Alexander De Croo Covid
Foto: Screenshot vrtnws
Analyse -

Drie redenen waarom je het nieuws over corona beter niet meer volgt

De coronacrisis brengt de tekortkomingen van ons medialandschap scherper naar voren. Het nieuws zoals we dat vandaag kennen heeft het geheugen van een goudvis, doet onze wereld krimpen en maakt ons toeschouwer van een geschiedenis die we zelf maken. Daartegenover is er nood aan een ander type media waarin sociale, ecologische en democratische bewegingen nieuwe perspectieven kunnen ontwikkelen.

woensdag 9 februari 2022 12:59
Spread the love

 

Irritatie

Ik zat laatst met mijn vriendin naar Het Journaal te kijken. Alexander De Croo kwam er de laatste beslissingen van het overlegcomité uitleggen. We vinden het allebei belangrijk om goed op de hoogte te zijn en de maatregelen zo goed als mogelijk te volgen, maar plots hadden we het helemaal gehad. De minister bleef maar doorbomen over stabiliteit, dat we er samen door moeten met een heldere set maatregelen. Onze irritatie werd met de seconde groter.

Irritatie is op zich geen argument, maar ik denk dat er een rationele grond is voor deze ergernis. We zijn ondertussen bijna twee jaar ver in de pandemie. Dat wil zeggen ongeveer 300 uur aan nieuwsuitzendingen die voor zowat de helft over het virus gingen. Tel daar nog eens een duizendtal bladzijden krantenartikels bij op. Dat is een immense hoeveelheid informatie.

De coronacrisis toont de tekortkomingen aan die al langer in het mediasysteem aanwezig waren.

En toch, als ik enkel op basis van die informatie een examen zou moeten afleggen met vragen over wat aerosolen nu precies zijn, hoe zo’n virus muteert of waar het vandaan komt, zou ik ondanks die honderden uren studiewerk best wel eens gebuisd kunnen zijn.

Om een goed geïnformeerd burger te zijn, zo leerde ik op school, is het belangrijk dat je het nieuws volgt. Dat klinkt logisch, maar tegelijkertijd voel je intuïtief al aan dat er ergens iets schort aan die redenering. Steeds meer – vooral jonge – mensen haken af. De coronacrisis toont de tekortkomingen aan die al langer in het mediasysteem aanwezig waren.

1. Nieuws heeft het geheugen van een goudvis

De meest onmiddellijke tekortkoming van het nieuws ligt al besloten in het woord zelf. Het nieuws focust per definitie op wat actueel, wat nieuw is. “Nieuws”, zegt de Zwitserse schrijver Rolf Dobelli, “is voor de geest wat suiker is voor het lichaam.”

Dat is maar een metafoor, maar wel een bijzonder pertinente. Nieuws is goedkoop, snel behapbaar en geeft je op korte termijn het gevoel dat je geest goed gevoed wordt. Op lange termijn is het verslavend, verstoort het je informatieverwerking en blijf je toch op je honger zitten.

“Nieuws is voor de geest wat suiker is voor het lichaam.”

“De mensen die de journalistiek in handen hebben”, legt journalist en auteur Bas Mesters uit, “willen winst maken”. Natuurlijk zijn veel journalisten ook gedreven om onderzoek te doen en duiding te geven. Dat is echter een tijdsintensief en dus duur proces. De commercialisering van de sector brengt een druk om kosten te besparen met zich mee die een zekere McDonaldisering van de berichtgeving als gevolg heeft.

Met zijn focus op de actualiteit heeft ons medialandschap het geheugen van een goudvis. De coronapandemie lijkt zo een uitzondering die uit het niets verschenen is, maar wie even uitzoomt ziet deze pandemie als deel van een groter geheel. In 2013 werden -vooral Aziatische- landen al zwaar getroffen door het SARS-coronavirus en West-Afrika kende in 2014 nog een grote uitbraak van het ebolavirus. Die opeenvolging van nieuwe virussen heeft alles te maken met de ecologische crisis.

De opeenvolging van nieuwe virussen heeft alles te maken met de ecologische crisis.

De oorzaak van de coronapandemie, legt de Britse zoöloog Peter Daszak uit, “is geen groot mysterie, net als bij eender welke andere moderne pandemie. Dezelfde menselijke activiteiten die de klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit veroorzaken, drijven ook het risico op een pandemie op door hun impact op het milieu.

Veranderingen in landgebruik, de uitbreiding van intensieve landbouw, niet-duurzame productie en consumptie ontwrichten het milieu en verhogen de contacten tussen vee, wilde dieren, ziektes en mensen. Dat is het pad naar pandemieën.”

2. Het nieuws maakt onze wereld kleiner

Met een kijk op de wereld zoals het nieuws ons die voorschotelt, als een opeenvolging van losse gebeurtenissen zonder geschiedenis, verliezen we het vermogen om essentiële verbanden te zien. De focus op het hier en nu doet niet enkel ons tijdsbesef, maar ook de ruimte van ons denkvermogen krimpen.

Met een kijk op de wereld zoals het nieuws ons die voorschotelt verliezen we het vermogen om essentiële verbanden te zien.

