Ahmad Rasem El-Nafis, een sjiitische geleerde en universiteitsprofessor die in de Noord-Egyptische stad Mansoura leeft, werd de afgelopen dertig jaar drie keer gearresteerd. Hij mocht niet meer reizen en werd constant lastiggevallen door de staatsveiligheid.

“Onder Moebarak moest je als sjiiet altijd uitkijken”, zegt El-Nafis. “Je deed er goed aan je ideeën voor jezelf te houden en geen lid te worden van een politieke partij. Maar sinds de revolutie is er een algemene verbetering, niet alleen voor de sjiieten maar voor alle Egyptenaren.”

Religieuze minderheid

Er leven ongeveer 800.000 sjiieten in een zee van naar schatting 74 miljoen soennieten in Egypte. Na de koptische christenen vormen de sjiieten de grootste religieuze minderheid in het land. Veel sjiieten verbergen hun religieuze overtuiging uit angst voor vervolging.

De 58-jarige El-Nafis is altijd voor zijn geloof uitgekomen. Hij werd soennitisch opgevoed, maar bekeerde zich 25 jaar geleden. “De islam is niet zo verdeeld als men ons wil laten geloven”, zegt hij. Het is moeilijk om sjiieten en soennieten uit elkaar te houden, en de twee doctrines hebben veel gemeen.” Beide stromingen zijn gebaseerd op de Koran en zijn het eens over de basisprincipes van de islam. De uiteenlopende opvattingen over de opvolger van de profeet Mohammed vormen het belangrijkste verschilpunt.

De theologische faculteit van de Al-Azhar Universiteit in Cairo, het meest gereputeerde kenniscentrum van de soennieten, erkent het sjiisme als een legitieme stroming binnen de islam. Maar het regime van Moebarak koesterde altijd veel wantrouwen tegenover de sjiieten in het land.

Iran

“Het regime vreesde dat de sjiieten vooral trouw zouden zijn aan Iran, het machtscentrum van de sjiieten”, zegt Ishaak Ibrahim, een onderzoeker van het Egyptisch Initiatief voor Persoonlijke Rechten. “De discriminatie van de sjiieten moet bekeken worden in de context van de relaties tussen Egypte en Iran.”

De twee regionale grootmachten liggen al lang met elkaar in de clinch. Iran verbrak zijn relaties met Egypte nadat dat land in 1979 een vredesverdrag met Israël had getekend en asiel had verleend aan de afgezette Iraans sjah. De relaties verslechteden nog toen Egypte Irak steunde in de oorlog tussen Irak en Iran van 1980 tot 1988.

Egypte en de andere door soennieten geregeerde Arabisch landen zijn ook beducht voor de groeiende invloed van Iran in de regio. Moebarak beschuldigde Teheran ervan de regimes in andere Arabische te destabiliseren via plaatselijke bondgenoten, zoals de Hezbollah in Libanon. Volgens experts is daar misschien wel iets van aan, maar hebben de algemene beschuldigingen aan het adres van de Egyptische sjiieten wel een meerderheid van mensen in een kwaad daglicht gesteld die helemaal geen banden hebben met het buitenland.

Geen gevaar

De honderden sjiieten die de Egyptische ordediensten de voorbije jaren arresteerden, werden vaak als terroristen afgeschilderd. Meestal was er nauwelijks een aanleiding voor hun aanhouding. Veel voormalige gedetineerden zeggen dat hun ondervragers weinig aandacht hadden voor de politieke activiteiten waarvan ze beschuldigd werden, maar wel voor hun religieuze activiteiten. Verslagen van de ondervragingen werden gelekt naar de Egyptische media, waarschijnlijk om de meerderheid van de Egyptenaren tegen de sjiieten op te zetten.

Volgens Abdel Moneim Abdel Maqsoud, de directeur van het Sawasyacentrum voor de Mensenrechten, is er geen gevaar dat een assertievere sjiitische beweging in Egypte tot een religieus conflict kan leiden zoals dat in Irak het geval is. “Meer dan 99 procent van de islamitische bevolking hier is soennitisch; er is geen gevaar dat de sjiieten Egypte zullen overrompelen.”

Betere relaties

De relaties tussen Egypte en Iran zijn verbeterd sinds het vertrek van Moebarak. Regeringsmedewerkers in beide landen laten uitschijnen dat een hervatting van de diplomatieke betrekkingen mogelijk is. De nieuwe Egyptische buitenlandminister Nabil El-Arabi kondigde onlangs aan dat zijn land klaar is om “een nieuwe bladzijde te beginnen” met Iran.

Een normalisering van de betrekkingen met Iran zou “ongetwijfeld helpen” het imago van de sjiieten in Egypte te verbeteren, zegt Abdel Maqsoud.

Ook El-Nafis zegt dat hij de verbetering van het klimaat duidelijk merkt.  “Sinds de revolutie heb ik al veel telefoontjes gekregen van bekeerde sjiieten. Dat gebeurde vroeger nooit, want onze telefoons werden afgeluisterd en als de staatsveiligheid erachter kwam dat iemand sjiitisch was, werd die steevast lastgevallen.”

Zelf is El-Nafis nu samen met nog andere sjiieten betrokken bij de vorming van een nieuwe politieke partij. Dat zou volgens hem ondenkbaar zijn geweest onder het regime van Moebarak.