Hét gespreksonderwerp in de wandelgangen van het indrukwekkende conferentiegebouw hier in Durban: krijgt het Kyoto-protocol een vervolg? Het protocol loopt op 31 januari 2012 af en het is druk speculeren hoe een Kyoto-bis er zal uitzien in 2013. We moeten eerlijk zijn, er zijn al rooskleurigere plaatjes geweest dan die in Durban, Verschillende landen hebben allemaal genoeg redenen, lees: tactische overwegingen, om niet in een bindend akkoord te stappen. Maar naast doordachte manoeuvres en politieke keuzes van deze machtige landen en landengroepen blijft een belangrijke groep ironisch genoeg in de kou staan: de grootste slachtoffers van de klimaatverandering. “De beslissingen die vandaag worden genomen hebben een direct effect op mensenlevens.”
Hou u vast: een kleine situatieschets van de discussies over een Kyoto-bis. In de Verenigde Staten maakt de interne situatie het zo goed als onmogelijk om zich juridisch aan een klimaatakkoord te binden. China wil geen stap zetten zonder de VS en sommige Kyoto-landen, zoals Japan en Rusland, zijn geen voorstander van een Kyoto-bis omdat de opkomende economische machten daarin geen verplichtingen hebben. Bovendien kregen verschillende ngo’s deze maandag een kleine beroerte toen ze hoorden dat Canada beslist had om nog voor het einde van de maand formeel uit het Kyoto-akkoord te stappen. Bovenop dit zootje komen nog eens allerlei speculaties over de lengte van een Kyoto-bis, als dat er überhaupt al komt. En om het helemaal moeilijk te maken, in welke mate koppelen we een tweede verbintenisperiode aan vooruitgang in het globaal bindend akkoord voor landen die niet onder Kyoto vallen, zoals China en de Verenigde Staten. Volgt u nog?
Vakantiebestemming
Ongeacht de verpakking zal de inhoud van het akkoord – als dat er al komt – bepalend zijn voor de toekomst van een heleboel staten. Deze groep omvat drie grote blokken: de meeste landen uit Afrika, de allerarmsten (ook de Minst Ontwikkelde Landen, MOL’s genoemd) en kleine eilandstaten die net boven de zeespiegel liggen. Zij hebben geen tijd voor tactische manoeuvres. Zij zijn immers de eerste slachtoffers van de klimaatverandering.
Niet alleen wordt het Zuiden het eerst geconfronteerd met de gevolgen van de klimaatverandering, het gaat zo ver dat zelfs hun voortbestaan op de helling komt te staan. Eén van de landen die absoluut niet zeker is van een toekomst, zijn de Malediven. In de Malediven, favoriete vakantiebestemming van menig Europeaan, staat het water letterlijk aan de lippen. Het exotisch eiland wordt stilaan opgeslokt door de zee. Dit scenario geldt ook voor de duizend andere bewoonde eilanden in de Stille Oceaan. De meesten liggen maar een meter boven de zeespiegel. De Malediven en andere kleine eilandstaten zijn duidelijk: “We hebben geen tijd voor technische, economische en legale bezwaren. We moeten nú in actie schieten.”
Exodus
Ook Bangladesh is één van de meest bedreigde regio’s in Zuid-Azië. Daar zullen miljoenen mensen ontheemd worden door overstromingen als gevolg van de stijging van de zeespiegel, hevigere regenval en smeltende gletsjers. Bij een stijging van de zeespiegel met amper één meter, zal 18 procent van het grondgebied van Bangladesh onder water komen te staan. Dit zal een enorme migratiedruk zetten op buurland India. Om de toevloed van klimaatvluchtelingen tegen te houden is India nu al bezig met de bouw van een ijzeren muur op de grens met Bangladesh. De exodus is reeds begonnen. Sinds 1970 waren niet minder dan 39 miljoen mensen gedwongen te verhuizen als gevolg van de klimaatverandering. Wetenschappers zien dit getal in de toekomst alleen maar stijgen.
In Durban dus nog heel wat open vragen. Wat wordt het vervolg van Kyoto? Worden de financieringsbeloften nagekomen en hoe kunnen we de steeds grotere kloof tussen rijk en arm overbruggen? Maar de hamvraag blijft natuurlijk wat zal gebeuren met de landen die het gevoeligst zijn aan de klimaatproblematiek als de klimaatverandering niet meer in de hand te houden is. Het antwoord op deze vraag zal, met de huidige sombere voorspellingen, waarschijnlijk sneller beantwoord worden dan gedacht. Het is onwaarschijnlijk dat we in Durban een antwoord vinden op wie wat zal doen. Maar als de situatie verder loopt zoals de laatste dagen, dan zal de opwarming gewoon doorzetten. En opnieuw zullen de ontwikkelingslanden en de armsten het eerste slachtoffer zijn. Of hoe men de ongelijkheid in stand houdt.
Mirakel
De armste en meest kwetsbare landen hopen op een mirakel. Maar in plaats van hogere ambities en bindende akkoorden, kregen ze deze week het deksel op de neus. Maar onder andere de kleine eilandstaten lieten zich niet zo gemakkelijk aan de kant schuiven en spreken harde taal. “De ideeën die vandaag op tafel liggen leiden tot de ondergang van veel van onze staten. Hoe kunnen wij akkoord gaan met een deal die onvermijdelijk tot ons einde zal leiden?”. Een vijfjarige verlenging van het Kyoto-protocol, het enige verdrag dat bindende reductiedoelstellingen voor de industrielanden bevat, is een must voor de eilandstaten. Bovendien moet een nieuw globaal bindend akkoord voor niet-Kyotolanden het levenslicht zien in 2O12. “De strategieën die er nu liggen schuift dit op de lange baan, tot minstens 2020, en dat is onaanvaardbaar. Dit kunnen we de toekomstige generatie niet aandoen. De beslissingen die vandaag worden genomen hebben een direct effect op het leven van de inwoners van onze landen.”
Wetenschappelijke bewijzen voor de steeds grotere miserie die klimaatverandering met zich meebrengt, zijn er in overvloed. Toch zorgt dit blijkbaar niet voor enige vooruitgang. Integendeel. De huidige situatie is een slag in het gezicht van diegene die het meest getroffen worden door de klimaatverandering. De kleine eilandstaten roepen moord en brand, maar niemand lijkt hen te horen. “Hier worden niet alleen de eilandstaten verraden. Dit is een verraad voor de hele mensheid.” Het zwaard van Damocles hangt de armste en meest kwetsbare landen boven het hoofd. En in dit mooie conferentiegebouw in Durban, kijkt de rest van de wereld gewoon toe.
Sarah Lamote, beleidsmedewerker klimaat 11.11.11
