Al enkele dagen loop ik geagiteerd rond. Dat heeft alles te maken met het nieuws dat de Brugse bisschop een jongen uit zijn familie jarenlang heeft misbruikt. Het heeft me boos gemaakt. Daarom is dit een emotioneel geladen bijdrage. Ik ben geen christen, laat staan een katholiek. Dat maakt het moeilijk om iets over deze zaak te zeggen. Je wordt er immers meteen van verdacht de kerk ten gronde te willen richten. De waarheid is echter dat ik me al jaren inzet voor de interreligieuze dialoog, voor actief pluralisme, voor gesprek tussen de verschillende levensbeschouwingen in dit land. Dat werd me, in de kringen waarin ik pleeg te vertoeven, niet altijd in dank afgenomen. Ik ben vrijmetselaar, maar ook een vrijdenkende paganist; iemand die er van uitgaat dat de natuur goddelijk is. Jazeker, ik beschouw mezelf als een religieus mens. Daarom kan ik me iets beter inleven in de wereld van mijn christelijke, islamitische en joodse vrienden dan de gemiddelde atheïst. Voor de goede orde: Ik vind het atheïsme een saaie boel. Je leven zin geven door tegen iets te zijn, lijkt me uitermate onprettig. Aan mijn Abrahamitische vrienden zeg ik altijd dat ik hun religie maar niks vind. Als god het inderdaad allemaal voor het zeggen heeft, dan blijft er van onze vrijheid niks over. Ik las het zonet nog in de soera Al-Ahzaab 36: “Het betaamt de gelovige man of vrouw niet, wanneer Allah en Zijn Boodschapper over een zaak hebben beslist, dat er voor hen een keuze zou zijn in de zaak.” Je hebt dus gene ene fuck te zeggen. Allicht vind je in de christelijke en joodse teksten vergelijkbare ‘raadgevingen’. Maar goed, ik erken dat er een heleboel verstandige christelijke, joodse en islamitische mensen zijn die hun heilige teksten een brede interpretatie geven en die een diepe, respectabele beleving van hun godsdienst ervaren. Rond hun discours hangt er helaas dikwijls een sfeer van superioriteit, een moraliserende waas, een betweterig toontje. Uiteraard bevestigen de uitzonderingen de regel. Kritiek wordt steeds geïnterpreteerd als een ‘aanval’, als een strategie om hun kerk ten gronde te willen richten. Welnu, als er iemand is die jullie kerk ten gronde richt, goede vrienden, dan zijn het wel jullie eigen geestelijken, priesters en bisschoppen. Natuurlijk heeft de Roomse kerk geen exclusiviteit op seksueel misbruik of grensoverschrijdend gedrag bij minderjarigen én meerderjarigen. In elke machtssituatie komt het voor, ook in de kringen waarin ik vertoef. Maar nergens is de arrogante ontkenning zo groot. Ik herinner me dat ik in de jaren ’90 in Antwerpen een jongen interviewde die misbruikt was door pastoor Horvath. ‘Kom eens naar mijn postzegels kijken’ was de titel van het artikel in De Morgen, als ik me niet vergis. De kerk sprak schande. Niet van het misbruik, maar van het artikel. Jaren later, in 1999 las ik in de krant dat Horvath was doodgeslagen door die jongen. Er ging een steek door mijn hart. Ik hoopte dat de jongen nooit veroordeeld zou worden. Ik weet het wel, je mag nooit iemand doden. Nooit. Maar ik had wel begrip voor zijn lijden. Ik weet dat de kerk nooit of te nimmer enig begrip heeft getoond. De club die van het lijden de centrale doctrine van haar geloof heeft gemaakt, heeft geen belangstelling voor het lijden van mensen als dat lijden door haar priesters wordt veroorzaakt. Het is een schok als je dat beseft. Toen prins Filip en prinses Mathilde trouwden, kreeg ik telefoon van iemand die beweerde misbruikt te zijn geweest door de pastoor die op de televisie het knapenkoor stond te dirigeren. Onlangs, 11 jaar na de feiten, is de viespeuk veroordeeld. Rik Devillé, een man waarvoor ik een grote waardering heb – en waarvan ik vind dat hij de afgelopen dagen onkies