Paniekzaaierij vorige week. De krant De Morgen publiceerde op 22 november een artikel over Cera met als titel “Cera zint op staatswaarborg”. Dat gebeurt in de nasleep van de vereffening van Arco. Met 420.000 coöperanten is Cera de grootste coöperatieve vennootschap na Arco en het heeft ongeveer een derde van de aandelen KBC in bezit. Maar juist dat aandeel KBC is de laatste weken enorm gezakt.

De Belgische coöperatieve banken lijken Arcos pad te bewandelen. Ik ben een zogenoemde coöperant bij Cera en dus begon ik het artikel in De Morgen te lezen. Maar tot mijn ontgoocheling kon ik uit het artikel niks opmaken. Waar zit hier het probleem? Zelfs de titel was fout, want Cera zint nog niet onmiddellijk op een waarborg. Ik heb die dag dan maar om de nodige informatie gebeld. Pas tegen middernacht publiceerde de website van DeMorgen een artikel dat dieper op de feite inging.

Cera virtueel failliet

Volgens De Morgen heeft “Cera 7,3 procent van de aandelen van KBC in bezit en heeft [het] tevens een participatie van 59,8 procent in KBC Ancora, dat 23 procent van KBC bezit. Trends.be meldt dat die belangen voor 2,02 miljard euro ingeschreven staan, gebaseerd op een koers van 31,44 euro per aandeel KBC en 25,36 euro per aandeel KBC Ancora.”

Maar “nu is een aandeel van KBC op de beurs 9,33 euro waard, een aandeel van KBC Ancora nog 3,5 euro. Trends.be schrijft dat de belangen van Cera in KBC en KBC Ancora dan in totaal nog 407 miljoen euro waard zijn, wat een virtuele minwaarde van zowat 1,6 miljard euro betekent. Cera heeft echter slechts voor 1,46 miljard euro eigen vermogen en is dus virtueel failliet.”

Die koersdaling is te wijten aan de onrust op financiële markten. KBC is een van de grootste nog overeind staande Belgische banken met Belgisch staatspapier. De waarborg die België aan verschillende van zijn eigen banken heeft gegeven doet echter de vraag rijzen of het land nog wel in staat is om zijn schulden af te betalen. Die vrees op een failliet doet de rente op Belgische leningen stijgen.

Rentestijging snijdt langs twee kanten

Zo’n rentestijging is een tweesnijdend zwaard. Aan de ene kant van het lemmet: de reactie van grote beleggers zoals de banken. Als de waarde van staatspapier daalt, dan wordt hen gevraagd om financiële reserves aan te leggen voor het geval het staatspapier effectief al zijn waarde verliest. Beleggers die dat niet kunnen willen van het risicovol staatspapier af, wat de relatieve waarde ervan nog verder doet zakken.

Aan de andere kant van het lemmet: de staatsschuld. Hoe hoger de rente op bijvoorbeeld Italiaanse leningen, hoe meer schulden die staat maakt of hoe moeilijker het voor die staat is om de nodige financiële middelen op de markten te vinden. Dat doet de schuld geen goed, met als gevolg dat nog meer beleggers zich van het staatspapier afkeren. Vandaar dat de politieke crisis in Italië en België zo snel mogelijk bezweerd moest worden, om de schuld aan te pakken.

De vrees dat België haar schulden niet kan afbetalen treft KBC hard. De bank klopte al in 2008 bij de regering om steun en als de aandelen die de bank vandaag bezit hun waarde verliezen, dan bestaat de vrees voor een virtueel failliet. KBC staat er financieel beter voor dan Dexia indertijd, maar als de bank het moet ontgelden dan gaat dat argument in rook op. Dat is wat zich op kleinere schaal ook bij Cera afspeelt. Niet de Belgische maar de aandelen KBC en KBC-Ancora zijn er het probleem.

Trends kwam op 22 november met het nieuws naar buiten dat Cera vandaag dus virtueel failliet is. Dat wil zeggen dat als Cera zijn aandelen in KBC die dag zou verkopen, het een verlies zou moeten slikken dat het niet heeft. Nu, Cera is niet van plan zijn aandelen te verkopen. Net zoals Arco draagt het het principe van de verankering in het vaandel. Maar als KBC werkelijk overkop gaat, dan moet Cera het verlies toch erkennen.

Een herevaluatie van de coöperatie dringt zich op

Ik stel me dan de vraag waarom zogenoemde coöperaties nog in het bankenverhaal meestappen. De financiële crisis is een crisis van triljoenen. Op het niveau van individuele banken gaat het om enkele miljarden. De coöperatieve vennootschappen Arco en Cera zijn relatief kleine instellingen die bij het minste failliet of bij een gebrek aan vertrouwen voor een groot probleem staan.

Cera participeert voor een goede dertig procent in KBC. Naar mijn mening verplicht de ontwikkeling uitbreding van KBC in België en Europa Cera om geld te lenen – dus schulden aan te gaan – opdat het zijn positie kan behouden. Hoe anders verklaren we dat de schulden groter zijn dan de zogenoemde activa? Een coöperatieve vennootschap als Cera kan niet simpelweg meer coöperanten aantrekken. Het moet schulden aangaan wil het op die miljardenmarkt een rolletje spelen.

Het is een van de redenen waarom een herevaluatie van het coöperatieve verhaal zich opdringt. Cera en Arco hebben de waarde van verankering gepromoot. De waarde van de oude coöperatie echter is niet de verankering. Coöperaties combineren namelijk het principe van zelfbestuur met die van samenwerking. Hedendaagse coöperatieve vennootschappen zijn vaak geen bolwerken van zelfbestuur en samenwerking. Integendeel.

Ook voor ACW geldt deze evaluatie, want met de vereffening van Arco kent het een aderlating en een imagoprobleem. Als het ACV vandaag zegt dat de banken voor de crisis moeten opdraaien, dan stellen ook vakbondsmilitanten zich vandaag vragen. Bovendien, om de rijken tot toegevingen te dwingen moeten we mijns inziens niet (enkel) hun fair share opeisen, maar hen doen beseffen dat ze hun feitelijke macht te verliezen hebben.

Een heuse coöperatieve – niet de eerste de beste coöperatieve vennootschap – is geen oplossing maar kan zijn nut als eye-opener bewijzen: wat we zelf doen, doen we meestal beter. Geen bureaucraten nodig. In de Verenigde Staten wordt vanuit een aantal vakbonden met dat principe geëxperimenteerd. Coöperatieve bedrijven worden opgezet om banen te creëren. Die impuls komt er enerzijds door de stijgende werkloosheid sinds de laatste jaren, maar ook door het succes van een aantal coöperatieven wereldwijd zoals Mondragon. Waarom nog wachten op Obama als we het zelf misschien beter kunnen?