Nieuws, Europa, Economie, Samenleving, Geert wilders, Allochtonen, Immigratie, Paul Scheffer -

Een nuchtere kijk op immigratie

Is de grootschalige immigratie uit de jaren '70 en '80 de schuld van een kleine linkse elite? Werd die migranten geen strobreed in de weg gelegd om hun eigen cultuur in al zijn exponenten te beleven? Is de integratie van Turkse en Marokkaanse migranten mislukt? Wordt Nederland bedreigd door massa-immigratie van moslims?

vrijdag 30 september 2011 16:30
Spread the love

En tenslotte, dreigt Europa als gevolg daarvan en door demografische ontwikkelingen een soort van “Eurabië” te worden?

Niets van dat alles volgens Leo en Jan Lucassen, beiden hoogleraar aan respectievelijk de Universiteit Leiden en de Vrije Universiteit Amsterdam. In hun boek “Winnaars en Verliezers. Een nuchtere balans van vijfhonderd jaar immigratie” dienen ze, wat zij de immigratiepessimisten noemen, van antwoord. Ze gaan op zoek naar de voor- en nadelen die immigratie de afgelopen vijfhonderd jaar heeft gehad, voor de Nederlandse samenleving en voor de migranten in kwestie. Het resultaat is inderdaad een nuchtere balans, die op basis van feiten een aantal hardnekkige ideeën doorprikt.

Leo Lucassen nam donderdag in Gent deel aan een debat dat werd georganiseerd door Hand in Hand. In de marge van het debat werd hij geïnterviewd door een reporter van DeWereldMorgen.be.

Kunnen we stellen dat immigratie over het algemeen voordelig is geweest voor Nederland doorheen de laatste vijfhonderd jaar?

Die vraag kan je niet met een volmondig ja of neen beantwoorden. Hoe je die evaluatie maakt, hangt af van of je op korte of lange termijn kijkt. Het hangt ook sterk af of je kijkt naar wat het voor de migranten zelf oplevert, of wat het voor de ontvangende samenleving oplevert. En om het nog ingewikkelder te maken, hangt het ook erg af van waar je in de ontvangende samenleving zit. Als je een werkgever bent, heb je profijt bij lage lonen of hoog opgeleide immigranten. Dat is een andere positie dan als je in een slechte wijk woont en wordt omringd door immigranten zonder werk, die je lastig vallen op straat.

Tegenwoordig wordt er in Nederland vaak over massa-immigratie gesproken maar die is volgens u niet zo massaal?

Dat is een semantische kwestie. Wat vinden we een massa? Er zijn definities in omloop die door populistische partijen (zoals de PVV van Geert Wilders) naar voor worden geschoven, en die 25.000 niet-westerse immigranten per jaar definiëren als massa-immigratie. Daar kun je al sterk over twisten, of dat massa-immigratie is of niet. In het boek hebben we die definitie gevolgd en hebben we ze proberen toetsen aan data die voorhanden zijn.

Vanaf de jaren ’80 tot het begin van de 21e eeuw werd de grens van 25.000 niet-westerse immigranten gedurende een groot aantal jaar ruim overschreden. Toen kon je volgens de definitie dus spreken van massa-immigratie. Maar vanaf 2002 gaan de cijfers sterk omlaag en heb je zelfs een deficit voor een aantal jaar, waarbij er meer mensen emigreren dan er immigreren. De afgelopen jaren nam de immigratie weer toe, maar de netto-immigratie haalt niet meer de grens van 25.000. Momenteel is er dus geen sprake van massa-immigratie, volgens de definitie die de integratiepessimisten zelf hanteren.

Wordt het maatschappelijke debat over immigratie dan in onjuiste termen gevoerd?

In ieder geval in problematische termen. De term allochtonen bijvoorbeeld, is ooit bedacht om het beleid te kunnen toetsen. Het idee was dat als we willen weten hoe het met migranten gaat, we ze ook statistisch moeten kunnen volgen. Rond 1970 schoven wetenschappers daarom de term allochtonen naar voor. Het begon als een neutrale, technocratische term, maar zoals het met veel termen gaat, die onderwerp worden van publiek en maatschappelijk debat, kreeg die op den duur een heel andere lading.

Allochtonen is al lang geen neutrale, technocratische term meer, maar een woord dat wordt gebruikt om aan te duiden wat in de ogen van velen problematische immigranten zijn. Met allochtonen worden dan vooral laagopgeleide moslims bedoeld, en niet de leden van het koningshuis, hoewel die laatsten dat technisch gesproken allemaal zijn.

Ik heb allochtoon zijn weleens vergeleken met een ongeneeslijke en besmettelijke ziekte. Eenmaal je het label krijgt opgekleefd, raak je er niet meer vanaf. De immigrant die naar Nederland komt, is een allochtoon. Heeft hij kinderen, dan zijn die ook allochtoon. En er is nu ook nog de derde generatie allochtonen waarover wordt gesproken.

Wat mij betreft is allochtonen geen zinvolle categorie meer. De voordelen van de term voor het beleid verbleken bij de nadelen ervan, namelijk het stigmatiserende effect. Het gebruik van de term leidt tot een voortdurende tweedeling tussen echte Belgen of Nederlanders en onechte.