door de pers werd behandeld – heeft me in de jaren ’90 verteld over iemand die misbruikt werd door een bisschop. Devillé heeft gelijk als hij zegt dat je in die periode bijna je leven riskeerde als je daar luidop over durfde te praten. Ontelbare keren heb ik over allerlei dossiers naar het aartsbisdom getelefoneerd en telkens kreeg ik hetzelfde uit het hoofd geleerde verhaaltje te horen: Er zijn geen bewijzen. Dit is weer zo’n lepe truuk van een progressieve gazet om de kerk in diskrediet te brengen. Het is dat wat me zo boos maakt. Al die jaren hadden we het bij het rechte eind, al die jaren zijn tientallen, misschien honderden minderjarigen misbruikt geweest, en al die jaren werd ons met dat arrogante, moraliserende toontje gezegd dat de boodschapper schuldig was. Als een moslim ergens een bom gooit, verwachten we dat de hele moslimgemeenschap zich daarvan distantieert. Welnu, als de pastoors met hun lange vingers – en erger – aan de knapen zitten, verwacht ik ook dat de gemeenschap van christenen zich daarvan distantieert. Ik waardeer daarom mensen als Mark van de Voorde, oud hoofdredacteur van Kerk en Leven, die een van de eerste was die openlijk de gruwel in zijn kerk veroordeelde. Het valt me de afgelopen dagen overigens op hoe kranten op hun voorpagina’s twijfelen tussen de soap uit de Wetstraat en Der Untergang van de kerk. Kranten twijfelen niet zo vaak. Politiek is in de regel hun prioriteit, omdat ze over het algemeen geleid worden door politieke journalisten. Het moet al flink stormen alvorens ze smeuïg politiek nieuws vervangen door iets anders – zeg nu zelf: het wonderkind van 800.000 stemmen dat door de Valley of Shame moet wandelen, is toch gefundenes fressen. Als de kampioenen van de polemiek op hun voorpagina’s erkennen dat het misbruik in de kerk nieuwswaardiger is dan de belangrijkste politieke crisis van de afgelopen decennia, dan is er toch iets aan de hand bij onze Roomse vrienden. Of heb ik iets gemist? Nog beangstigender is het, dat de hele politieke klasse zwijgt als vermoord. Tientallen, misschien honderden kinderen werden misbruikt en dat misbruik is – helaas, helaas – verjaard. En daarom kruipen we allemaal onder een grote steen doen we alsof dit nooit is gebeurd. De enige politica die haar nek heeft uitgestoken, is Marleen Temmerman, een vrouw die verdraaid goed weet wat de gevolgen zijn van seksueel misbruik. Een vrouw die geschokt is door de vaststelling dat er heel wat medeleven wordt getoond met de dader, maar heel wat minder met het slachtoffer. Marleen Temmerman zei het al: Vangheluwe was géén goed mens. Hij richtte zijn ogen helemaal niet op Jezus! Het bizarre is dat we er blijkbaar van uitgaan dat een instelling van daders zichzelf wel kan onderzoeken. Hoe zeer ik ook geloof in de onafhankelijkheid van iemand als professor Peter Adriaenssens, voor de daders is het niet erg geruststellend dat ze hun verhaal bij de kerk moeten doen en dat de overheid de andere kant opkijkt. Als de overheid haar burgers niet kan beschermen, wie dan wel? Vanzelfsprekend moet er een onafhankelijke commissie in het leven worden geroepen om de zaak ten gronde te onderzoeken. En omdat niemand anders het zal voorstellen, moet dat uiteraard door onze politici gebeuren. En omdat het ook maar enige impact zou hebben, moet het voorstel vanzelfsprekend komen vanuit de CD&V, zodat niemand, maar dan ook niemand, zou kunnen vermoeden dat het voorstel een andere agenda dient dan het achterhalen van de waarheid. Als er al een alarmbelprocedure in gang gezet moet worden is het toch wel deze. Dan zal blijken dat Vlamingen en Walen, Brusselaars en Duitstaligen allemaal hetzelfde willen. Misbruik wordt niet gescheiden door een taalgrens.

Jan de Zutter