De ineenstorting van de beurswaarde van de Europese banken luidt een tweede grote bankencrisis in na die van 2007-2008. Een spoedige interventie van de Staten en de Europese Centrale Bank om de banken te redden lijkt onvermijdelijk. Maar ditmaal zullen de burgers niet aanvaarden de rekening te betalen zonder dat er iets verandert aan de werking van het banksysteem. De munt is een publiek goed dat niet mag overgelaten worden aan het particuliere aandeelhouderschap. Het banksysteem dient dringend gesocialiseerd.

Attac stelt voor dat de zieltogende inrichtingen vervangen worden door coöperatieve banken van collectief belang.

Een crisis die kon voorzien worden

De crisis van 2007-2008 werd veroorzaakt door het verglijden van een onverantwoordelijke financiële wereld en een inegalitair economisch en sociaal model. De redding van de banken en vooral de recessie hebben de openbare financiën gedestabiliseerd. De huidige ‘schuldencrisis’ in Europa is niets anders dan een eerste aardbeving onder het kaartenhuisje van de Europese verdragen. Deze hadden een eenheidsmunt geschapen tussen heterogene landen zonder gemeenschappelijke begroting, zonder sociale convergentiepolitiek en zonder bescherming tegen de mondiale financiële speculatie.

De schok van 2008 heeft de eurozone door elkaar geschud en de eerst zwakke schakels (Griekenland, Ierland, Portugal) zijn het aan het begeven. Onverantwoordelijke Europese politici hebben niets zien aankomen hoewel Attac en de andersglobalistische bewegingen voor mondiale rechtvaardigheid het hadden aangekondigd sinds 1999. Ze blijven van topontmoetingen naar andere spoedvergaderingen lopen als opgejaagde ratten in een kooi, door de financiële wereld aan elektrische schokken blootgesteld, waar zij niets van snappen. Hun hopeloze pogingen om een alles vernietigende soberheidpolitiek op te leggen onder het voorwendsel de openbare schuld te verminderen kan slechts in een sociale catastrofe uitmonden en in de brutale ontmanteling van de sociaaldemocratische verzorgingsstaten.

De bank opnieuw uitvinden 

De Europese Unie stelt nu voor een Tobintaks of een Taks op Financiële Transacties in te voeren tegen 2014, wat de andersglobalistische bewegingen, vakbonden en NGO’s sinds meer dan 10 jaar vragen. Goed zo. Maar dat is vandaag te weinig! Uiteraard moeten er tegen de speculatie drastische maatregelen genomen worden, dient men de financiële architectuur te herdenken en de financiële markten te reguleren.

Maar men kan er niet meer aan voorbij de finaliteit zelf en de besturingswijze van de bankensector als een van de speerpunten van de financiële industrie volledig te herdenken. Hun rol moet er in bestaan de economie te financieren, niet kaartenhuisjes te bouwen  voor de financiële investeerders noch cashmachines voor hun aandeelhouders. De koers van de Europese banken is zo laag gevallen dat het voor de Staten haast mogelijk zal worden het essentiële voor een prik te kopen. Die gelegenheid moet te baat genomen worden, niet om de verliezen te socialiseren, maar het banksysteem zelf.

Socialiseren, dat betekent niet nationaliseren, maar recht zetten en verkopen.  Het betekent ook niet verstaatsen en overgaan tot technocratische bestuursformules die soms erger zijn dan privé-beheer. Socialiseren dat is de banken onder de controle plaatsen van de maatschappij, opdat ze sociaal en ecologisch nuttige activiteiten zouden financieren, democratisch gekozen, werk- en inkomensverschaffend en zorgend voor sociale cohesie.

Voor coöperatieve banken van collectief belang

We stellen voor de banken te redden door ze te vervangen door coöperatieve banken van collectief belang. In die regionale, nationale of Europese banken zou de overheid (regio’s, staten of de Europese overheid) de meerderheid hebben in de Raad van Toezicht. Maar ook de werknemers van de banken en de KMO, de lokale entiteiten en de civiele samenleving, in het bijzonder de vakbonden, de gebruikers en de ecologische verenigingen zouden (via verkozen vertegenwoordigers) met een blokkeringsminderheid in dit systeem aanwezig zijn. Die banken zouden niet op de markten speculeren en zouden geen banden hebben met de belastingparadijzen. Evenwichtige machtsverhoudingen zouden zorgen voor een beheer conform de belangen van de samenleving.

Duurzame macro-economische politiek bepaald door nationaal en Europees verkozen overheden en bankcoöperaties zouden intrestvoeten kunnen vragen gemoduleerd  in functie van het sociale en ecologische nut van de projecten. Een grondig hervormde Europese Centrale Bank zou tot taak hebben het systeem te controleren en er het evenwicht van te waarborgen door voorrang te verlenen aan tewerkstelling, sociale cohesie, vrijwaring van het leefmilieu en beteugeling van inflatie. 

Europa zal wellicht de komende maanden en jaren getroffen worden door een nieuwe stijging van de werkloosheid. Daarom dient massaal openbaar en particulier geïnvesteerd in gecoördineerde innovatie- en ontwikkelingsprogramma’s op vlak van energiebesparing (in het bijzonder in bouw en transport), hernieuwbare energie, kleinschalige en biologische landbouw, openbare diensten en mantelzorg,….

Alleen de creatie van een gesocialiseerde en gedemocratiseerde banksector is van aard om de Europese economie opnieuw op het spoor te zetten van een duurzame ontwikkeling. De kapitaalbezitters en hun politieke vertegenwoordigers willen hun schulden en de crisis doen betalen door de Europese burgers, maar dezen moeten ervoor zorgen dat de democratie opnieuw het roer overneemt.

Op 15 oktober zal  Attac die eis formuleren op een actiedag waartoe opgeroepen is door de Spaanse Indignados. Dit zal onder meer gebeuren via samenkomsten en symbolische en ludieke acties voor  bankagentschappen zowat overal in Europa.

We zullen ook elk initiatief dat in België genomen wordt voor de organisatie van een coöperatieve bank van collectief belang politiek ondersteunen.

Op de alternatieve G-20 van Nice van 1 tot 3 november zullen wij het tribunaal van financiën samenroepen dat een oordeel zal vellen over de huidige banken en dat reeds een blik zal werpen op het banksysteem van morgen.

Omdat een andere wereld mogelijk is.

Eric Goeman

Eric Goeman is woordvoerder van Attac Vlaanderen.