Milieuorganisatie Greenpeace creëerde vorig jaar de ‘Gletsjerrepubliek’, een virtueel land van 23.000 vierkante kilometer gletsjers in de Chileense Andes. De republiek telt meer dan 165.000 burgers en 40 ambassades in de wereld. “De Gletsjerrepubliek is ontstaan als reactie op een behoefte, omdat de gletsjers in dit land niet beschermd worden”, zegt Matías Asún, directeur van Greenpeace Chili.

Gletsjers ontstaan als er in de winter meer sneeuw en ijs bijkomt dan er in de zomer wegsmelt en over land wegvloeit. Het meeste zoetwater in de wereld – 69 procent – bevindt zich in gletsjers en ijskappen. Deze strategische waterreserves zijn belangrijk in droge perioden, zegt Asún. “Veel gletsjers bevinden zich onder de grond. Ze geven de rivieren water dat dagelijks gebruikt wordt door mensen. En niet alleen voor dagelijkse activiteiten, maar ook voor de landbouw en de hele economie.”

Wettelijke bescherming

Chili, een mijnbouwland met als belangrijkste delfstof koper, telt 82 procent van de gletsjers van Zuid-Amerika, volgens Greenpeace. De meeste gletsjers zijn echter zichtbaar geslonken als gevolg van de klimaatverandering en grootschalige mijnbouwactiviteiten.

“Chili is in de wereld berucht om de verwoesting van gletsjers”, zegt Asún. “Die trieste situatie heeft geleid tot de Gletsjerrepubliek.” De republiek is gefundeerd op de Conventie inzake de Rechten en Plichten van de Staat, beter bekend als de Montevideo-conventie uit 1933. In het eerste artikel van de conventie staan de eisen waaraan een staat moet voldoen: een permanente bevolking, een gedefinieerd grondgebied, een regering en de capaciteit relaties aan te gaan met andere staten.

Het doel van de Gletsjerrepubliek is om te komen tot de totale wettelijke bescherming van de Chileense gletsjers. De activisten willen dat de gletsjers in de wet opgenomen worden als nationaal bezit voor publiek gebruik. Ook moeten de soorten gletsjers en hun ecosystemen beschreven worden, zodat bepaald kan worden welke activiteiten zijn toegestaan in elk ecosysteem.

Stedelijke vervuiling

De huidige wetgeving staat (mijn)bouwactiviteiten toe als de impact daarvan onderzocht is in een milieueffectrapportage en als er een vorm van compensatie tegenover staat. Het Chileense Congres heeft ingestemd met de komst van een nieuwe wet, maar het concept daarvan krijgt veel kritiek en is nog niet goedgekeurd.

De Chileense glacioloog Cedomir Marangunic, die verschillende technieken inzet om gletsjers te beschermen en creëren, denkt dat goed gereguleerde activiteiten, zoals toerisme en ontwikkelingsprojecten, mogelijk zijn in in de buurt van gletsjers. Tenzij het verbieden van alle menselijke activiteit onvermijdelijk is voor het behoud van de gletsjers. “Sommige mijnbouw” is schadelijk voor gletsjers, zegt hij, maar “de vervuiling door grote steden zoals Santiago of de rook van het verbranden van land of bossen” is eveneens schadelijk.

Droogte

De Diaguita-gemeenschap in de Huasco-vallei in het droge noorden van Atacama, waar de Pascua Lama goud- en zilvermijn van het Canadese bedrijf Barrick Gold zich bevindt, twijfelt niet aan de waarde van de gletsjers. “Gletsjers zijn al duizenden jaren onze waterreservoirs. Als het droog is, houden de gletsjers ons in leven met hun water”, zegt Sebastián Cruz, woordvoerder van de inheemse gemeenschap.

Cruz zegt dat de goudmijn – anders dan in de milieueffectrapportage werd beloofd – bijna 99 procent van de gletsjers Esperanza, Toro 1 en Toro 2 heeft verwoest. Een nieuwe wet moet volgens de Diaguita-gemeenschap garanderen dat er geen mijnbouwactiviteiten meer plaatsvinden in de gletsjers en de omliggende omgeving.

De socialistische president Michelle Bachelet beloofde vorig jaar mei in een toespraak bescherming van de gletsjers. Maar sindsdien heeft ze zich niet meer publiekelijk uitgelaten over de kwestie.