Denkt u dat het huidige beleid in Nederland erin slaagt de voordelen van migratie te benutten en de nadelen te beperken?

Het hangt er sterk vanaf welk beleid je bekijkt. Ik denk dat we wel iets slimmer zijn geworden dan een jaar of tien geleden, toen Rita Verdonk (minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie voor de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, nvdr) de scepter zwaaide. Met name voor hoger geschoolde migranten is het gemakkelijker geworden om Nederland binnen te komen en een verblijfsvergunning te krijgen.

Waar wel een erg dom beleid is gevoerd, is bij vluchtelingen. Dat zijn meestal hoogopgeleide mensen, maar die zitten zolang in de procedure dat ze al lang gedeprimeerd zijn als ze eenmaal erkend worden. Bovendien is het nog steeds erg moeilijk om een buitenlands diploma te laten valideren.

Zelfs hoogopgeleide vluchtelingen worden als een probleem gezien. Je zou ook kunnen zeggen dat we blijkbaar heel aantrekkelijk zijn voor die mensen, en dat positief kunnen opvatten. Dat is iets wat Amerika in zekere zin doet.

Ontbreekt het idee te veel dat immigratie voordelig kan zijn voor Nederland?

Ja, dat ontbreekt veel te veel. En daardoor wordt er ook niet proactief en handig ingespeeld op wat migranten te bieden hebben. Dat komt allemaal nog vanuit de kramp dat de immigratie van de afgelopen decennia iets verschrikkelijks zou geweest zijn en we er alleen maar nadelen van hebben ondervonden. Het is een gevolg van een enorm selectieve perceptie van een deel van de immigratie, en dan nog enkel van de negatieve kanten ervan.

Hoe komt het dat die perceptie zo moeilijk kan doorbroken worden?

Deels omdat de immigratie zo slecht getimed was in de jaren ’80 en ’90, met allerlei sociale problemen als gevolg. Lang was het ook not done om je kritisch uit te laten over immigratie. Toen het opeens wel kon, sloeg de wijzer over naar de andere kant. Die hele discussie domineert nu nog steeds het debat over immigratie. Eigenlijk zijn we nog steeds de vorige oorlog aan het winnen.

En daar komt bij dat er nu een partij is in het parlement, die redelijk succesvol is in het mobiliseren van anti-immigratie gevoelens, en die nogal wat stemmen weghaalt bij de grootste partijen. Die zijn daardoor geneigd in dat discours mee te gaan.

Maar je ziet wel dat het debat in Nederland weer enigszins verandert. Laatst nog vond Bolkenstein (een VVD-politicus die zich begin jaren ’90 als een van de eersten kritisch uitliet over immigratie) dat de immigratie de goeie kant opging. Dat is als de paus in een bordeel. De wijzer komt weer een beetje terug. Paul Scheffer (een vooraanstaand lid van de PvdA en criticus van de multiculturele samenleving en de islam) is nu opeens heel optimistisch. In dat opzicht zijn de scherpste kantjes er wel wat vanaf, maar het idee blijft dat immigratie een probleem is dat zoveel mogelijk moet worden tegengegaan.

Een idee dat de laatste tien jaar sterk opgang heeft gemaakt is dat de islam tegenstrijdig is met westerse normen en waarden en dat de moslims in onze samenleving een bedreiging vormen voor het liberale karakter ervan. Onterecht volgens u?

Die extreme vormen van islam zijn er natuurlijk gewoon. Ze vertonen trouwens enorme overeenkomsten met de ideeën uit conservatief christelijke kringen, die ook tegen vrouwenrechten zijn, abortus en homoseksualiteit. In dat opzicht is er niet veel nieuws onder de zon.

De vraag is hoe dominant die stroming is, en of ze groeit. Alle onderzoeken zeggen dat die stroming niet dominant is en niet groeit. Sterker nog, onderzoeken tonen aan dat migranten generatie na generatie steeds meer westerse waarden overnemen. De facto zie je dat er een soort liberale, Europese islam aan het ontstaan is.

Ik denk dus dat die angst onterecht is. Er zijn natuurlijk genoeg mensen die dat niet vinden, maar zij zouden met argumenten moeten komen. Een van de argumenten die je vaak hoort, is dat er steeds meer moslims komen, en dat ze relatief meer kinderen krijgen dan autochtonen. Dat klopt niet. Je hoeft maar tien minuten naar de sites van het nationale statistische bureau te kijken en je ziet dat Turken en Marokkaanse allochtonen tegenwoordig niet meer kinderen krijgen dan Nederlanders.

Veel mensen willen natuurlijk helemaal niet gerust gesteld worden en weten zeker dat de apocalyps nabij is. Het enige antwoord dat ik daarop heb is: geef mij dan feiten.

————–

Winnaars en Verliezers. Een nuchtere balans van vijfhonderd jaar immigratie – Leo Lucassen en Jan Lucassen, Uitgeverij Bert Bakker, 303 bladzijden, ISBN 978 90 351 3643 4.

De tweede druk bevat een nawoord over de relatie tussen integratiepessimisme en zeer extreme uitingen van mensen die dat discours aanhangen, naar aanleiding van de aanslagen van Anders Breivik in Noorwegen.

take down
the paywall
steun ons nu!