Vandaag wordt alle aandacht opgeslorpt door de golf van de omikron-variant. Welke evenementen kunnen doorgaan en welke niet, moet vaccinatie verplicht worden of niet, enzoverder. Het neerslaan van die golf is natuurlijk belangrijk, maar nog veel belangrijker is uiteindelijk om de zee waaruit die golven voortkomen zo snel mogelijk tot bedaren te brengen.

In dat opzicht is het bizar dat er nu enorm veel aandacht gaat naar een al bij al kleine groep mensen in ons land die zich niet wil laten vaccineren en er tegelijkertijd zo weinig aandacht is voor de hele grote groep mensen in de wereld die zich nog niet heeft kunnen laten vaccineren.

Het is geen toeval dat de omikron-variant ontstaan is in zuidelijk Afrika. Niet alleen is de vaccinatiegraad in die regio nog erg laag waardoor het virus zich meer verspreidt. Door de problematiek van onbehandelde hiv-infecties hebben veel mensen in die regio een verzwakt afweersysteem, wat de kans op mutaties vergroot.

Het is bizar dat er erg veel aandacht gaat naar een kleine groep mensen in ons land die zich niet wil laten vaccineren en heel weinig aandacht is voor de grote groep mensen in de wereld die zich nog niet heeft kunnen laten vaccineren.

3. Het nieuws maakt ons toeschouwer van onze eigen geschiedenis

Men beweert wel eens dat de oorzaak van de focus op het hier en nu niet ligt bij de manier waarop het medialandschap is georganiseerd, maar dat men aanbiedt wat ‘de mensen’ willen. Met zo’n argument schuift men de verantwoordelijkheid wel erg gemakkelijk van zich af. Vergelijk het met ouders die hun kinderen elke dag met een zak snoep voor televisie zetten en vervolgens zeggen dat ze nu eenmaal geen groenten lusten.

Wanneer er pushmeldingen met updates en live beelden verschijnen van besmette jongeren die terugkeren van skireis heb ook ik als consument de neiging om erop te klikken. Toch verwacht ik als burger beter. De opdracht van een journalist zou namelijk niet mogen zijn om wat sensationeel is belangrijk te maken. De bedoeling zou moeten zijn om wat belangrijk is boeiend te brengen.

Een journalist moet niet wat sensationeel is belangrijk maken, maar wat belangrijk is boeiend brengen.

Zo’n journalistiek vereist echter een betrokken houding die breekt met het dogma van de neutraliteit. Wanneer er een groep in de samenleving is die zegt dat vaccinatie werkt en een andere groep is die zegt van niet, zou het niet de rol van de journalist moeten zijn om hen beiden te citeren. Het komt erop aan nauwgezet na te gaan wat het geval is.

Uiteraard zijn er tal van journalisten die hun rol ook zo invullen en bieden tal van mediakanalen ook diepgang en achtergrond aan over bijvoorbeeld de band tussen de ecologische crisis en de verspreiding van nieuwe virussen. Ook daar blijft het echter vaak zo dat men deze problemen beschrijft als zaken die ons louter overkomen.

Zo blijven we toeschouwers van een geschiedenis die we als mensen eigenlijk samen maken. Naast een analyse over de oorzaak van een probleem, is ook nood aan perspectief op mogelijke oplossingen. Of zoals Bas Mesters het verwoordt: “Naast de vraag ‘waarom?’ moet er nadrukkelijk de vraag ‘wat nu?’ bijkomen”.

Onze kant van het verhaal

Terwijl steeds meer mensen afhaken van de berichtgeving die hen vooral stress en angst bezorgt, groeit gelukkig van onderuit een beweging van mensen die weigeren toeschouwer te blijven. Het zorgpersoneel komt op straat en eist respect. Vakbonden, sociale bewegingen, ngo’s en activisten bundelen de krachten in het initiatief ‘No profit on pandemic’ dat de patenten op vaccins wil opheffen. Klimaatactivisten gaan helpen in door overstroming getroffen gebieden.

Om zich te ontwikkelen is het belangrijk dat deze bewegingen de ruimte krijgen om het woord bij de daad te voegen. Woorden vormen namelijk niet zomaar een spiegel van de werkelijkheid. Die spiegel bepaalt ook mee de horizon van onze verbeeldingskracht over hoe de wereld eruit zou kunnen zien. Woorden kunnen perspectief bieden, doen denken, doen doen ook. Ze fungeren ook als hamer om de werkelijkheid mee vorm te geven.

Er is nood aan nieuws over hoopvolle sociale, ecologische en democratische bewegingen, nieuws dat we zelf maken.

Tegenover het nieuws over voornamelijk negatieve gebeurtenissen die ons overkomen, is er nood aan nieuws over hoopvolle sociale, ecologische en democratische bewegingen, nieuws dat we zelf maken. Daarvoor heeft de solidaire tegenstroom nood aan haar eigen media, media waarin men niet slechts verschillende ministers met elkaar laat debatteren, maar waarin deze bewegingen openlijk hun kant van het verhaal belichten.

Misschien was de titel van dit artikel wat misleidend, een clickbait zeg maar. Dit is zeker geen oproep om af te haken. Maar als je ook weer eens moet zuchten bij het zoveelste weinig zeggende corona-item op het journaal, overweeg dan eens andere, meer geëngageerde media.

 

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!