (zij het na hun uren, voor twee à drie dagen per week), maar aangezien er geen overkoepelend management is, lijkt het (soms) alsof de hulpverleners water naar de zee dragen.

Goederen dienen gesorteerd te worden (kledij: man, vrouw, kind, liefst nog meer in detail: sjaals, mutsen, truien, etc; voedsel: deegwaren, rijst, conserven, liefst op houdbaarheidsdatum; hygiëne: man, vrouw, kind, liefst nog meer in detail: pampers, maandverband, etc.; ontspanning: speelgoed voor kinderen; en nog meer categorieën). Wat er in werkelijkheid gebeurt: de container met goederen komt toe, de dozen worden in de inkomhall van het vroegere basketbalstadion gestationeerd en het sorteren begint (soms worden dozen uitgeladen, andere niet). Er is geen algemene sorteerregel, en er zijn ook niet elke dag dezelfde vrijwilligers (die weten wat de dag voordien gebeurde en of er afspraken gemaakt werden). Met andere woorden: bepaalde ‘hopen’ worden gesorteerd en gehergesorteerd. Sommige organisaties proberen orde in de chaos te scheppen, maar dat is een onbegonnen taak wanneer diezelfde organisaties de volgende keer niet aanwezig zijn. Het is de taak van de Griekse overheid om orde in de chaos te scheppen (desnoods vragen ze niet enkel geld aan Europa, maar vragen ze gewoon mensen te leen met de gepaste know how :-p)

Om een blik achter de schermen te werpen: (zie foto’s)

Het kan niet anders dan dat bepaalde dozen met voedsel onaanraakbaar zijn geworden omwille van te diep verstopt (en de houdbaarheidsdatum daarvan zal overschrijden), hetzelfde wat betreft medicijnen. En welke kledij precies allemaal voorhanden is: dat weet niemand nog…

take down
the paywall
steun ons nu!