Het End Ecocide in Europe-initiatief (EEI) is opgericht door een commissie van 11 burgers uit negen Europese landen met als doel van ecocide een misdaad te maken via een Europese richtlijn. Individuele lidstaten zouden hun wetgeving hierop moeten aanpassen.

EEI heeft daartoe een burgerinitiatief ingediend. Via een burgerinitiatief kunnen burgers, mits ze voldoende steun hebben in de EU, rechtstreeks een voorstel voorleggen aan de Europese Commissie, die zich daar over moet buigen. De Europese Commissie kan actie ondernemen naar aanleiding van het voorstel en als zij dat niet doet, moeten de redenen goed onderbouwd worden.

Ecocide is een misdaad

Valérie Cabanes, woordvoerder van End Ecocide in Europe: “We vragen de Europese Commissie wetgeving aan te nemen die ecocide, het vernietigen van of het aanbrengen van grootschalige schade aan ecosystemen, moet bestraffen en voorkomen.”

“We willen dat (rechts-)personen verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor het begaan of plannen van ecocide, in gebieden die onder de Europese wetgeving vallen. Ook zouden in Europa geregistreerde rechtspersonen of Europese inwoners aansprakelijk moeten zijn als zij buiten Europa ecocide plegen.”

Nee tegen gevaarlijke industriële activiteiten

Regeringsleiders en CEO’s zouden verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor ecocide, maar ook financiële instellingen en milieu-adviesbureaus.

Het doel is ondernemers, overheden en bankiers in staat te stellen om – ongeacht de druk van aandeelhouders of lobby’s – nee te zeggen tegen investeringen in gevaarlijke industriële activiteiten. Cabanes: “Investeringen zullen daarmee verschuiven naar duurzame projecten, wat de energietransitie versnelt.”

“Ecocide is een soort collectieve zelfmoord”

Cabanes is al 25 jaar betrokken bij mensenrechtenprojecten wereldwijd. Tijdens haar reizen werd ze geraakt door de ongelijke manier waarop de rijkdommen van de planeet verdeeld zijn en hoe biodiversiteit en inheemse volkeren verdrukt worden. Cabanes: “Er is brede wetenschappelijke overeenstemming dat de omvang van deze veranderingen niet duurzaam is en dat de aanhoudende verstoring van ecosystemen grote gevolgen zal hebben.”

“De mensheid is uit haar safe operating space gestapt. Het vernietigen van ecosystemen op grote schaal, oftewel ecocide, is een soort van collectieve zelfmoord. Er is een omslagpunt waarop we niet meer terug kunnen en daar komen we nu akelig dicht bij in de buurt.”

Cabanes pleit voor een betere verdeling van grondstoffen en een drastische verlaging van het gebruik van eindige bronnen, zoals fossiele brandstoffen.

De Schotse advocaat Polly Higgins startte in 2010 een internationale campagne om van ecocide het vijfde misdrijf tegen de vrede te maken onder de jurisdictie van het Internationaal Strafhof (ICC). Cabanes, ook advocaat, besloot in 2012 om een gelijkaardig initiatief op te zetten in Europa.

Ernst van gevolgen als maatstaaf

In de eerste week van september dit jaar gingen er in Roemenië duizenden mensen de straat op om te protesteren tegen plannen van een Canadese mijnbouwonderneming om Europa‘s grootste bovengrondse goudmijn te creëren in Roemenië. Tegenstanders van de mijn maakten bezwaar tegen het gebruik van cyanide in de steengroeven, het vernietigen van vier bergtoppen en het opheffen van dorpen in de omgeving.

Een richtlijn omtrent ecocide, omgezet in nationale wetgeving, zou Roemeense burgers de mogelijkheid geven een rechter te vragen de zaak te bekijken, onafhankelijk onderzoek af te dwingen en de huidige gevaarlijke operaties op te laten schorten.

De ecocide-richtlijn beschouwt niet de risicofactor als maatstaaf, maar de ernst van de gevolgen. Het gevaar van een technologie wordt dus niet gewogen in termen van het risico op mogelijke rampen (waarschijnlijkheid), maar in termen van de omvang van schade in het geval van een ramp. De kans op een kernramp zoals in Fukushima is minimaal, maar de gevolgen van zo’n ramp zijn enorm.

De kosten van nalatigheid

Een ander voorbeeld van ecocide in Europa is het stranden van olietanker Erika, 75 km voor de kust van Bretagne in december 1999. 400 km Franse kust raakte verontreinigd in een van Frankrijks grootste milieurampen. In 2008 werd oliebedrijf Total, eigenaar van de Erika, schuldig bevonden aan nalatigheid.

Hetzelfde gold voor Rina, het Italiaanse bedrijf dat de tanker zeewaardig had verklaard. Total kreeg een boete van 375.000 euro en werd veroordeeld tot het betalen van bijna 200 miljoen euro schadevergoeding aan de Franse staat en de lokale visindustrie.

Cabanes: “Dit vonnis lijkt eerlijk, maar in het jaar dat Total de boete moest betalen, maakte het bedrijf 12 miljard euro winst. Een boete van 200 miljoen stelt voor Total weinig voor en zal geen aanpassing van de bedrijfsvoering tot gevolg hebben.”

“Alleen een wet die het mogelijk maakt individuen ter verantwoording te roepen in plaats van rechtspersonen, zal leiden tot verandering. Als een CEO verantwoordelijk wordt gehouden voor zijn eigen beslissingen, zal die niet meer zwichten voor de druk van aandeelhouders of lobby’s, maar preventief handelen.”

Doelstelling nog niet bereikt

Op dit moment heeft het Europees burgerinitiatief om van ecocide een misdaad te maken 50.000 handtekeningen ingezameld. Dat is verre van de doelstelling van 1 miljoen. De campagne loopt nog 5 maanden.

Cabanes: “Het burgerinitiatief Right2Water wist binnen twee weken 800.000 handtekeningen te verzamelen, na 6 maanden nauwelijks aandacht te hebben gegenereerd. Het is dus mogelijk, als we voldoende media-aandacht weten te krijgen. Daar zetten we op in door op End Ecocide Day zoveel mogelijk acties te organiseren.”

“Het ondertekenen van een Europees burginitiatief is helaas niet in alle landen even gemakkelijk. In Frankrijk moeten ondertekenaars bijvoorbeeld het documentnummer van hun legitimatiemiddel doorgeven en sommige mensen doen dat liever niet. Gelukkig is dit niet het geval in België, dus we hopen dat Belgen hun stem laten horen.”