Hangen die werkelozen ook over hun scherm gebogen nu, vraag ik mij af. Zitten zij daar ook hún rekeningen te checken, hún schulden te beheren, hun applicaties in te vullen, hun aanvragen te doen ? Trotseren ook zij daarbij al die bel- en wachttonen? Scrollen ze zoals ik naar de betekenis van ‘codegenerator’ en hoe het monster aan de praat te krijgen?

Het is een wondere tijd.

Mijn eigen corrector ben ik, mijn bankdirecteur, mijn my-bank, my-office, mijn my-beheerder van ‘tig dossiers bij leveranciers en overheden die op mijn eigen verantwoordelijkheid rekenen.  Een belastingbrief rolde binnen op een e-box die ik ooit, voor het gemak en in volle vertrouwen in de covid tijd heb aangemaakt. Nooit heeft een ambtenaar het dossier, kohier of hoe het ding ook mag heten, aangeraakt. Het ene bestandje verbindt zich automatisch met het andere en buiten het zicht van alles en iedereen rolt op een box die ik niet weet liggen een burgerplicht naar binnen.  Straks haalt de fiscus alles direct van de rekening.  Ik zie het wel als ik in de winkel kom en niemand nog iets aan me wil verkopen.

Een wondere tijd is dit. Alles in een oogwenk snel geregeld, even snel ontregeld, on line, off record. Moeilijk bereik, nachtelijke updates die ik niet weet te deactiveren. Een wekker die niet afgaat, vanwege ‘niet-storen’, een functie die zich van de moeilijke stijlfiguur van de dubbele negatie bedient.

Vermoeid zijg ik naast het toetsenbord neer. De secretaresse van toen dus ook. Ook zij bedient haar e-boxen. De postbode moet na het hollen door een vreemde buurt thuis het huiswerk van zijn kinderen  online checken, de overschrijving voor het sportkamp regelen.  Zoveel seconden per verrichting. Dan even wachten op verbinding, dan online de verbinding beheren, overschrijven en het abonnement verlengen om verder te werken aan het werk dat overal is uitgespaard. Secretarissen uitgespaard, loketbediendes uitgespaard. Allen uitgeteld thuis naast het scherm geveld, een i-phone in de hand om een vijftal ikken in de lucht te houden, met foto’s van het avondmaal, de kinderen op kamp, een would-be online date – wie weet komen zij nog even buiten. Scannen ze daar de menukaart van de dure spijzen.

Een wondere tijd waarin alles onmiddellijk kan, maar iedereen tijd tekort heeft, laat staan geld over om tijd te kopen.

Als we praten, praten we over accounts en apps en reageren we frustraties af en vragen hoe je dit en hoe je dat en hoe je kosten kan vermijden en hackers en digitale struikrovers allerhande kunt afslaan, hoe je reclame kan overslaan, de gevaarlijke knoppen waar je gemakkelijk met je duim over glijdt. Hoe je dat moet regelen allemaal.

Wie kent de tricks om te dure contracten te vermijden?  Kan ik een online cursus volgen om te weten hoe ik het goedkoopste gas bestel ?  Elektriciteit, internet, lening, bank ? Hoe kan  ik bij het vergelijken van dat alles optimaal de constitutieve bestanddelen van de prijs in overeenstemming krijgen mijn my-verbruik, my-samenstelling van gezin, mijn my EPC waarde van mijn my huis, mijn my variabel geïndexeerde loon, mijn my spaarboek met zijn variabele kosten ?

Als ik er eens tussen uit wil, zoek ik kunst. Moderne voorstellingen gaan net over de vicieuze cirkels waarin we gevangen zitten.  Catharsis helpt.  Il fait toujours moins peur de mourir à plusieurs.

Maar om in de voorstelling te geraken, moet ik dikwijls online reserveren.  Dan moet ik me aanmelden op een platform.  Eerst moet ik een account aanmaken, me akkoord verklaren met privacyregels, QR codes scannen.  Dikwijls stopt het bij mijn onwil om met te snelle betaalmiddelen heel deze odyssee te verzilveren.  Geen Itsme for me.  Een gewone overschrijving vanuit mijn personal computer zou moeten volstaan.  Maar soms is ook dat niet meer mogelijk.  Ik blijf dus thuis. Scroll nog wat op internet.  Probeer te begrijpen waarom net dat nieuws binnen rolt en zoek verbanden met het item van ervoor en van erna.

