De toeristische invasie op Cuba, die in 2015 begon, is onstuitbaar geworden. Toeristen ontdekken nieuwe bestemmingen op het eiland, steden en dorpen worden overrompeld. Zelfs op de Plaza de San Juan de Dios, het best bewaarde koloniale plein in de stad Camagüey, komen elke dag honderden buitenlandse bezoekers.

Camagüey, de derde belangrijkste stad van Cuba, ligt in het centrum van het Caraïbische eiland. “94 procent van onze klanten zijn buitenlandse toeristen, de helft komt uit de VS”, zegt Edel Izquierdo, die in 2012 Restaurante 1800 opende op dit plein. Hij had toen al zeventien jaar ervaring in toeristische staatsbedrijven en besloot ondernemer te worden. Zijn familie had daarvoor nog een eigendom op een van de hoeken van de Plaza de San Juan de Dios. 

Volgens experts kan het toerisme de economische motor van het land weer aan de praat te krijgen. In 2016 telde Cuba vier miljoen toeristen. Die kunnen de nodige deviezen opleveren om de huidige liquiditeitscrisis (het gebrek aan baar geld) te verzachten. In de vrijetijdssector bloeit het privé-initiatief als nooit tevoren, al ontbreken officiële statistieken over zijn werkelijke aandeel in de economie. “In Camagüey zijn er nog te weinig restaurants als het mijne”, zegt Izquierdo. De overheid slaagt er niet in om deze toeristische boom op te vangen. De privésector duikt in dat gat, maar dat volstaat niet altijd.

Aan de gele muren van Restaurante 1800 hangen foto’s van binnen- en buitenlandse beroemdheden, zoals Cubaanse singersongwriter Pablo Milanés en Italiaans zanger Zucchero. In het hoogseizoen, van december tot april, heeft Izquierdo een ploeg van twintig mensen om dagelijks 100 tot 150 te bedienen. De meeste van Izquierdo’s klanten komen via contracten die hij met de toeristische staatsbedrijven heeft. “We hebben de capaciteit om veel mensen te bedienen, we zijn goed gelegen en doen onze promotie vooral via het internet.” Zijn restaurant staat vermeld in vijf belangrijke toeristische gidsen.

“Je ziet nu toeristische clusters in de privésector, met onder andere mensen die kamers in hun woning verhuren, restaurants, bouwcoöperaties, taxichauffeurs, meubelbedrijven en landbouwbedrijven”, zegt Amerikaans econoom Richard Newfarmer, die in januari 2017 samen met collega Richard Feinberg een studie publiceerde over het potentieel van het Cubaanse toerisme.

In plaatsen als Trinidad, op 300 kilometer van de hoofdstad, “vangen de staatshotels de golf van toeristen op die niet in private huurwoningen terechtkunnen”, zegt hij. “Er is geen concurrentie tussen de private en staatssector, ze vullen elkaar aan.” Trinidad is gezegend met een uitzonderlijk goed bewaarde historische kern, een uitstekend strand en de bergen van Guamuhaya. In de eerste elf maanden van 2016 groeide het aantal buitenlandse toeristen er met 30 procent ten opzichte van dezelfde periode in 2015.

De meeste dynamiek komt van de privésector, zegt de lokale overheid. De staat beheert 200 kamers terwijl er 2600 kamers in privéwoningen zijn. Er zijn ook 92 restaurants. De private toerismesector stelt zevenduizend mensen tewerk in dit stadje. Hetzelfde beeld in het bergdorp Viñales, in het uiterste westen en in Baracoa, in het oosten van het land – om maar enkele voorbeelden te noemen.

“Cuba bevindt zich op een keerpunt, door de nieuwe toeristische markten zoals de VS”, zegt Newfarmer. Van de vier miljoen toeristen in 2016 kwam de grote meerderheid uit Noord-Amerika en Europa. Alleen Canada was al goed voor 30 procent van het totale aantal.

Nieuw zijn de toeristen uit de VS. Die waren met 284.937 in 2016, een stijging met 74 procent ten opzichte van 2015. In 2015 herstelden Havana en Washington hun diplomatieke relaties. Dat ging gepaard met een versoepeling van de reisvoorwaarden tussen beide landen.

In hun studie adviseren Newfarmer en Feinberg Cuba om onder meer de kwaliteit van de toeristische dienstverlening op te krikken, het aanbod te diversifiëren, meer buitenlandse en private investeringen mogelijk te maken, het internet te verbeteren, het fiscale beleid te herzien en het toerisme met andere sectoren te verbinden. “Privébedrijven spelen onmiskenbaar een belangrijke en dynamische rol in de toeristische industrie”, stelt de publicatie. Cuba telt nu 65.000 toeristenkamers in staatshotels en 17.000 in privéwoningen, volgens het ministerie van Toerisme. Tegen 2030 wil Cuba er 104.000 tellen.

Ongeveer een derde van de toeristische inkomsten in Cuba gaat naar de privésector, berekenden Newfarmer en Feinberg. Dat spreekt het argument van de Amerikaanse overheid tegen dat alleen de Cubaanse overheid beter zou worden van het Amerikaanse toerisme. Beide onderzoeker raden de regering, de industrie en de civiele samenleving in de VS dan ook aan om alle nog bestaande beperkingen op te heffen voor Amerikaans toerisme naar het Caraïbische en het economische en financiële embargo volledig op te heffen.

Bron: Sector privado aspira a más porción del pastel turístico en Cuba