De nieuwe grondwet was amper goedgekeurd in december vorig jaar, toen de Egyptische centrale bank alarm sloeg. De voorraad buitenlandse valuta had een alarmpeil bereikt, en de bank kon niet langer normaal functioneren.

Sputterende economie

Sinds het begin van de opstand in januari 2011 heeft de bank 60 procent van de reserves in Amerikaanse dollar uitgegeven aan de afbetaling van schulden en de verdediging van de waarde van de munt. Het moet nu nieuwe maatregelen nemen om de resterende voorraad te beschermen.

Zo worden dollars aan lokale banken verkocht via een veilingsysteem, worden hun reserves beperkt en is er een opnameplafond voor bedrijven en individuen.

Sinds de aankondiging is de waarde van het Egyptische pond opnieuw met 3 procent gedaald. Met 6,43 pond per Amerikaanse dollar staat die nu op een dieptepunt, en dat zendt schokgolven door de economie.

“Druk op het pond is normaal”, zegt Hazem el-Beblawi, voormalig Egyptisch minister van Financiën. “Maar op dit moment is er vrees en bezorgdheid, waardoor het probleem complexer wordt. Het heersende pessimisme kan het pond nog meer doen verliezen.”

Oorzaak en gevolg

De economische problemen zijn niet zozeer een gevolg van de revolutie, als wel een van de grote oorzaken ervan.

Uit het laatste economische plan van de regering blijkt dat in het voorbije begrotingsjaar 80 procent van de Egyptische uitgaven naar vaste posten gingen, zoals interesten op leningen (22 procent), ambtenarensalarissen (26 procent) en voedsel- en brandstofsubsidies (32 procent). De overige 20 procent is onvoldoende om tegemoet te komen aan de nood van het land aan nieuwe programma’s en investeringen. Vorig jaar ging amper 7 procent van het budget naar investeringsprojecten. De begroting tekende een tekort op van 167,7 miljard Egyptische pond (20 miljard euro).

De huidige Egyptische regering onder leiding van premier Hisham Kandeel wilde het tekort dit jaar terugdringen met 15 miljard pond (1,75 miljard euro), een economische groei van 3,5 procent optekenen en tegelijk de openbare uitgaven opkrikken. Om dat te kunnen doen, wilde de regering de subsidies op brandstof verminderen en de taksen verhogen op onder meer de olie-export en het Suezkanaal.

Tot slot wilde ze dubbel zoveel buitenlandse investeringen aantrekken, de export verhogen, 700.000 nieuwe banen creëren en 12,5 miljoen toeristen aantrekken.

Maar tot nog toe verliep niet alles volgens plan. De politieke spanningen deden het toeristische seizoen mislukken, en in december trok president Morsi een aantal belastingverhogingen in uit angst voor de reactie van de bevolking net voor het grondwettelijk referendum.

Lening

Daardoor is het ook langer wachten op een broodnodige lening van 3,6 miljard dollar van het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Net voor de jaarwisseling waarschuwde Ashraf el-Arabi, de Egyptische minister van Planning, dat het begrotingstekort dreigt te groeien tot 24 miljard euro als er geen strikt economisch beleid komt.

De economische groei is sterk vertraagd sinds het begin van de revolutie: amper 1,8 procent tussen juni 2010 en dezelfde periode in 2011, vergeleken met 5,1 procent in het begrotingsjaar ervoor. De uitgaven voor lonen en overheidsprogramma’s zijn tegelijk gestegen en buitenlandse investeerders trokken weg. Sommige analisten voeren aan dat de Egyptische regeringen sinds het begin van de revolutie niet snel genoeg hebben ingegrepen om de noodzakelijke hervormingen door te voeren.

Dat is ook de mening van de How-stichting, een onafhankelijke denktank in Caïro. Als de regering sneller had ingegrepen, stelt de studie, zouden de Egyptische reserves aan buitenlandse valuta nu niet in zo’n slechte staat zijn, en zou de ontwaarding van de munt meer geleidelijk verlopen zijn. Volgens de studie zijn besluiten van Morsi nefast voor de economie, zoals zijn berucht besluit van 22 november om zich boven de rechterlijke macht te plaatsen.

De regering durft geen ernstige stappen ondernemen omdat ze vreest voor de politieke gevolgen. “Iedereen is ervan overtuigd dat we een economisch probleem hebben, en dat de oplossing bij de politiek ligt”, zegt el-Beblawi. “Het vraagt opoffering en consensus. Maar de mensen zijn verdeeld.”

Moslimbroederschap

Politici van de heersende Partij voor Vrijheid en Gerechtigheid, de politieke arm van de Moslimbroederschap, maken zich sterk dat de situatie zal verbeteren als de politieke situatie zich stabiliseert. Abdullah Shehatah, hoofd van de economische commissie van de partij, blijft naar eigen zeggen hopen op een groei van 3,5 procent.

Als de situatie zich stabiliseert, zegt hij, en er een akkoord komt met het IMF, dan zal de economie zich automatisch herstellen. Ook zijn partijgenoot Mohamed el-Feky, hoofd van de commissie Financiën in het Egyptische Hogerhuis, ziet vooral in de spanningen de oorzaak van de economische problemen. “Ik verwacht dat de lening van het IMF deze maand groen licht krijgt. De situatie is stabieler nu het referendum achter de rug is.”