Het vertrek van Erik De Bruyn uit de sp.a en de oprichting van Rood! hebben binnen progressieve middens heel wat discussies uitgelokt, ook binnen sp.a. en sp.a Rood.  Je kan natuurlijk bezwaarlijk tegen de doelstelling van Rood! zijn om de linkse krachten in Vlaanderen te verenigen  en om tegen 2014 een grote linkse partij op de kaart te zetten. Het is een moedig initiatief dat enthousiasme, maar vooral scepticisme uitlokt. Deze bijdrage is echter niet toegespitst op de slaagkansen van het project, dat tot nog toe erg onduidelijk en tegensprekelijk is.
Mijn aanvankelijke reactie op het ontslag van Erik De Bruyn uit de sp.a was er een van teleurstelling omdat ik, als inactief partijlid met sympathie voor sp.a Rood, zijn vertrek een verlies voor de partij vind. Erik is een eerlijk, moedig en integer politicus die de vinger vaak op de zere wonde legt. Hij is ook een basismilitant die politiek bedrijft vanuit een oprechte socialistische overtuiging. Er wordt wel eens vergeten dat hij geen enkel politiek mandaat bekleedt en elke dag moet gaan werken om zijn brood te verdienen (ik val na een zware dagtaak als een blok in slaap). Als Erik verkozen wil worden, dan is dat niet “om zijn zakken te vullen”, maar om zich volledig te kunnen wijden aan zijn strijd voor het socialisme, hoe ouderwets dat ook moge klinken bij de publieke opinie.
Erik is de auteur van Rooddruk, een boek dat een verontwaardiging uitstraalt die ontbreekt in het discours van veel socialistische mandatarissen. Het is geen klaagzang over de geldstromen van de rijkste regio naar de armste in een van de meest welvarende landen ter wereld, maar een bittere aanklacht tegen de echte onrechtvaardigheden in de maatschappij, waaronder armoede, uitbuiting en de geldstromen van arm naar rijk. Die ‘spirit’ heeft de socialistische beweging grootgemaakt, het verlies ervan is, naast de zwakte van het programma en het gebrek aan duidelijke profilering, een van de redenen waarom de sp.a haar traditioneel kiezerspubliek verliest en andere bevolkingslagen te weinig aanspreekt (maar dat is een ander verhaal).
Dat Erik De Bruyn in zijn vaak eenzame strijd soms fulmineert tegen partijgenoten die in veel comfortabeler omstandigheden aan politiek doen en meer bekommerd lijken om hun eigen politieke carrière dan om het lot van de mensen die ze vertegenwoordigen, is een zeer menselijke reactie die getuigt van dezelfde verontwaardiging.
Het lijkt me dan ook hypocriet van sommigen in de partij die zeggen dat ze het vertrek van Erik De Bruyn “betreuren”. Een zucht van opluchting lijkt me waarschijnlijker. De man beschimpen en verwijten verdeeldheid te zaaien, helpt evenmin. De politiek van de sp.a als machtspartij die ‘het ergste wil voorkomen’ en de teleurstelling die daaruit voortvloeit, hebben een veel diepere verdeeldheid binnen de arbeidersbeweging veroorzaakt: een groot deel van het traditionele kiezerspubliek is overgelopen naar rechtse populisten. Dat is allicht wat nog het meeste knaagt bij Erik De Bruyn. Hij wil deze misnoegdheid terug in het linkse kamp brengen waar ze hoort, en denkt dat dit onmogelijk is via een partij die teveel verbrand zou zijn door de macht. 
Het is nu uitkijken wat de sp.a zal doen om het electorale tij te doen keren. Nu Caroline Gennez zich niet opnieuw kandidaat stelt voor het voorzitterschap, is de kans groot dat er een open race komt met verschillende kandidaten. Het feit dat de partij een duidelijke profilering mist en iedereen maar zegt wat in zijn hoofd opkomt, een kritiek die ook Hans Bonte deelt met Erik De Bruyn, is een teken van zwakte van de top, niet van sterkte. Met nieuwe voorzittersverkiezingen op komst, zal “de comateuze toestand” hoe dan ook niet lang meer duren. Het is natuurlijk niet uitgesloten dat er een (al dan niet charismatische) consensuskandidaat naar voren wordt geschoven, maar dat is niet zonder risico. Zal de partijbasis die zich vaak herkent in de kritieken van Erik De Bruyn dat zomaar aanvaarden? Wat als er iemand de stunt van Erik zou overdoen? Bovendien zou het koren op de molen zijn van degenen die beweren dat de partij niet democratisch werkt. Het is daarom helemaal niet uitgesloten dat er verschillende kandidaten de race worden ingestuurd, of dat er zich meer dan één kandidaat zal aanmelden. Maar ook dat is niet zonder risico voor de partijtop, want verschillende kandidaten zullen het interne debat waarschijnlijk nog meer aanwakkeren. Het is niet iets dat de traditionele partijbons die geen tegenstand duldt genegen is, maar ik zie moeilijk in hoe de discussie met de basis uit de weg kan worden gegaan. Wat de partijleiding ook doet, de leden en militanten die al lang geen opportuniteit meer zagen om binnen de partij aan bod te komen, zullen in de aanloop van de voorzittersverkiezingen hoogstwaarschijnlijk weer op de vergaderingen verschijnen. Maar dat is een goede zaak! Door in de partij te blijven, kunnen aanhangers van sp.a Rood een belangrijke en constructieve bijdrage leveren in de komende discussies.
Actieve participatie en een open debatcultuur wordt nooit door de top doorgevoerd, maar altijd afgedwongen door de basis. Het is in de eerste plaats de militanten die de partij zullen veranderen, niet de leiding. Zonder actieve participatie van de leden staat ook een figuur als Erik machteloos. Maar één ding is zeker: een democratische interne werking met maximale betrokkenheid van de basis is de beste garantie om de partij nieuw leven in te blazen. Het zou ook de beste respons zijn op de aanvallen van rechts die zich vol leedvermaak verkneukelt over de “crisis bij de socialisten”. Tot slot is het de enige manier om weerwerk te bieden tegen partijbonzen die denken of hopen dat met Erik ook de kritische geest en de socialistische waarden binnen de sp.a. verdwenen zijn. Voor al die redenen is de plaats van de aanhangers, militanten en mandatarissen die sp.a Rood steunen binnen, en niet buiten de partij.
Tot slot denk ik ook dat we het debat dringend moeten ‘depersonaliseren’ en ons concentreren op wat de concrete invulling van socialistische ideeën en waarden betekenen in de moderne samenleving van vandaag, niet alleen in woorden, maar ook in daden.