Behzad (28), een Iraanse Koerd en politiek vluchteling is samen met Kamran (33), vader van vier kinderen waarvan de oudste 11 en de jongste 2 jaar is, en Kamrans zus en broer sinds dinsdag 14 augustus voor onbepaalde duur in hongerstaking gegaan.

Sommige van deze hongerstakers leven zes tot tien jaar, zonder enige burgerrechten, onder ‘bescherming’ van het UNHCR in Turkije. Ze zijn door UNHCR wél als politiek vluchteling erkend, maar wachten al jaren op de dag waarop ze naar een veilig land kunnen gaan.

Turkije en de Conventie van Genève

Bij de opstelling van de Universele verklaring van de Rechten van de Mens, eind jaren veertig, werd onder meer het asielrecht als mensenrecht geformuleerd. Op grond van artikel 14 van deze verklaring heeft elke persoon het recht in andere landen asiel te zoeken en bescherming tegen vervolging te genieten.

Kort erna, in 1951, regelde de Conventie van Genève de rechten en plichten bij asielaanvragen. Van alle lidstaten bleef alleen Turkije een omstreden geografische beperking hanteren. Deze houdt in dat enkel Europese asielzoekers, afkomstig van landen die tot de Raad van Europa behoren (Bulgarije, Bosnië-Herzegovina, Tsjetsjenië (Rusland) en Kosovo) in theorie als vluchteling in Turkije kunnen worden erkend. Niet-Europese asielzoekers niet.

De niet-Europese asielzoekers moeten zich richten tot het UNHCR-kantoor in Turkije dat zich eerst uitspreekt over het feit of een asielzoeker al dan niet als vluchteling kan worden erkend. In tweede instantie bemiddelt UNHCR bij gastlanden om de erkende vluchteling naar een veilig derde land te sturen.

Maar volgens woordvoerder Thomas Faustini van het UNHCR-kantoor in Van (een Koerdische stad in het oosten van Turkije) kan het UNHCR de ‘veilige’ landen niet verplichten om de erkende vluchtelingen op te nemen.

Dit betekent In praktijk dat talrijke politieke vluchtelingen voor onbepaalde duur zonder burgerrechten in Turkije verblijven tot een derde land bereid is om ze op te nemen.

Vluchtelingenrecht: afschaffen!

Behzad, een van de hongerstakers, is sinds 2003 in Turkije en in 2005 is hij door het UNHCR erkend als politiek vluchteling. Deze jongeman heeft de mooiste jaren van zijn leven doorgebracht in ballingschap zonder burgerrechten, zoals recht op onderwijs, werkvergunning en medische zorg.

“Het is levensgevaarlijk voor mij”, zegt hij, “om een hongerstaking te beginnen, want ik heb een maagzweer”. Vijf jaar geleden heeft hij na drie dagen hongerstaking, uit protest tegen de besluiteloosheid van UNHCR, moeten opgeven omdat zijn maag begon te bloeden.

“Maar deze keer heb ik besloten om voor de deuren van het UNHCR te sterven”, zegt hij. “Op die manier wil ik aan de wereld tonen hoe onmenselijk deze organisatie, die in principe de beginselen van het vluchtelingenrecht, zoals bepaald door de Conventie van Genève, zou moeten toepassen, ons behandelt. De psychologische mishandeling waaraan de UNHCR-medewerkers ons onderwerpen, is haast onbeschrijfbaar en vooral ongelooflijk”, aldus Behzad.

Hij vermoedt dat bij UNHCR sommige medewerkers bewust een dergelijk beleid voeren om de vluchtelingen te verplichten terug te keren naar hun land. “Maar ik kan niet terug naar Iran. Anders ging ik die ellende niet ondergaan”, aldus Behzad.

“We vragen ons alleen af waarom ze onze rechten niet respecteren en ons onbeperkt zonder enige verantwoording laten wachten in een land als Turkije dat onveilig is voor ons. Ik begin ondertussen de vraag te stellen wat het ergste kwaad is: UNHCR of de Islamitische Republiek?”

Wat is inderdaad erger: een organisatie zoals het UNHCR die zijn eigen principes niet respecteert of een repressieve hand die er wel naar handelt? Wat ben je met mensenrechten die alleen op papier blinken, maar in de praktijk geschonden worden? Waarom schaft men het vluchtelingenrecht niet af als dit toch geen betekenis meer heeft?

“Ik heb niets te verliezen”

“Ramezan, een UNHCR-medewerker, kwam ons woensdag bezoeken en zei dat we beter de hongerstaking zouden beëindigen. Volgens hem brengen we op die manier niet alleen onze gezondheid in gevaar, maar ook beschadigen we onze eigen reputatie waardoor de ‘veilige’ landen ons als vluchteling niet zullen opnemen”.

“Ik heb niets te verliezen. Delegaties uit Canada, Frankrijk en Nederland hebben geweigerd ons als erkend politiek vluchteling op te nemen. Het meest frustrerende is dat ik niet eens weet waarom”.

Kamran is samen met zijn vrouw en vier kinderen sinds 2006 in Turkije. Als erkend politiek vluchteling zouden hij en zijn gezin recht moeten hebben op werk, medische zorg en veiligheid. In de praktijk kan hij zelfs voor zijn zieke dochter van twee geen medische bijstand krijgen.

