De socialistische vakbond BBTK wijst erop dat de context van de uitspraken van PS-voorzitter Paul Magnette niet mogen vergeten. Daarom frist de vakbond de zaken even op:

“In het kader van het begrotingsakkoord van oktober 2021 werd besloten dat de sociale gesprekspartners tot maart 2022 de tijd krijgen om advies uit te brengen en afspraken te maken over de mogelijkheid tot nachtwerk in de e-commerce via collectieve of individuele weg. Na die datum en afhankelijk van het resultaat van de besprekingen zal de regering hierover een standpunt innemen.”

“Dat Magnette deze uitspraken nu doet, is een strategisch bewuste keuze. De timing van zijn uitspraken is namelijk niet toevallig, net nu de regering aan de bak moet over de hervorming van de arbeidsmarkt en over de regels omtrent nachtwerk in de e-commerce; Magnette heeft bovendien met zijn uitspraken heel wat reacties uitgelokt, waardoor e-commerce in België opnieuw centraal in het debat komt te staan. Maar we mogen ons niet van vijand vergissen”, benadrukt de vakbond nog.

E-commerce: één van de gezichten van de handel in België

E-commerce leeft meer dan ooit. Het is een feit dat deze bedrijfstak nu al vele jaren ingeburgerd is in de Belgische handelssector: ze zorgt voor veel jobs. “Denk maar aan de boom van de online-verkoop tijdens de coronacrisis. Door de komst van nieuwe technologieën en ons veranderend consumptiegedrag is deze handelssector sterk geëvolueerd”, aldus BBTK.

Ook ACV Puls erkent het belang van e-commerce. “De klok terugdraaien en volledig overgaan op ‘fysiek shoppen’ is utopisch”, zegt Kristel Van Damme, verantwoordelijke groothandel ACV Puls. “Maar tegelijkertijd zullen winkels wel verder moeten inzetten op een leuke winkelervaring met een duurzaam karakter.’’

“E-commerce gaat echter niet alleen over webgiganten zoals Amazon of bol.com. Het is een verhaal op verschillende niveaus: alle spelers over één kam scheren en overal dezelfde regels willen toepassen, mist nuance.”

De BBTK benadrukt echter dat e-commerce niet alleen over webgiganten zoals Amazon of bol.com gaat. Ook kleinere winkelketens bouwen hun online-verkoop uit of kleine handelaars laten pakjes bij hun klanten leveren. “E-commerce is een verhaal op verschillende niveaus: alle spelers over één kam scheren en overal dezelfde regels willen toepassen, mist nuance”, aldus de vakbond.

Nachtwerk is al mogelijk via omkadering

Daarnaast is nachtwerk in de e-commerce nu al mogelijk. Er bestaat hierover reeds een sectorakkoord sinds 2015. Werkgevers die dat wensen kunnen nachtwerk invoeren op voorwaarde dat de vakbonden hiermee op bedrijfsniveau zélf akkoord gaan. Zelfs de instemming van één enkele vakbond volstaat sinds 2017 (dat werd toen doorgedrukt door CD&V-minister Kris Peeters). “In sommige bedrijven zijn er dan ook al overeenkomsten gesloten over nachtwerk, maar die zijn niet altijd uitgevoerd omdat men hun noodzaak ervan aanvoelde”, stelt de vakbond vast.

Comeos wijst de kost van nachtwerk aan als dé oorzaak van alle problemen die de verdere ontwikkeling van de handel in België in de weg staan. De ontwikkeling van e-commerce hangt echter niet nauw samen met nachtwerk, zoals de organisatie ons zou willen doen geloven.

Nochtans zou volgens werkgeversfederatie Comeos het nachtwerk absoluut uitgebreid moeten kunnen worden. Volgens de BBTK mogen we niet vergeten dat Comeos reeds jaren intensief lobbyt om de regels nog méér te versoepelen en wijst daarbij nachtwerk, of beter gezegd de kost van nachtwerk, aan als dé oorzaak van alle problemen voor de ontwikkeling van handel in België.

“Wat Comeos eigenlijk echt wil, is het sociaal overleg omzeilen om alsmaar flexibelere werknemers te kunnen inzetten en de kosten zoveel mogelijk te dereguleren. De ontwikkeling van e-commerce hangt echter niet nauw samen met nachtwerk, zoals de organisatie ons zou willen doen geloven”, zo constateert BBTK.

