In elke taal bestaat er een woord voor “de vreemde”, de vreemde niet als vreemdeling of “barbaros” bij de oude Grieken, “foreigner” of “alien” in het Engels, maar als de “stranger” (in het Engels), de “andere die me onbekend is”.

Recent is er een discussie ontstaan over wat sommige jonge Marokkaanse Brusselaars verstaan onder “un flamand”. Wat dan opvalt is dat het alle kanten kan opgaan. Wat men er al mee kan bedoelen? Iemand die rijk is, iemand die gedisciplineerd is, iemand die men kan pesten, iemand die men kan aftroggelen, iemand die wil slagen op school, iemand die wil werken en werk vindt, iemand naar wie men opkijkt, iemand die men haat. (Dit heeft helemaal niets met “le flamand” als taal te maken. Ook een Marokkaan kan “flamand” genoemd worden.).

Wat betekent dit? Dat het eigenlijk een poging is om in te vullen wie de “stranger”, de “onbekende ander” voor iemand is. Soms – zo niet meestal – is die “stranger” in het Engels een neutrale onbekende ander, maar in emotioneel gekleurde situaties met een inter-etnisch spanningsveld is hij in veel gevallen een (al dan niet oppositioneel) spiegelbeeld van wie men zelf denkt te zijn.

Maar zelfs een oppositioneel spiegelbeeld is zelf altijd ook nog een spiegelbeeld. Men spreekt over zichzelf, maar vergroot kenmerken uit over iemand naar wie men agressief of positief tegen opkijkt, of iemand die men zelf zou willen zijn, dan wel iemand die men haat. Gevoelens zijn immers meestal ambivalent, tweeslachtig.

Zo is het dus ook gesteld met “le flamand” te Brussel. Wil je dit vertalen? In het Engels: “the stranger”, in het Nederlands: “de onbekende vreemde”. Als ik zelf een negatief zelfbeeld heb, wordt ook die “vreemde” iets negatiefs. Hunker ik ernaar om van mijn negatief zelfbeeld af te geraken, dan kijk ik naar die ander op (zij het met de nodige afstandelijkheid, want anders word ik te kwetsbaar).

Als jonge Marokkaanse Brusselaars het over “le flamand” hebben, “essentialiseer” het dan niet. Het gaat om beeldspraak, in hoofdzaak over zichzelf, over gevoelens van agressie die of van afstnadelijkheid die men ervaart, van waar dan ook, naar aanleiding van een apart soort “ander” in een multi-etnische setting met enorme sociaal-economische breuklijnen.