“Haar ziekte is ernstig, en kan tot kanker ontwikkelen bij gebrek aan verzorging. Ze moet een speciaal dieet volgen. Als ik zelf zou mogen werken, zou ik met mijn dagloon twee dieetbroden voor mijn dochter kunnen kopen. Ik dreig mijn dochter te verliezen en UNHCR bedreigt ons met de politie”, aldus Kamran.

UNHCR bedreigt de stakende asielzoekers

Een paar jaar geleden werd Kamran ten gevolge van een klacht van het UNHCR door de politie opgepakt. De asielzoekers die zich mondig opstellen, zich organiseren om te protesteren tegen hun onmenselijke behandeling in Turkije en de UNHCR-autoriteiten om verantwoording vragen, worden door het UNHCR en de Turkse politie bedreigd.

Wie zwijgt en wacht, wordt echter niet beloond. Er zijn gezinnen die al meer dan vijftien jaar zonder burgerrechten in een zeer mensonwaardige situatie in Turkije verblijven.

Woensdag toen de hongerstakers bekend maakten dat ze niet van plan waren hun protestactie te beëindigen vooraleer ze gehoord werden, stuurde UNHCR de Turkse veiligheidsdiensten op hen af. Deze stelden een ultimatum: indien de stakers tegen 17 augustus hun actie niet beëindigen, worden ze gearresteerd en riskeren ze zelfs naar Iran teruggestuurd te worden.

“Wie onder ‘bescherming’ van UNCHR staat en als politiek vluchteling is erkend, kan normaal gezien niet gedeporteerd worden, maar nu heeft UNHCR ons vogelvrij verklaard! Als we tot vrijdag doorgaan met onze actie liet een UNHCR-medewerker weten, dat in geval van problemen met de Turkse politie, hij geen verantwoordelijkheid zal nemen”.

Zorgwekkende toestand van mensenrechten en vluchtelingenrecht in Turkije

Sinds de provinciale verkiezingen van 2009 in Turkije heeft de regering van premier Recep Tayyip Erdo?an een ware heksenjacht geopend op de Koerdische volksvertegenwoordigers, burgemeesters en politici. Vandaag zitten in Turkse gevangenissen duizenden politieke gevangenen, en niet alleen honderden Koerdische volksvertegenwoordigers. Ook minderjarige ‘rebellen’ (zogenaamde stenenwerpers), kritische journalisten, juristen, mensenrechtenactivisten en advocaten worden gevangen gezet.

Deze politieke gevangen worden door de Turkse staat beschuldigd van allerlei activiteiten die op één of andere manier verband zouden houden met terrorisme, separatisme en/of belediging van de Turkse staat.

Bij zijn recent bezoek aan Ankara uitte Martin Schulz, voorzitter van het Europees Parlement, zijn bezorgdheid over de toestand van de mensenrechten en de rechten van minderheden in Turkije. Hij prees Turkije voor de geleverde inspanningen om een nieuwe grondwet op te stellen, maar hij waarschuwde ook dat de nieuwe grondwet volledig in overeenstemming moet zijn met het Handvest van de basisrechten van de Europese Unie.

In zijn openingstoespraak benadrukte Schulz: “Er moet een veilige en vreedzame politieke sfeer aanwezig zijn zodat men zich vrij kan uitdrukken zonder vrees om zijn vrijheid en leven te riskeren”.

Hij voegde er zelfs moedig aan toe dat het onvoldoende is om de minderheden alleen als een minderheid te herkennen zonder daar constitutionele inhoud aan te geven. Ten slotte liet hij goed verstaan dat de situatie van de gevangen genomen volksafgevaardigden onaanvaardbaar is en dat niets zoiets in een democratische rechtsstaat kan rechtvaardigen.

De geloofwaardigheid van de mensenrechten staat op spel

Europa tikt Turkije op de vingers omdat het land de mensenrechten aan zijn laars lapt. Terwijl de bezorgdheid van Schulz op zich positief is, is het verbijsterend hoe onze politici over het algemeen onze reputatie als Europeanen op het spel zetten door enerzijds zich als vaandeldragers van de mensenrechten voor te doen, terwijl ze anderzijds zich helemaal niets aantrekken van het lot van hen die deze mensenrechten bij ons hopen te vinden.

Hoe absurd is het niet om de asielzoekers via het UNHCR als politiek vluchteling te erkennen terwijl ze geen beroep kunnen doen op hun rechten omdat ze niet door ‘veilige’ Europese landen worden opgenomen?

Zolang onze politici blindelings elke vorm van migratie bestrijden en de realiteit van het vluchten ontkennen, maken ze zich schuldig aan het ondermijnen van de principes, de universele mensenrechten, die hun voorgangers hebben ontwikkeld. In dit geval zouden ze het misschien beter afschaffen!

“De normale toestand van de atmosfeer is de turbulentie. Hetzelfde geldt voor het bevolken van de aarde door de mens” (een citaat van Hans Magnus Enzensberger).

Baharak Bashar

Van Baharak Bashar verscheen eind november bij EPO ‘Djenghis, democratie en vrouwen. Een Iraanse van Gent naar Caïro’. Met de steun van de Koning Boudewijnstichting in het kader van de projectoproep ‘Migratiestromen en hun impact in België en Europa’, verscheen reeds eerder op deze site een zevendelige reportage over de rampzalige toestand van de vluchtelingen in Turkije.