De aanvallen op de heiligdommen begonnen afgelopen maand in Alexandrië, een bastion van zowel soefi’s als salafisten. Ten minste zestien schrijnen in historische moskeeën zijn vernield, inclusief de beroemde moskee van Abu Al-Abbas Al-Mursi met daarin het graf van een dertiende-eeuwse sjeik.

De soefistroming is een esoterische tak van de islam. Hun schrijnen ter ere van heilige moslims spelen al eeuwen een belangrijke rol in het volksgeloof. Soefi’s gaan erheen om hen te eren en om raad te vragen. Sommige graven zijn ook voor de sjiïtische minderheid belangrijk.

De salafisten, een ultraconservatieve stroming, zien dit volksgeloof echter als gevaarlijke ketterij omdat de Koran en de soenna het contact met de doden verbieden. Ze zijn ook tegen de heiligdommen die zich in moskeeën bevinden. “Heiligen aanbidden is ‘shirk’ (polytheïsme) en verboden in de islam”, zegt Mohamed Hussein, lid van een salafistische groep. “Wie het toch doet, is geen ware moslim.”

Brand

In het disctrict Qalioubia, ten noorden van Cairo, werd door omstanders een man overmeesterd die volgens hen een salafist was die het houten frame van de schrijn van Sidi Izz El-Din in brand had gestoken. Een paar dagen eerder was een bende bebaarde jongemannen met koevoeten en voorhamers naar het heiligdom van Sidi Abdel Rahman getogen, maar zij waren tegengehouden door mensen uit de stad.

“De getuigenissen suggereren dat het om salafisten ging, maar we kunnen niet uitsluiten dat het contrarevolutionaire krachten zijn die de onlusten tussen de groepen willen aanwakkeren”, zegt een veiligheidsbron.

Het repressieve regime van Moebarak heeft de ideologische verschillen altijd verborgen gehouden. De 72 miljoen moslims in Egypte variëren in hun opvattingen over de geschriften, met de liberale, esoterische soefi’s aan de ene kant en de salafisten aan de andere kant. Volgens de internationale Soefiraad zijn 14 miljoen Egyptenaren lid van een van de 74 soefi-ordes in het land, terwijl vele anderen soefi-elementen hebben overgenomen.

Bij de salafisten horen naar schatting maar een paar honderdduizend mensen, maar de val van Moebarak heeft hen nieuwe inspiratie gegeven. Zij zouden ook het huis van een “vrouw van lichte zeden” in brand hebben gestoken en een christelijke huisbaas hebben aangevallen die een bordeel zou hebben.

Sektarisch geweld

Spanningen tussen salafisten en soefi’s zijn er al eeuwen, maar de relaties zijn de afgelopen 25 jaar verslechterd. Verzoening komt niet goed op gang en één soefileider heeft al gewaarschuwd voor een burgeroorlog als de verwoestingen doorgaan. Het potentieel voor sektarisch geweld is enorm, gezien het aantal heiligdommen op het Egyptische platteland, zegt Ibrahim Abdel Hafez, soefi-expert. “In elk dorp heb je minimaal één heiligdom voor een lokale heilige.”

Volgens sjeik Yasser Burhami, een prominente salafist in Alexandrië, zouden zijn aanhangers nooit zelf de heiligdommen verwoesten, maar altijd proberen om de bevolking bij te brengen hoe ernstig het bijgeloof is. Als dat gebeurd is, vragen ze de regering de schrijnen te verwijderen.

“Ik zou dat wel willen geloven”, zegt Mohamed Ahmed, de verzorger van het graf van Sayyida Ruqqaya in Caïro. “Maar we hebben al vaak genoeg gezien dat ze voor geweld kiezen als hun prediking geen zin heeft.”