Het is een wondere tijd. Op zoveel plaatsen zoveel handen uitgespaard, toch nergens leraars te vinden, verzorgers, agenten, cipiers. Het is een wonder dat ik niet begrijpen kan. Aan mijn secretaresse kan ik het niet meer vragen. Dus post ik even mijn verwarring op dit medium. Vijftien vrienden zullen antwoorden. Twee ervan zal ik ooit hebben ontmoet.

Ze zullen me vertellen hoe algoritmes ook aan hun touwtjes trekken.  En dat daar helaas niets meer aan te doen is, zullen ze me zeggen.

Fuck off. Kieper die boel collectief de Schelde – of je plaatselijke riool –  in, toch?

Het echte gesprek

Ik ken het standaard antwoord op deze opruiende woorden van mij al.  ‘De vooruitgang kan je niet tegen houden’. Volg een cursus (wanneer?).  Vraag het aan een tiener.  Je kent het gemak nog niet van online bankieren.  Overal en altijd aan je rekening kunnen.  ‘Ik wil niet terug naar de tijd van pen en papier. De nieuwe systemen maken alles in de toekomst nog (sic ) veel eenvoudiger’.

Die dooddoeners ken ik al.  Maar wie legt me uit waarom al die vooruitgang ons net massaal ongelukkiger maakt ?  Vijfhonderdduizend langdurig zieken, bergen pillen die dagelijks over de toonbank van de apotheek gaan.. Hoe komt het ook dat die democratisering van de administratie – iedereen kan instant aan al zijn persoonlijke dossiers – zoveel meer ongelijkheid veroorzaakt ?  Of willen we die laatste niet zien ?  Zien we dan niet hoeveel slaapzakken er op straat liggen in onze steden ? Hoeveel lege brooddozen er op de schoolbanken dicht blijven ?  Hoe lang de wachtlijsten voor alle vormen van hulp en ondersteuning zijn ?   Hoe zijn we niettegenstaande al die beloofde verbeteringen op het punt gekomen dat iemand zonder erfenis niet langer een huis kan kopen ?  Zijn de ultieme vrij making van het individu achter zijn persoonlijk schermpje en het uitdunnen van een overbodig geacht middenveld dat daarmee gepaard gaat, dan toch de ingrediënten van een feodaal systeem, waarin opklimmen niet langer kan en iedereen van bij geboorte opnieuw zijn plaats boven of onder de sociale ladder krijgt toegewezen ?

Het lijkt wel of die digitalisering een verre uitloper is van het sprookje dat een mens uiteenvalt in lichaam en geest.  Onze geest, inmiddels vertegenwoordigd door onze digitale print is vrij en alles is mogelijk.  Wie maalt dus nog om dat aardse, lichamelijke lijden ?

Wordt het niet dringend tijd om die nieuwe religie, dat onvoorwaardelijk geloof in de digitale vooruitgang, van ons af te schudden en ons lichamelijk bestaan in ere te herstellen ?  Weet je wel : het echte gesprek, de stoof kunnen aansteken als het koud wordt, eten als je honger hebt en rusten als je moe bent, samen opkomen voor elkaar, luisteren naar elkaars verhaal, naar elkaars muziek, die dingen. Elke dag lijken ze verder af.

Doen we dat niet best door de stekker te trekken uit al die dozen van plastiek en elektronica die misschien wel onze geest vrij maken – al zou ik daar ook nog wel eens een boom over willen opzetten – maar ondertussen de afstand onder de mensen zodanig vergroot dat we lichamelijk en psychosociaal wegkwijnen en zelfs de weg niet meer vinden om elkaar te helpen – geen account, een app die uitvalt, geen bereik.  Ijl in een kille wereld, als een apparaat vol met intelligente gegevens, zwevend in een dampkring om een kale planeet.  Is dat onze toekomst en hoe dicht zijn we al niet genaderd bij dat beeld?

Hans Claus is behoeder van de Novemberverklaring.

Afbeelding van Karolina Grabowska via Pixabay