David Cameron wil een referendum over de EU, en wel ten laatste in 2017! Moet er nog zand zijn. Dat Cameron wel de laatste is met recht van spreken als het gaat over een democratisch deficit in de EU, daar zijn we het ongeveer over eens, denk ik. Overigens acht ik de kans klein dat het neoliberale duo Cameron/Osbourne de verkiezingen van 2015 overleeft, maar mochten de Tories wonder boven wonder toch een absolute meerderheid halen, dan weet de Vlaamse lerarenopleiding in elk geval in welke vijver ze moet vissen.
Maar goed, ook al heeft Cameron er ongetwijfeld zijn eigen opportunistische redenen voor, ik vind het toch uitermate positief dat hij de knuppel in het Europese hoenderhok heeft gegooid. En ik zou het eerlijk gezegd op prijs stellen mocht het verenigde gild van Vlaamse commentatoren dat ook erkennen. Voorlopig moeten we het echter stellen met een karakteristiek desinformatief stuk van Europakenner Steven Van Hecke in de Standaard vandaag, of toch in elk geval een stuk dat het echte debat over Europa vermijdt. De Derk Jan Eppinks van deze wereld, die hun eigen agenda hebben, laat ik hier even buiten beschouwing.
Weinig tijd vandaag – dus hou ik het kort. Didier Reynders verwoordde het zo gisteren: “Europa werkt met een menu. Men moet niet noodzakelijk alles opeten, maar men moet het menu aanvaarden.”
Nou moe. Ik vraag me eerlijk gezegd af wat “Chef in Nood” Stéphane Buyens van dergelijke “keuze” zou vinden. Mij lijkt het er zo onderhand op dat het menu van Europa dringend nood heeft aan niet één maar een paar honderd miljoen chefs in nood, in casu de Europese burgers. Het beleidspakket maatregelen dat de jongste jaren vanuit de Europese instellingen op de Europese burgers afgevuurd wordt, smaakt nogal bitter, zeker in de perifere landen. En dat is nog niet het ergste, het menu is blijkbaar zelfs niet te nemen of te laten, want anders dan bij een restaurant, kun je niet bij de concurrentie langs gaan voor een pittiger menu. Er is geen andere keuze, zo klinkt het tot vervelens toe.
Kijk, ik ben geen Europakenner – ik ga zoals de meesten onder ons af op wat ik in de krant lees, of hier en daar in een rapport/artikel/boek dat toevallig mijn richting komt uitgewaaid. Ik ben persoonlijk een groot voorstander van de Europese unie, omdat ik net als vele anderen vind dat veel van de uitdagingen die de globalisering stelt, slechts op een hoger (Europees hopelijk als opstapje naar wereld-) niveau efficiënt kunnen aangepakt worden (klimaatuitdaging, criminaliteit, sociale zekerheid, reguleren van financiële sector…). Echter, als een en ander inhoudt dat we als Europese burgers maar moeten slikken wat beslist wordt op Europese regeringsraden en via andere ‘economic governance’ mechanismen, hoeft het voor mij niet. De nadelen lijken me in dat geval immers groter dan de voordelen.
Dus als de leiders van de Europese Unie het menen met hun retoriek, en toenemende integratie willen koppelen aan meer democratische legimiteit, hebben ze mijns inziens eigenlijk maar één optie: die nieuwe blauwdruk van Europa, die stilaan vorm krijgt, eindelijk eens voorleggen aan de publieke opinie, via een referendum in elk land, bv. in 2015, met een simpele keuze “in or out”, jawel. Ik durf er wat op verwedden dat ze in dergelijk geval een pak meer moeite zouden doen om (1) de democratische procedures van de Europese constructie écht op te krikken (waarbij je dus de mogelijkheid zou moeten krijgen als Europese burger om elke vier, vijf jaar een oordeel te vellen over Europees sociaal-economisch beleid, en eventueel dus een koerswijziging kunt bewerkstelligen, zoals in elke normale “democratische entiteit”), en (2) maatregelen zouden voorstellen die echt wat om het lijf hebben om een socialer Europa te creëren (bv. via minimumlonen overal in de EU, gegarandeerd basisinkomen, …).
Dergelijke Europese Unie die – als de markten het willen en balorige Grieken, Portugezen of Spanjaarden niet voordien de middelvinger opsteken naar Brussel en Berlijn – tegen 2015 min of meer op punt moet staan, zal een fundamenteel ander beestje zijn dan de Europese gemeenschap van de jaren stillekens, die de founding fathers in de steigers hebben gezet. Het lijkt me dus niet meer dan logisch dat Europese leiders eens vragen wat wij met zijn allen van die nieuwe EU denken.
Als er geen referendum “stok achter de deur” is, vrees ik immers dat het met dat zogenaamde ‘voortschrijdend inzicht’ van Europese leiders – Juncker pleitte onlangs nog voor een minimumloon om de steun van Europese arbeiders niet te verliezen voor het Europese project – wel eens zou kunnen tegenvallen.
Laat Van Steven Van Hecke, Peter Bursens of Hendrik Vos daar maar eens een stukje over schrijven. De notie van een referendum over de EU, ook in België, ergens in het midden van dit decennium, zou in elk geval stilaan gemeengoed moeten worden. Bring it on.