ACV-Puls verantwoordelijke Van Damme sluit zich daar bij aan en meent dat we niet zomaar het Nederlands model moeten kopiëren en zo ingaan op de natte droom van handelsfederatie Comeos: “Kijk maar naar de logistieke centra daar: grotendeels worden er arbeidsmigranten ingezet die tijdelijk voor een hoger loon worden tewerkgesteld terwijl ze dan een deel van dat loon moeten afstaan aan het interimkantoor voor hun belabberde huisvesting.’’

“Deze jobs willen we niet in België, het ruikt zelfs naar moderne slavernij. Wij zullen als vakbond inzetten op een Belgisch e-commerce model waar kwaliteitsvol werk bovenaan staat”, aldus Van Damme.

Besef van overconsumptie en overmatige flexibiliteit

“Het verheugt ons dat sommige politici als Paul Magnette opkomen tegen de ongebreidelde consumptiewedloop en vraagtekens plaatsen bij de noodzaak om de klok rond te kunnen shoppen, of zich zorgen maken over de gevolgen van nachtwerk voor de gezondheid”, vertelt BBTK.

Uit studies blijkt zelfs dat slechts weinig e-klanten ‘levering binnen de 24 uur’ als topprioriteit van hun online-aankopen beschouwen. We mogen de behoeften van klanten niet verwarren met hun grillen. De werknemers in de handel zijn er niet om de wensen en grillen van de klanten in te willigen, maar wel om aan hun behoeften te voldoen. ‘De klok rond’ is geen noodzaak … wel een gril van het moment.

Van Damme benadrukt ook dat de vakbond een duidelijke visie heeft op de praktische organisatie van last mile delivery. “Laat slechts één firma verantwoordelijk zijn voor de leveringen aan een wijk of aan een welbepaalde regio, met ook daar vaste contracten voor de werknemers. Idealiter met leveringen door cargo-fietsen in een stedelijke omgeving en elektrische voertuigen buiten de stad. Ook het inzetten op vaste afhaalpunten heeft een positieve invloed op het milieu.’’

Het échte debat is voorbestemd voor de sociale gesprekspartners

“We stellen dus vast dat de politiek begaan is met het lot van de handelssector en zijn werknemers in België. Maar het echte debat moet gevoerd worden tussen de sociale gesprekspartners”, meent de BBTK. De vakbonden vragen Comeos al jaren om te praten over de ontwikkelingen in de sector: scheppen van nieuwe jobs, veranderende arbeidsvoorwaarden, omvorming van de jobs en begeleiding van de werknemers, hun opleiding, enzovoort.

“We weten dat bepaalde jobs zullen verschuiven en dat er organisatorische uitdagingen zullen zijn. Het is nu dat we hierover moeten kunnen praten!”

“De wereld evolueert en wij moeten mee op de trein springen. We weten dat bepaalde jobs zullen verschuiven en dat er organisatorische uitdagingen zullen zijn. Het is nu dat we hierover moeten kunnen praten! Doordachte transformatieplannen opzetten en over de échte uitdagingen voor de toekomst van de sector praten.”

“Laat ons ervoor zorgen dat e-commerce geen enorme fabriek van uitgebuite werknemers meer is, maar een middel om een sector met honderdduizenden arbeidsplaatsen (logistiek en handel) kwalitatief om te vormen.”

Het debat onder de aandacht brengen is één ding, beslissingen nemen in de plaats van de betrokkenen is een andere zaak, vindt de BBTK. “Het is nu aan de gesprekspartners van de sector om de lijnen voor de toekomst uit te zetten. Alleen collectieve oplossingen waarover tussen de sociale partners werd onderhandeld, zullen de uitdaging van de transformatie van de handel kunnen aangaan. Er is niet één model van e-commerce. Er vinden heel wat experimenten plaats die op maat moeten worden aangepast.”

“Laat ons ervoor zorgen dat e-commerce geen enorme fabriek van uitgebuite werknemers meer is, maar een middel om een sector met honderdduizenden arbeidsplaatsen (logistiek en handel) kwalitatief om te vormen”, eindigt BBTK.