Supporters van de BDS-beweging (boycot-desinvesteer-sanctioneer) in Duitsland hebben een twee jaar lange strijd voor de rechtbank tegen een lokaal bestuur gewonnen. Dit vonnis kan een juridisch precedent worden voor BDS-activisme in het hele land.
Op 27 september heeft de burgerlijke rechtbank van de noordwestelijke Duitse stad Oldenburg1 gevonnist dat de beslissing van het gemeentebestuur om een BDS-activiteit in 2016 te verbieden onwettig was. Het vonnis stipuleert dat het gemeentebestuur “het fundamentele recht op vrijheid van samenkomst” heeft ondermijnd”, evenals het recht op vrijheid van meningsuiting en voegde er aan toe dat het gemeentebestuur “op ernstige wijze was en is tussenbeide gekomen” (tegen deze rechten).
Het vonnis is het eerste van zijn soort in Duitsland en kan ruimere politieke consequenties hebben voor BDS-activisme, zegt de advocaat die de organisatoren van de bewuste avond in de rechtbank vertegenwoordigde: “Dit vonnis kan een grote impact hebben, want het is de eerste maal dat een burgerlijke rechtbank gevonnist heeft dat het onwettig is een BDS-activiteit te verbieden.”
De zaak
In april 2016 keurde het gemeentebestuur van de stad Oldenburg een aanvraag goed voor een avond (op 18 mei) onder de titel ‘BDS – de Palestijnse mensenrechtencampagne stelt zich voor’, die zou doorgaan in het gemeentelijk cultureel centrum PFL. Op 13 mei, vijf dagen voor de geplande avond, trok het gemeentebestuur deze vergunning in, met als argument de vrees voor geweld. Organisator Christoph Glanz was niet overtuigd en diende een klacht in, wat tot een lang en uitgebreid juridisch proces leidde.
Het stadsbestuur stelde dat het een verwittiging had gekregen dat een protest verwacht werd van ongeveer 80-100 personen als de activiteit zou doorgaan en zijn schriftelijk akkoord had geschorst om de openbare orde te vrijwaren.
Volgens Glanz wordt Oldenburg gedomineerd door een deel van Duits links dat kritiek op Israël vereenzelvigt met antisemitisme en zich begon te mobiliseren: “In plaats van de organisatie te beschermen, beslisten zij (het gemeentebestuur) ons het lokaal te ontzeggen”. De echte reden voor de schorsing van de vergunning werd geleidelijk duidelijker. De rechtbank stelde vast dat de beslissing voor het intrekken van de vergunning meer te maken had met externe druk dan met een vrees voor geweld.
Het gerechtelijk onderzoek bracht een e-mail aan het licht die was verzonden door Frank Hinrichs, een ambtenaar van de deelstaat (Nedersaksen) van 17 mei aan het kantoor van de burgemeester: “Ik heb net opnieuw gesproken met de burgemeester. De argumentatie zou niet veranderd mogen worden. We trekken de kaart van veiligheidsoverwegingen. Als een rechtbank dan anders beslist, het zij zo. Wij zullen niet buigen zonder een vonnis.”
Het stadsbestuur had even een lokale school voorgesteld als alternatieve lokatie, maar trok vervolgens ook dit aanbod in. De rechtbank haalde ook een andere e-mail boven van Hinrichs op 18 mei, de dag van de geplande activiteit waarin staat: “De burgemeester wenst dat de activiteit geschorst blijft.” De rechtbank ontdekte ook dat de Deutsch-Israelische Gesellschaft het kantoor van burgemeester Jürgen Krogmann, lid van de Sociaal-Democratische Partij (SDP), had gecontacteerd en had aangedrongen de samenkomst te schorsen.
“Dit gaat over fundamentele democratische rechten die werden ondermijnd onder druk van de zionistische lobby”, volgens Glanz. Zijn advocaat was het daar mee eens: “Voor de rechtszitting ontkende het gemeentebestuur altijd dat dit een politieke beslissing was geweest. In de rechtbank veranderde ze haar stellingname en verklaarde dat BDS antisemitisch zou zijn. Wij weerlegden dit en wezen erop dat het hier over Palestijnse mensenrechten gaat. Het gemeentebestuur heeft gewoon beslist om (de samenkomst) te verbieden onder druk van buitenaf.”
Politieke respons tegen BDS in Duitsland
Politici hebben gereageerd op de groeiende steun bij basisbewegingen voor BDS in Duitsland op meerdere manieren, dikwijls met de hoop via wetgevende initiatieven de beweging te doen verdwijnen. In 2017 hebben de gemeentebesturen van Frankfurt en München om politieke redenen beslist te voorkomen dat BDS-activisten de openbare ruimte konden gebruiken
In mei 2018 verklaarde de gemeenteraad van Berlijn BDS antisemitisch, terwijl partijen over het volledige politieke spectrum in het Duitse parlement een resolutie indienden die de rechtbank oplegt te onderzoeken of BDS als criminele activiteit kan worden geklasseerd.
In juni 2018 verklaarde Uwe Becher, de vice-burgemeester van Frankfurt dat kunstenaars die BDS steunen “niet welkom” zijn in de stad en dat organisaties met BDS-activiteiten op hun programma riskeerden hun gemeentelijke subsidies te verliezen.
Het vonnis in Oldenburg is bijgevolg een belangrijke overwinning voor BDS-activisten in Duitsland, maar kan nog steeds worden aangevochten bij een hogere rechtbank. De advocaat van de zaak meent echter dat dit hoogst twijfelachtig is: “In dit geval waren de schendingen van het recht op vrije meningsuiting en het recht op vrije vereniging zo zwaarwichtig dat zij (het stadsbestuur van Oldenburg) geen schijn van kans maken.”
Vertaling van het artikel Big BDS legal win in Germany door Lode Vanoost.
Notes:
1 Oldenburg is een stad van ongeveer 167.000 inwoners in de Duitse deelstaat Nedersaksen, op 130 kilometer ten oosten van Groningen (NL) en 55 ten westen van Bremen.
