Vergrijzing onhoudbaar

We hadden het er al over in een vorig blogbericht: de selectieve lezing van de internationale rapporten voor België. Neem in het bijzonder de wijze waarop de media weer vooral bleven hangen bij het afgezaagde gebedsmolentje van de Organisatie voor Economische Samenwerking  en Ontwikkeling (OESO) over ons indexsysteem.En vergelijk dat met de desinteresse voor de waarschuwing naar  België voor het financiële luik van de staatshervorming. De federale overheid, stelt de OESO, kent de zwakste aangroei van haar middelen, terwijl ze nochtans het grootste deel van vergrijzingskosten en rentelasten moet dragen. “Deze combinatie maakt het huidige stelsel in toenemende mate onhoudbaar, indien de federale overheid geen aanvullende middelen krijgt of wanneer niet een of andere vorm van lastenverdeling met Gewesten en Gemeenschappen komt”. Dat ligt in het verlengde van de vaststellingen van de Studiecommissie voor de Vergrijzing.  Die waarschuwt er al jaren voor dat het vooral de federale overheid is die de vergrijzingskosten moet torsen.  Vorig jaar heette het nog dat de federale overheid daarvan 98% ten laste moet  nemen.  Dit jaar wordt het zelfs iets forser gesteld: zowel op middellange als lange termijn vallen de volledige kosten van de vergrijzing ten laste van Entititeit I (dat zijn federale overheid en federale sociale zekerheid samen).

België een ander land?

En toch dreigt die uitdaging van de herfinanciering van het federale niveau  in de discussie over de staatshervorming altijd opnieuw te worden weggedrukt. Omdat almaar meer politici kennelijk alleen nog kunnen vertrekken vanuit een regionaal denkkader, waarbij financiering van het Belgische niveau alleen maar wordt voorgesteld als een verlies voor de eigen regio. De zorg van te veel partijen en politici is: hoe garanderen dat mijn regio er verrijkt, in plaats van verarmd van af komt?  En dat zie je zowel in Vlaanderen, Brussel als Wallonië, zowel aan Vlaamse, Franstalige als Duitstalige kant. 
Dat zie je het sterkst bij de politici die (vooral) regionaal actief zijn.  Die moeten binnen enkele jaren voor de kiezer verschijnen en willen dat graag doen met leuke dingen.

Niet dat de bekommernis voor de (federale) herfinanciering volledig weg is. Maar ze wordt al snel vergeten als men met de consequenties ervan voor het beleid van Gewest of Gemeenschap wordt geconfronteerd. Dan lijkt het er soms op dat België een ander land is, met andere inwoners. Dat de Belgen een ander volk zijn dan de Vlamingen, Brusselaars en Walen. Dat een langzame wurging van de federale overheid geen pijn gaat doen aan de Vlamingen, Brusselaars en Walen.  

Verpaupering
 

Met de voorstellen die ter tafel liggen, dreigt mijn regio te verpauperen, is de nieuwe slogan. Terwijl de probleemstelling precies omgekeerd is. Hoe minder middelen voor het federale, hoe minder middelen dus voor de sociale zekerheid, hoe meer zal moeten gehakt worden in de sociale bescherming en dus hoe meer verpaupering je gaat krijgen, in elke regio. Het is des te meer ontgoochelend te zien hoe partijen als SP.A, PS, CD&V en CDH, die altijd sterk pleitbezorger zijn geweest van een adequate federale sociale zekerheid, af en toe meegaan in die redenering. 

Het illustreert ook in welke logica politici en partijen meer en meer zitten opgesloten. Redenerend vanuit wat goed is voor de partij, het politieke mandaat, respectievelijk de eigen politieke carrière. Maar nog nauwelijks vanuit het belang van de burger. De Nederlandstalige, Franstalige of Duitstalige burger is geen andere burger naargelang hij door de federale, Gewest- of Gemeenschapsregering wordt bediend.  En daarom ook is het onzinnig om elke zorg voor een voldoende financiering van het federale niveau  af te schilderen als een belgicistisch-unitaristische stuiptrekking. Het gaat immers niet tussen een keuze voor de regio of voor België. Het gaat om een keuze voor diezelfde mensen maar dan wel vanuit een bepaald samenlevingsmodel, gebaseerd op solidariteit en herverdeling en zorg voor diegenen die het nodig hebben. 

Malus onder de mat

En precies om die reden maken we ons bijzonder veel zorgen over de pistes die circuleren. 

Herfinanciering van Brussel? Uiteraard. Maar moet dat geld noodzakelijk alleen van de federale overheid komen?
 

Geen enkele regio  mag verliezen? Of liever:geen enkel regionale overheid mag verliezen? Want daar gaat het om. Vind ik leuk. Maar minder leuk is wel dat er dan maar één verliezer is: de federale overheid. En dat wil zeggen: de sociale zekerheid. Omdat iedereen ook ziet dat bij de veiligheidsdepartementen nauwelijks iets te halen is. 

Bonussen en malussen voor de regio’s in functie van hun arbeidsmarktprestaties? Een beetje overroepen als responsabiliseringmaatregel. Maar anderzijds ook niet onverdedigbaar.  Maar telkens opnieuw zie je hoe dan vooral de bonus de bovenhand krijgt en de malus onder de mat wordt geveegd.  Het is al een vooruitgang dat in de formateursnota sprake is van de beide.  Alleen,  de bonus is precies uitgewerkt, de malus niet.   Regeringen willen wel met de eer gaan lopen als het goed gaat. Maar als het slecht gaat, dan hebben de andere overheden of  de internationale conjunctuur het gedaan.
 

De staatshervorming moet er komen. Al is het maar om uit de huidige impasse te komen. En die staatshervorming zal niet enkel over de herverkaveling van de bevoegdheden moeten gaan, maar ook , nog belangrijker, over de herverdeling van de middelen. En dan met name in de richting van de federale overheid. Ik zeg dit naar aanleiding van 21 juli niet uit liefde voor het “Belgique de papa.”  Wel omdat we met het ACV houden van en houden aan de sociale zekerheid.

Luc Cortebeeck