Diep in de schulden werken mensen hier generatie op generatie in de 18.000 steenfabrieken in het land. Ze zwoegen voor weinig meer dan de belofte eens vrij te zijn.

Ata Muhamad (28) en zijn vrouw werken achttien uur per dag bij een steenoven aan de rand van Lahore. Ze krijgen 450 roepies (3,70 euro) voor duizend stenen, los van de vraag hoe lang ze erover doen om die taak af te ronden. Volgens schattingen van het departement van Arbeid kost het een gemiddeld gezin met vijf leden, inclusief kinderen, een hele dag om duizend stenen te maken.

Voor de stenen moet eerst modder gehaald worden, in dit geval op zo’n 2 tot 3 kilometer afstand. Daarna worden de stenen gevormd en gebakken in de oven. Bij slecht weer of ziekte verdienen de arbeiders niets en belanden ze nog verder in de schulden. Werkgevers verstrekken meestal zonder problemen leningen, want die zorgen ervoor dat werknemers niet kunnen vertrekken voordat ze afgelost hebben.

Minimumloon

De leningen of voorschotten liggen aan de basis van alle ellende, zegt Ghulam Fatima, algemeen secretaris van het Bevrijdingsfront tegen Lijfeigenschap (BLLF). De fabriekseigenaren verstrekken leningen bij huwelijken, geboorten en overlijden en binden zo de werknemers steeds sterker, zegt ze. “Dit is onwettig. Het Hooggerechtshof heeft zich daar in 1988 over uitgesproken. Een eigenaar mag een voorschot verstrekken dat overeenkomt met maximaal twee weken salaris.”

Van elke 400 roepie waar Ata recht op heeft, houdt de eigenaar van de fabriek 150 roepie (1,2 euro) in ter afbetaling van een schuld die Ata’s vader zou hebben opgebouwd. Ata zegt daar zelf niets van te weten.

Een dergelijke betaling is onwettig, zegt Fatima, want het minimumloon is door de overheid vastgesteld op 665,7 roepie, ofwel 5,40 euro per duizend stenen. Ze voegt eraan toe dat veel fabrieken niet meer dan 300 roepie betalen. “Als de regering er daadwerkelijk op toeziet dat het minimumloon wordt betaald, zijn de arbeiders in staat van hun schulden af te komen”, zegt ze.

Identiteitskaart

Mehmood Butt, algemeen secretaris van Bhatta Mazdoor, de unie van arbeiders in steenfabrieken, zegt dat aan de arbeiders een prijskaartje kleeft dat overeenkomt met hun uitstaande schulden. Door dat bedrag te betalen, kan een fabriekseigenaar een arbeider “kopen” van een collega.

Als een arbeider wegloopt uit een fabriek en opgespoord wordt, worden de kosten van de opsporingsoperatie bij zijn schulden opgeteld, zegt Butt. Ook een gebrek aan identiteitspapieren hindert de mobiliteit van arbeiders . Slechts een enkeling van deze arbeiders is in het bezit van een nationale identiteitskaart waar elke Pakistaan recht op heeft.

“Als je eenmaal zo’n kaart hebt, kun je je inschrijven voor sociale bijstand, een bankrekening openen of solliciteren”, zegt Khalid Mehmood, voorzitter van de Stichting voor Arbeidseducatie (LEF).

Mehmood zegt dat de Nationale Databaseregistratie Autoriteit (Nadra) eerder dit jaar mobiele kampen heeft opgezet in de buurt van sommige fabrieken, met de bedoeling de arbeiders van identiteitskaarten te voorzien. Fabriekseigenaren huurden echter gewapende bendes in om te voorkomen dat de arbeiders naar de mobiele centra zouden gaan.

Onderwijs

Shaukat Nizai, woordvoerder van het departement voor Arbeid van Punjab, zegt dat lijfeigenschap niet kan worden uitgeroeid zonder de arbeiders van de afgelegen fabrieken voor te lichten en op te leiden. Pas dan, zegt hij, zullen ze elders werk kunnen vinden. Zonder nieuwe vaardigheden en kennis zijn deze arbeiders en hun kinderen gedoemd levenslang uitgebuit te worden.

Vanaf 2009 werden in het district Kasur in Lahore in samenwerking met het ministerie van Arbeid tweehonderd scholen opgericht, gericht op kinderen van deze arbeiders. “Het viel niet mee om de fabriekseigenaren ervan te overtuigen dat dit ook in hun belang is”, zegt Nizai. Hij voegt eraan toe dat de overheid ook begonnen is met het verstrekken van zachte leningen aan arbeiders, om zo het traditionele systeem van voorschotten te ondermijnen.

De regering is verder in gesprek met de fabriekseigenaren over registratie van werknemers bij de sociale dienst en heeft een hulplijn en een klachtenlijn geopend. Ze hoopt hiermee arbeiders te helpen hun minimumloon en andere rechten op te eisen.